Чӑваш халӑх сайтӗнче Германири Визбаден хулинче Клара Адягаши венгр тӗпчевҫин «Chuvash Historical Phonetics» кӗнеки пичетленсе тухни ҫинчен пӗлтернине астӑватпӑр-ха. Унта чӑваш фонетикин историлле аталанӑвне тӗпчесе пӗлес тӗлӗшпе автор тӗнчери тӗрлӗ чӗлхере упранса юлнӑ чӑваш сӑмахӗсемпе усӑ курнӑ тенӗччӗ. Асӑрхӑр: ҫак кӗнекере чӑваш чӗлхине ытти чӗлхесенчен кӗнӗ сӑмахсем пирки мар — тӗнчери ытти чӗлхесене кӗнӗ тата паянхи кун та ҫав чӗлхесенче пур чӑваш сӑмахӗсем пирки калаҫу пырать иккен! Ҫакӑ чӑваш чӗлхине нумай-нумай ют сӑмах кӗнӗ тенине илтме хӑнӑхнӑ пирӗн чӑвашла хӑлхасемшӗн тӗлӗнмелле пек илтӗнмест-и? Сенсаци пек. Шухӑшласан, чӑнах та ӗнтӗ, мӗн кӑна илтместпӗр-ха, вуламастпӑр-ха эпир? Имӗш, чӑваш чӗлхине мӗнле кӑна чӗлхесенчен кӗмен тӗрлӗ сӑмах: перс чӗлхинчен те, китай чӗлхинчен те, монгол чӗлхинчен те, араб чӗлхинчен те, инд чӗлхинчен те… Каласа пӗтереймӗн! Пулӗ те! Анчах хисеплӗ филологи докторӗ, профессор, Венгри наука академийӗн пайташӗ Клара Адягаши вара чӑваш сӑмахӗсем ытти чӗлхесене кӗни ҫинчен калать! Тӗлӗнтермӗш мар-и ҫакӑ?
Чунҫӳрев–2016 (кӑҫал вӑл 27-мӗш хут ҫула тухнӑ) ҫак кунсенче Краснодар тӑрӑхӗнчи Хӑнакур хула ларнӑ вырӑна ҫитнӗ. Кунта вӗсем чӑвашсен мӑн аслашшӗсене сума суса асӑну чулне лартнӑ. Унта «Ку тӑрӑхра VII ӗмӗрте Атӑлҫи палхар-чӑвашӗсемпе Дунай пӑлхарӗсен Аслӑ Пӑлхар патшалахӗн тӗп хули Фанагори пулнӑ» тесе ҫырнӑ.
Асӑну чулне ӗнер вырнаҫтарнӑ. Унсӑр пуҫне унта Чӑваш Енӗн халӑх академикӗ Николай Кондрашкин кӳлепеҫӗ хатӗрленӗ барельеф та вырӑн тупнӑ. Ӑна чул тӑррине вырнаҫтарнӑ. Барьельеф ҫинче Аслӑ Пӑлхар патшалӑхӑн патши Купрат тата унӑн тӑхӑмӗсем — Аспарухпа Кӑтра-паттӑр — сӑнланнӑ.
Аса илтеретпӗр, Аслӑ Пӑлхар патшалӑхӗ 632–671 ҫулсенче палӑрса юлнӑ. Ӑна тӗрлӗ пӑлхар йӑхӗсене пӗрлештерсе йӗркеленӗ пулнӑ. Купрат вилнӗ хыҫҫӑн пӗр чӑмӑра пухӑннӑ йӑхсем каллех саланнӑ. Пӗр пайӗ Питпуянпа пӗрле вырӑнтах юлнӑ, тепӗр пайӗ Тан урлӑ каҫса вырнаҫнӑ. Каярах Кӑтра-паттӑр вӗсене Атӑл тӑрӑхне илсе кайнӑ. Виҫҫӗмӗш ывӑлӗ — Аспарух — хӑйӗн ҫыннисене Танай юханшывӗ патне илсе кайнӑ. Тӑваттӑмӗшпе пиллӗкмӗш ывӑлӗсем хӑйсен ҫыннисемпе хальхи Македони тата Итали ҫӗрӗсене илсе кайнӑ.
+10.3 °C