Паян, юпа уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, Михаил Юрьев (Нямань) ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитнӗ. Вӑл — писатель, поэт, драматург, литература критикӗ, библиограф, журналист, тӑлмачӑ, СССР журналистсен союзӗн членӗ, Чӑваш АССР тава тивӗҫӗ культура ӗҫченӗ.
Михаил Иванович Етӗрне уесӗнчи Ҫирӗклӗ ялӗнче (халӗ вӑл Красноармейски тӑрӑхне кӗрет) ҫуралнӑ.
Ҫамрӑклах «Хатӗр пул» журналӑн яваплӑ секретарӗ пулса тӑрӑшма тытӑннӑ. 1941 ҫулхи пуш уйӑхӗнче ӑна «Чӑваш коммуни» хаҫатӑн тӗп редакторӗн ҫумӗ пулма шаннӑ, анчах вӑрҫӑ пуҫлансан ӑна унта илсе кайнӑ. Унтан таврӑнсан та хаҫатра тата пичетпе ҫыхӑннӑ ӗҫре тӑрӑшнӑ.
Комосмольски районӗнчи «Кӗтне» ентешлӗх Каҫал тӑрӑхӗнче ҫуралнӑ сумлӑ ентешне, Куҫма Турхана, асра тытать. Вӑл Комсомольски тӑрӑхӗнчи Вӑрманхӗрри Чурачӑк ялӗнче ҫуралнӑ.
Паллӑ писатель тата прозаик ҫуралнӑранпа кӑҫалхи юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче 110 ҫул ҫитнӗ. Ҫав ятпа ентешӗсем вилтӑприне йӗркене кӗртнӗ: тайӑлнӑ палӑка тӳрлетнӗ, саспаллисене сӑрланӑ, тӑпри ҫине никӗс хурса бетон плита сарнӑ. Писатель Карачурари 3-мӗш масар ҫинче ӗмӗрлӗх канӑҫне тупнӑ. Кун пирки Чӑваш Ен патшалӑх телерадикомпанийӗн журналисчӗ Алексей Енейкин телесюжетра пӗлтернӗ.
Куҫма Турханӑн «Сӗве Атӑла юхса кӗрет» романне пӗлмен чӑваш та ҫук пулӗ.
Ку хайлав Лидия Филиппова журналист-ҫыравҫӑн хӑйӗн ентешне – Ҫеҫпӗл Мишши поэта – халалласа ҫырнӑ иккӗмӗш поэми ӗнтӗ. Пӗрремӗшӗ 2022 ҫулта «Хальхи самана» («Век нынешний») ятпа кун ҫути курнӑ.
Ҫӗнӗ поэмӑна тӑван чӗлхепе пӗрлех вырӑсла (куҫаруҫи Любовь Петрова), акӑлчанла (Надежда Колесникова), украинла (Надежда Лисовая) тата марилле (Дина Рычкова) тӗрӗс тата илемлӗ куҫарма пултарнӑ. Ҫакӑ вулакансен йышне тата та ӳстерме май парать. Сӑмах май, вырӑсла тата акӑлчанла куҫару варианчӗсем виҫҫӗ таранах пулса кайнӑ иккен. Ҫавӑнпа вӗсене уйрӑм кӗнекен кӑларас шухӑш пуррине те пӗлтерчӗ Лидия Ивановна.
Поэмӑра автор Ҫеҫпӗл Мишшин пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗн ҫулӗпе утать, Шӑхасанта, Теччӗре, Хусанта, Мускавра, Евпаторире, Харьковра, Киевра, Остерта «пулать», унӑн шӑпине, чун ыратӑвӗне тата хастарлӑхне ӑнланма тӑрӑшать.
«Ҫеҫпӗл йӗрӗпе» поэма - чӑваш литературин хаклӑ еткерӗ пулса тӑчӗ. Вӑл вулакансене Ҫеҫпӗл Мишшин таланчӗпе ҫывӑхрах паллашма, унӑн сӑввисене тарӑнрах ӑнланма хистет.
Поэма хӑйӗн илемӗпе тата шухӑш тарӑнӑшӗпе тыткӑнлать. Лидия Филиппова сӑвӑ йӗркисемпе Ҫеҫпӗл Мишшин чунне уҫса парать, унӑн пурнӑҫ ҫулӗнчи йывӑрлӑхсене, ӗмӗт-шухӑшӗсене вулакан патне ҫитерет.
Николай Ытарай (1925-2005) ача-пӑча ҫыравҫи, халӑх фольклорне пухакан, иллюстратор ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ.
Ҫавна май Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗнче авӑн уйӑхӗн 11-мӗшӗнче 12 сехет те 30 минутра «Ачасен чи ҫывӑх тусӗ» курав уҫӑлӗ.
Унта ҫыравҫӑн мӑшӑрӗ Елена Васильева та хутшӑнӗ.
Николай Ытарай ачасем ҫинчен тата ачасем валли ҫырнӑ. Пурӑннӑ чухне 30 ытла кӗнеке кӑларнӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче «Ҫӗнтерӳрен Ҫӗнтерӗве. От Победы к Победе» кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Ку хыпара Дмитрий Моисеев ҫыравҫӑ халӑх тетелӗнчи хӑйӗн страницинче хыпарланӑ.
Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 80 ҫул ҫитнине халалланӑ кӑларӑма Раҫҫейри писательсен союзӗн Чӑваш Енри уйрӑмӗ кӗнеке пухса хатӗрленӗ.
Кӗнекене Чӑваш Енре тата унӑн тулашӗнче пурӑнакан 30 ытла ҫыравҫӑн калавӗсемпе очеркӗсем, поэмисемпе сӑввисем кӗнӗ.
Кӗнекене туянма ӗлкӗрнӗ Дмитрий Моисеев хыпарланӑ тӑрӑх, чӑвашла ҫырнӑ калавсемпе очерксен сыпӑкӗнче Марина Карягинӑн «Тупа», Арсений Тарасовӑн «Блокада ачи», Валентин Константиновӑн «Умра ялкӑшать кил ҫути», Улькка Эльменӗн «Вӑрҫӑ ачисем», Алина Изманӑн «Анне, киле каяс килет», Дмитрий Моисеевӑн «Илемпи, кӗт мана» тата ыттисен хайлавӗсем, чӑвашла поэмӑсемпе сӑвӑсен пайӗнче Юрий Сементерӗн «Катюша» поэми, Раиса Сарпин, Галина Кӗмӗлӗн, Галина Матвеевӑн, Анатолий Хмытӑн, ят-сумлӑ ытти поэтӑн хайлавӗсем кӗнӗ.
Кӑларӑма Улькка Эльменпе Светлана Гордеева пухса хатӗрленӗ, редакторӗ – Галина Антонова, ӳнерҫи – Дмитрий Литаврин.
Ку хыпара ҫак йӗркесен авторӗ ӑнсӑртран, халӑх тетелӗнчи хыпартан пӗлчӗ.
Тӗрӗссипе, хыпарӗ пачах урӑххи ҫинчен. Унта Лидия Филиппова ҫыравҫӑ Канаш районӗнчи Малтикас ялӗнче тӗрлӗ вӑрҫӑра пуҫ хунӑ ентешӗсене асӑнса та сума суса палӑк уҫни пирки хӑпартланса та хавхаланса пӗлтернӗ, ырӑ ӗҫе хутшӑннисене тав тунӑ. Пӗр предложенипе вара хӑйне «Малтикас ялӗн хисеплӗ гражданинӗ» ят панӑшӑн ентешӗсене тав тунӑ.
Лидия Филиппова — писатель, поэт, журналист, публицист, филологи наукисен кандидачӗ, Нестер Янкас премийӗн лауреачӗ. Унӑн литературӑри псевдонимӗсем: Амина Турхан, Алла Давыдова, Лида Ригель.
Канӑҫсӑр чунлӑ хастар тӑван чӗлхемӗршӗн, тӑван тӑрӑх аталанӑвӗшӗн, сумлӑ ентешсене тивӗҫлипе асра тытассишӗн чылай ӗҫ туса ирттерет.
Ҫыравҫӑпа артист паллӑ композитор патӗнче хӑнара пулнӑ.
Геннадий Кириллов артист халӑх тетелӗнчи хӑйӗн страницинче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл хӑй тата А. Талвир ячӗлле литература премийӗн лауреачӗ Нина Изедеркина Юрий Кудаков патӗнче пулнӑ.
Юрий Дмитриевич — Раҫҫӗй тата Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Ҫӗмӗрле районӗн хисеплӗ ҫынни, паллӑ композитор .
Чӑваш кӗнеке издательствинче Раиса Воробьеван «Ҫутӑ ӗмӗтсем» кӗнеки пичетленсе тухнӑ. Кун пирки издательство редакторӗ Ольга Иванова пӗлтернӗ.
Кӗнекене шкул ҫулне ҫитмен тата кӗҫӗн классенче вӗренекен ачасем валли ҫырнӑ сӑвӑсем кӗнӗ.
Автор сӑввисене вырӑсла Светлана Гордеева куҫарнӑ. Редакторӗ – Ольга Иванова, ӳнерҫи – Наталия Андреева. Тиражӗ – 1000 экземпляр.
Лидия Филиппова журналист, публицист, сӑвӑҫ, радио- тата телеертӳҫӗ тата тепӗр ҫӗнӗ ӑсталӑха алла илнӗ. Талпӑнуллӑ, ҫӗннине пӗлме-вӗренме ӑнтӑлакан Лидия Ивановна экскурсовода (профессиллӗ гида) вӗренсе тухнӑ.
«Сана мӗн тума кирлӗ? Эсӗ писатель, журналист вӗт», — тесе хӑйне калакансем пулнине Лидия Ивановна пытармасть. Вӑл вӑхӑт хӗҫек пулин те вӗренсе тухма кӑмӑл тунӑ. Икӗ-виҫӗ занятие сиктерме тиврӗ пулин те ҫӗнӗ пӗлӗве ҫине тӑрсах ӑша хывнӑ. «Ӑслӑ преподавательсемпе экскурсоводсем лекрӗҫ», - хыпарланӑ Лидия Филиппова халӑх тетелӗнчи хӑйӗн страницинче.
Экскурсовод, Лидия Ивановна калашле, вӗренсе тухнӑ текста каласа кӑтартакан ҫын ҫеҫ мар. Вӑл кӑсӑклантарса яма пултаракан ҫын та. Унсӑр пуҫне вӑл психолог та, тепӗр чухне артист та.
Паян, пуш уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, Георгий Орлов чӑваш писателӗ поэчӗ, куҫаруҫи ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ. Вӑл Шупашкар районӗнчи Толиккасси ялӗнче ҫуралнӑ. 2007 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 19-мӗшӗнче пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ.
Хӑйӗн нумай сӑввипе поэмине вӑл фронтри пурнӑҫа халалланӑ. Тӑван тӑрӑхри ҫу ҫанталӑк пирки сахал мар сонет, калав тата повесть ҫырнӑ. Вӑл Р. Бернс, С. Есенин, М. Танк, С. Щипачев тата ыттисен ӗҫӗсене чӑвашла куҫарнӑ.
Георгий Орловӑн кӗнекисен шутӗнче: «Вутри юрату», «Кӑрлач-раштав», «Кил ҫути», «Манӑн юрату», «Тривим йысна калавӗсем», «Ҫуралнӑ кил», «Ирхи йӗрсем», «Вуттӑвӑллӑ ҫулсем», «Вутри юрату».
Георгий Орлов пирки тӗплӗнрех РУВИКИ-н чӑваш уйрӑменче вуласа пӗлме пулать.
-10.7 °C