Паян пӗр киоска кӗтӗм те апат-ҫимӗҫ туянтӑм. Хам вара банк карточкипе тӳлерӗм. Ара майне туса панӑ та мӗншӗн усӑ курас мар? Тата карточкӑпа тӳлеме самай ҫӑмӑлрах — енчӗкре карточка сахал вырӑн йышӑнать, ваккине шутласа тӑма вӑхӑт кирлӗ мар. Тепӗр ансатлӑхӗ те пур — карточкине тӗксе илмелле ҫеҫ, нимӗнле код та кӗртмелле мар. Сутӑҫ ӗҫне вара карточкӑсем, паллах, йывӑрлатаҫҫӗ. Пӗрре кассӑна тата кӗсьене укҫа капла лекмест, тепре банк ҫак тӳлеврен хӑйӗн процентне хӑйпӑтса юлать.

Вӑт хайхи, карточкӑпа тӳлерӗм те сутӑҫ мӑрлатса илчӗ — вакки ҫук-им тет. Эп вара ҫак меслетпе тӳлени маншӑн меллӗрех пулни пирки каларӑм. Сентре хыҫӗнче тӑракан хӗрарӑм ҫавах мӑкӑртатма пӑрахмарӗ — калӑн, эп ун таварне туянса ӑна темле сиен турӑм.

Ҫак пӗчӗкскер пӑтӑрмахла япала мана шухӑша ячӗ. Мӗншӗн-ха пирӗн сутӑҫсем хӑйсене питӗ мӑнна хураҫҫӗ? Енчен те анӑҫра туянакан яланах тӗрӗс (выр. Покупатель всегда прав) тесе калаҫҫӗ пулсан пирӗн сутӑҫсене ҫакӑ темшӗн пырса тивмест. Ҫук, пирӗн лавккасенче те туянакансене юрама тӑрӑшакансем чылаях.

Малалла...

Шупашкарти Ашмарин урамӗнче вырнаҫнӑ лавккаран пӗр каччӑ хӑйӗн кӗсйине пилӗк бритва станокӗ чиксе илсе тухнӑ. Ҫакна суту-илӳ учрежденийӗнче вырнаҫтарнӑ видеокамера ӳкерсе юлнӑ. Кун пирки «ПроГород Чебоксары» кӑларӑм хӑйӗн интернетри сайтӗнче хыпарлать.

Хайхи ҫӑлкуҫ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӳлерех асӑннӑ ӗҫ-пуҫ кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 29-мӗшӗнче каҫхи 5 сехет тӗлӗнче пулса иртнӗ. Лавккари сӑнав камеринче упранса юлнӑ видеофайла пӑхсан ҫакӑ паллӑ: ҫамрӑк ҫын бритва вӑрланӑ вӑхӑтра шурӑ йӗрлӗ хура курткӑпа пулнӑ.

Каласа хӑвармалла, сӑнӳкерчӗкре сӑнланнӑ яша паллакансене тата ҫав вӑхӑтра лавккара пулнӑ ҫынсене Шалти ӗҫсен министерствин ӗҫченӗсем 89176683032 е 89997560533 телефон номерӗсемпе шӑнкӑрлавласа каласа кӑтартма ыйтаҫҫӗ.

Шупашкарта пурӑнакан арҫын икӗ кӗленче хӗрлӗ эрех вӑрланӑшӑн колоние лекнӗ. Йӗплӗ пралук леш енче вӑл 1 ҫул та 7 уйӑх ирттерӗ.

2018 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 9-мӗшӗнче хайхи арҫын Трактор тӑвакансен проспектӗнче вырнаҫнӑ «Пятерочка» лавккана кӗнӗ те сентре ҫинчен икӗ кӗленче хӗрлӗ эрех йӑтса касса умӗнчен тухса кайнӑ. Сутуҫӑсем таваршӑн тӳлемелли пирки асӑрхаттарсан вӑл хӑнк та туман. Тӑкак 237 тенкӗпе танлашнӑ

Каярахпа арҫын эрех тӑкакне саплаштарнӑ, хӑйӗн айӑпне йышӑннӑ. Суд вӑл унччен те административлӑ майпа явап тытнине тата ӑна тепӗр преступленишӗн тӗрмене хупмасӑр айӑпланине шута илнӗ. Хальхинче арҫынна колоние ӑсатма йышӑннӑ.

Чӑваш Енре 11 ҫамрӑк тӗлӗшпе суд ларӑвӗ пулнӑ. Вӗсене вӑрланӑшӑн айӑпланӑ. Ҫамрӑксем сахал мар «хура» ӗҫ тунӑ: пуҫиле ӗҫ 25 томран тӑрать.

Вӑрӑ ӗҫӗпе аппаланнисен йышӗнче 18 ҫул тултарманнисем те пур. Суд вӗсене пурне те айӑплӑ тесе йышӑннӑ. Улттӑшне колони-поселение тата пӗтӗмӗшле режимлӑ колоние 2-4,5 ҫуллӑха ӑсатнӑ. Виҫҫӗшне тӗрмене хупмасӑр 2 ҫул таран айӑпланӑ. Тепӗр икӗ ҫамрӑка 100 тата 140 сехет ӗҫлеттермелле тунӑ.

Следстви тата суд ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, 2017 ҫулхи авӑн тата юпа уйӑхӗсенче пулнӑ ку. Ҫамрӑксем Шупашкар, Сӗнтӗрвӑрри, Красноармейски, Муркаш районӗсенчи ялсенчи 6 лавккана ҫаратнӑ. Ушкӑн хаклӑ япаласене вӑрланӑ, тӑкак пӗтӗмпе 500 пин тенкӗпе танлашнӑ. 2017 ҫулхи юпан 12-мӗшӗнче каллех лавкка ҫаратма тӑнӑ, анчах хальхинче вӗсем йӗрке хуралҫисен аллине лекнӗ.

«Шупашкарта, вӑл Чӑваш Республикин тӗп хули пулин те, пирӗн республикӑра 2 патшалӑх чӗлхи (вырӑс тата чӑваш) пулсан та, чӑвашла тулаш реклама таврашӗ ҫав тери сахал», — тесе ҫырнӑ «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи «Шупашкар» пабликра. Асӑннӑ страница авторӗ сӑнанӑ тӑрӑх, «пуррисем те ҫухалаҫҫӗ чылай чух, нумаях ҫакӑнса тӑмаҫҫӗ».

Паблик авторӗ чӑвашла темиҫе ят асӑрханине пӗлтернӗ. Вӗсенчен пӗри — «Лайӑх» лавкка — Николаев урамӗнче, Калинин проспектне тухнӑ ҫӗрте вырнаҫнӑ иккен. «Юмах» гастроном та ҫав кӗтесрех-мӗн. Вӑл Николаев урамӗнчен Патрис Лумумба урамне пӑрӑнса кӗрсен вырнаҫнӑ.

Ҫак йӗркесен авторне ҫак кунсенче, сӑмах май, Хусанта пулма тиврӗ. Унта аэроэкспресс-пуйӑсра та, хулари ытти транспортра та чарӑну ячӗсене, пассажирсене кирлӗ ытти хыпара виҫӗ чӗлхепе пӗлтереҫҫӗ: вырӑсла, тутарла, акӑлчӑнла.

Пирӗн республика тӗп хулинче чӑвашсенех хӗсӗрлесшӗнни хӑш чух сисӗнет. Тепӗр ҫынпа чӑвашла сӑмах чӗнсен лешӗ тарӑхса каять. Куҫне-пуҫне чарса пӑрахса: «Эп нимӗн те ӑнланмастӑп», — тесе каппайланса мӑнаҫланнӑн хуравлать.

Чӳк уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Шупашкарти Мир проспектӗнче вырнаҫнӑ «Пятерочка» лавккаран пӗр каччӑ 23 флакон шампунь вӑрласа тухнӑ. Унӑн сӑнӗ видеокамера ҫине лекнӗ.

Нумаях пулмасть Франко урамӗнчи лавккаран пӗр ҫамрӑк 11 шампунь вӑрлани пирки хыпарланӑччӗ. Тӗлӗнмелле те, «Пятерочка» лавккаран та ҫав каччах шампунь йӑкӑртнӑ. Икӗ тӗслӗхре те вӑл пӗр пек шампуньсем, ««Head & shoulders», вӑрланӑ.

Хальхинче каччӑ 4500 тенкӗлӗх тӑкак кӳнӗ. Аса илтерер: ҫамрӑк 16-18 ҫулти пек курӑнать, хура куртка, ҫутӑ шӑлавар, хура кроссовка тӑхӑннӑ, ҫурӑм хыҫне рюкзак ҫакнӑ. Ӑна курнӑ тӑк 62-00-02 е 89278555051 номерпе шӑнкӑравлӑр.

Шупашкарта полици лавккаран 11 шампунь вӑрланӑ каччӑна шырать. Ҫамрӑкскер вӑтанса тӑман – япаласене видеокамера умӗнчех йӑкӑртнӑ.

Ку чӳк уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Иван Франко урамӗнчи лавккара пулнӑ. Каччӑ ҫӳлӗк патне пынӑ та рюкзакне 11 шампунь чикнӗ. Пӗтӗмпе – 2700 тенкӗлӗх.

Каччӑ 16-18 ҫулти пек курӑнать, 160-165 сантиметр ҫӳллӗш. Вӑрланӑ чухне вӑл хура куртка, ҫутӑ шӑлавар, хура кроссовка тӑхӑннӑ пулнӑ, ҫурӑм хыҫне рюкзак ҫакнӑ. Ҫӑк ҫынна курнӑ тӑк пӗр тӑхтамасӑр 62-00-02 е 8-927-855-50-51 номерпе шӑнкӑравлӑр.

Шупашкар хулинчи Мускав районӗн прокуратури хӑйсен территорийӗнче вырнаҫнӑ «Хӗрлӗ тата шурӑ» лавккана пирус сутма чарнӑ. Кун пирки «Мой город Чебоксары» (чӑв. «Ман хула Шупашкар») портал паян хыпарлать.

Роспотребнадзор ӗҫченӗсем нумаях пулмасть тӗрӗслев ирттернӗ те лавкка пӗтӗмӗшлӗ пӗлӳ паракан вӑтам шкултан 100 метртан та ҫывӑхарах вырнаҫнине палӑртнӑ, ку вара саккуна сӗмсӗррӗн пӑсни шутланать. Ҫакна кура лавкка хуҫине пирус продукцине сутнӑ май саккуна пӑхӑнманшӑн штрафланӑ, унран 45 пин тенкӗ шыраса илме йышӑннӑ.

Апла пулин те палӑртса хӑварни вырӑнлӑ пулмалла: Роспотребнадзор йышӑнӑвӗ хальлӗхе саккунлӑ вӑя кӗмен, ӑна пӑхмасӑрах усламҫӑ тӳрӗ ҫул ҫине тӑнӑ — асӑннӑ лавккара пируспа сутӑ тума чарӑннӑ.

Чӑваш Енӗн Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту илӗвӗн министерстви эрех сутакансен ӗҫне тӗрӗсленӗ.

Эрех сутакансен рынокӗнчи лару-тӑрӑва паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Правительство ҫуртӗнче министерствӑсемпе ведмоствӑсен пуҫлӑхӗсемпе ирттернӗ канашлура сӳтсе явнӑ. Ку ыйтупа Экономика министерствин пуҫлӑхӗ Владимир Аврелькин тухса калаҫнӑ.

Министерство тӗрӗслевӗ вӑхӑтӗнче «Альфа Пенза» тулли мар яваплӑ общество (вӑл «Красное и белое» лавккасене тытса тӑрать) эрехе чи пӗчӗк пулмалла хакран йӳнетсе сутнине асӑрханӑ. Ҫакна паянхи канашлура Владимир Аврелькин пӗлтернӗ. Кӑлтӑк пирки материалсене Алкоголь рынокне йӗркелесе тӑрассипе ӗҫлекен федераци службин Атӑлҫи федераци округӗнчи регионсем хушшинчи управленине ярса панӑ.

«Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ тавар туянакансен правине хӳтӗлес тӗллевпе Роспотребнадзорӑн Чӑваш Енри управленине ҫӑхав шӑрҫаланӑ. Ҫыру авторӗсем «Альбион — 2002» тулли мар яваплӑ обществӑн Шупашкарти «Бристоль» лавккисем потребителе тӗрӗс мар хыпарланине асӑрханӑ.

Лавккана кӗнӗ ҫӗрте ҫырса ҫакнин чӑвашла вариантӗнче «Санитари кунӗ 1–мӗш уйӑхӑн кӗҫнерни кунӗ» тесе хыпарланӑ. Вырӑсла вара «Санитарный день – первый четверг месяца» тесе пӗлтернӗ. Чӑвашла ҫырни тӑрӑх хакласан хыпара пачах та урӑхла ӑнланма тивет.

«Ирӗклӗх» хастарӗсем лавкка потребителе ҫапла пӑтраштарса арпаштарни тавар туянакансен правине пӑсни тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ҫавӑнпах вӗсем Роспотребнадзорӑн республикӑри управленине евитленӗ.