Паян Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн артисчӗ, 2003 ҫулта Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ ята тивӗҫнӗ Александр Степанов (Пӑртта) 55 ҫул тултарнӑ.
Красноармейски районне кӗрекен Алманч ялӗнче ҫуралнӑскер Ярославльти театр училищинче вӗреннӗ. Пӗр вӑхӑт Чӑваш пукане тетарӗнче ӗҫленӗ, кайран Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрне куҫнӑ. Унта ӑна Н. Сидоров пьесипе лартнӑ «Шупашкарти савни» спектакльти тӗп сӑнара тӳрех шанса панӑ.
Ҫак ҫулсенче Александр Пӑртта Б. Чиндыковӑн «Урасметӗнчи» Тусмета, Н. Сидоровӑн «Кӗтрӗм сана, кӗтрӗмӗнчи» Сашӑна, Е. Еллиевӑн «Пирӗн пурнӑҫ ҫавнашкалӗнчи» Сергея, Ф. Галиев «Чуниллинчи» Гаптрие, Ф. Буляковӑн «Пилсӗр юратӑвӗнчи» Булата, М. Ладон «Ирпе автан авӑтсанӗнчи» Хуҫана, А. Хмытӑн «Ҫерем ҫинчи ҫиҫӗмӗнчи» Сӑхман Сахрунне вылянӑ. Унӑн пур сӑнарне халӗ асӑнса та пӗтереймӗн.
Александр Пӑртта сӑвӑсем, поэмӑсем тата пьесӑсем ҫырать. Унӑн ӗҫӗсене Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен тата Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗсенче лартнӑ.
Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ 85 ҫулхи юбилее хатӗрленет. Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн ҫуралнӑ кунӗ — ака уйӑхӗн 3-мӗшӗнче. Шӑп та лӑп ҫав кун 85 ҫул каялла ӑна Ленинградри Эдвин Фейертаг тата Маргарита Фигнер режиссерсем пуҫарса янӑ. Вӗсемех чӑваш сценин малтанхи артисчӗсене куракан умӗнчи чӗрӗ вӑйӑ вылявне хӑнӑхтарнӑ.
Юбилее, тӗрӗссипе, унчченхи мероприятисен вӑхӑтӗнче те шута илнӗ-ха. Пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, сӑмахран, сумлӑ куна халалласа Чӑваш Енӗн наци вулавӑшӗнче Яковлев вулавӗсем иртнӗччӗ.
Ака уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Чӑваш наци музейӗнче театрӑн юбилейне халалланӑ курав уҫӑлӗ. Ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче 12 сехетре «С днем рождения, театр!» (чӑв. Ҫуралнӑ кун ячӗпе, театр!) ача-пӑча уявӗ иртӗ, «Кот в сапогах» спектакль кӑтартӗҫ. Ака уйӑхӗн 19-мӗшӗнче театрта юбилей каҫне пуҫтарӑнӗҫ.
Паян ирпе Шупашкарти чукун ҫул вокзалӗнче чӑн-чӑн ҫӑлтӑра, чӑваш сценин тӗлӗнмелле пысӑк шайри ӑстине, халӑх тивӗҫлипех юратакан артиста, СССР халӑх артисткине, К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче ӗҫлекен Вера Кузьминана чечекпе кӗтсе илнӗ. Йышра театрӑн пуслӑхӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Юрий Владимиров, Чӑваш Енри Театр ӗҫченӗсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫи Геннадий Медведев, Наталия Сергеева режиссер тата унӑн ҫумӗ Галина Скворцова пулнӑ.
Аса илтерер, «Ылтӑн маска» преми лауреачӗсен ячӗсене иртнӗ ҫулхи раштав уйӑхӗн 19-мӗшӗнче пӗлтернӗччӗ. Ӑна «Театр ӳнерне аталантарас тӗлӗшпе тунӑ ҫитӗнӳсемшӗн» номинацире палӑртнӑччӗ.
Вера Кузьминана, премие тивӗҫнӗ тата тепӗр 11 театр ӑстине Мускаври Пысӑк театрӑн Шурӑ фойинче чысланӑ.
Мускава пирӗн мухтавлӑ ентешӗмӗр ывӑлӗпе Атнер Петровичпа, кинӗпе Гажидма Дамбаевнӑпа тата мӑнукӗпе Петрпа кайнӑ.
Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ умӗнчи тӳрем валли ят шыраҫҫӗ. Ӑна театр никӗслевҫин Борис Марковӑн ятне пама пултарӗҫ. Ку ыйтӑва пуш уйӑхӗн 28-мӗшӗнче иртекен комисси ларӑвӗнче пӑхса тухӗҫ.
Борис Марков — Раҫҫей тата Чӑваш халӑх артисчӗ, тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ, К. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх премийӗн лауреачӗ. Оперӑпа балет театрӗ умӗнче ҫавӑн пекех унӑн бюстне те вырнаҫтарасшӑн.
Ларура ултӑ ыйту пӑхса тухӗҫ. Вӗсен йышӗнче — Трактор тӑвакансен проспектӗнчи парка «Кадетсен рашчи» тата хулари пӗр урама КПСС Чӑваш обкомӗн пӗрремӗш секретарӗн Илья Прокопьевӑн ятне парасси.
Чӑваш Енре кӑҫалхипе 19-мӗш ҫул «Чӗнтӗрлӗ чаршав» конкурс иртрӗ. Кӑҫалхине Пушкӑртстанри Дина Давлетшина критик та хаклассине эпир пӗлтернӗччӗ. Конкурса, аса илтерер, театрсем хӑйсен чи лайӑх спектаклӗсене тӑратаҫҫӗ. Пултарулӑх ӑмӑртӑвне кӑҫал республикӑри профессиллӗ 6 театр коллективӗ хутшӑннӑ.
Ӗнер, Пӗтӗм тӗнчери театр кунӗнче, ӑмӑртӑва пӗтӗмлетнӗ. Анчах, эпир илтнӗ тӑрӑх, юрласа та ташласа тӑман, ҫӗнтерӳҫӗсене асӑннипех ҫырлахнӑ. Ҫакӑ театр ӗҫченӗсем те Кемӗрти инкекшӗн хурланнипе ҫыхӑннӑ.
«Чи лайӑх музыка» номинацире «Виҫ кӗтеслӗ юрату» спектакльти кӗвӗпе Лолита Чекушкина ҫӗнтернӗ. «Чи лайӑх сценографи» номинацире Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнчи Валентин Федоров («Чиполлино») палӑрнӑ. «Хӗрарӑмӑн чи лайӑх сӑнарӗ» ята Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артистки Анна Кудряшова («Хӑв пурӑнас килнӗ пек ан пурӑн») тивӗҫнӗ, «Арҫыннӑн чи лайӑх сӑнарне» — Вырӑс драма театрӗнчи Александр Смышляев («Венецианские близнецы»), «Иккӗмӗш планри ли лайӑх сӑнар» — Геннадий Виноградов (оперӑпа балет театрӗ лартнӑ «Чиполлино»). «Чи лайӑх спектакль (режиссура)» номинацире Ҫамрӑксен театрӗн тӗп режиссерӗ Иосиф Дмитриев («Виҫ кӗтеслӗ юрату») ҫӗнтернӗ.
Шупашкарта «Юмахсен каруҫҫелӗ» гастроль фестивалӗ уҫӑлнӑ. Чӑваш патшалӑх пукане театрӗ ӑна 10-мӗш ҫул ирттерет ӗнтӗ.
Кӑҫал сцена ҫине Сочи, Мускав артисчӗсем малтан тухнӑ. Сочири «Саквояж» пукане театрӗ пирӗн патра пӗрремӗш хут пулнӑ. Вӗсем пукане циркӗ кӑтартнӑ. Вӑтам ӗмӗрсенче ҫуралнӑ жанр чи йывӑррисенчен пӗри шутланать.
Мускаври «Отражение» театр артисчӗсем те куракансене пукане театрӗн тӗнчине илӗртме пултарнӑ. Артистсем сцена ҫинче кӑна мар, куҫса ҫӳрекен лапамсенче те, ҫав шутра вӗренӳ учрежденийӗсенче те, хӑйсен пултарулӑхӗпе паллаштараҫҫӗ.
Ака уйӑхӗнче гастроль фестивальне Ҫырчаллӑри, Йошкар-Олари, Нарьян-Марари театрсем хутшӑнӗҫ.
Ӗнер, пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн наци вулавӑшӗнче И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул, Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ никӗсленнӗренпе 85 ҫул ҫитнине халалласа Яковлев вулавӗсем иртнӗ.
Мероприятие театрӑн тӗп режиссерӗ, актер, поэт, публицист, Чӑваш Республикин искусствӑсен тава тивӗҫлӗ деятелӗ Иосиф Дмитриев-Трер ертсе пынӑ. Вӑл каланӑ тарӑх, Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗ е Ҫамрӑксен театрӗ ҫумӗнче театра юратакансен клубне уҫмалла.
«Пире ҫыракансем, куракансем, театр ҫинчен шухӑшлакансем, ҫырма, калаҫма пултаракан ҫынсем кирлӗ», – тенӗ Иосиф Александрович. Клуб ларӑвӗсенче пьесӑсем вулама, спектакльсем курма, вӗсене хаклама тата театр ҫинчен пӗтӗмӗшле калаҫма палӑртнӑ.
Хальхи тӗл пулура «Чӑваш драматургийӗн пуҫламӑшӗ» тема тавра калаҫнӑ, И.Я. Яковлев вӗренекенӗсем хайланӑ драматурги тексчӗсене вуланӑ.
Чӑваш Енре 19-мӗш ҫул ӗнтӗ «Чӗнтӗрлӗ чаршав» конкурс иртет. Театрсем унта хӑйсен чи лайӑх спектаклӗсене тӑратаҫҫӗ. Пултарулӑх ӑмӑртӑвне кӑҫал республикӑри профессиллӗ 6 театр коллективӗ хутшӑнӗ. Конкурс условийӗнче пӑхса хӑварнӑ тӑрӑх, кашнин икшер ӗҫпе тупӑшма юрать. Анчах ку майпа Драмӑн сӑнавлӑ патшалӑх театрӗ тата Оперӑпа балет театрӗ усӑ курман — вӗсем пӗрер спектакльпех ҫырлахнӑ.
«Чӗнтӗрлӗ чаршаври» ӗҫсене хаклакан йыш ултӑ ҫынран тӑрать: ЧР Культура министерствин пай пуҫлӑхӗн ҫумӗ Ольга Ефимова, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн искусствоведени пайӗн ӑслӑлӑх ӗҫченӗ Любовь Бушуева, Оперӑпа балет театрӗн литературӑпа драматурги пайӗн ертӳҫи Ольга Митина, Чӑваш Енри театр ӗҫченӗсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫин ҫумӗ Галина Скворцова, Чӑвашрадиовӑн радиовещанин службин шеф-редакторӗ Ольга Тургай. Аякран килнӗ хӑна та пур. Пушкӑртстанӑн искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, театровед, театр критикӗ Дина Давлетшина тӳресен ертӳҫи пулӗ.
Конкурса Пӗтӗм тӗнчери театр кунӗнче, пуш уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, Вырӑс драма театрӗнче пӗтӗмлетӗҫ.
«Пока я жив, я должен заниматься чувашской драматургией». Ҫакӑн ятпа питех те кӑсӑклӑ интервьюна Раҫҫейӗн Театр ӗҫченӗсен пӗрлешӗвӗ кӑларса тӑракан «Страстной бульвар, 10» журналӑн кӑҫалхи 5-205-мӗш номерӗнче пичетленӗ. Унта Раҫҫейӗн гуманитари институчӗн театрпа кино кафедрин доценчӗ, «Современная драматургия» журналӑн критикӑпа теори пайӗн ертӳҫи, искусствоведени кандидачӗ Полина Богданова Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн тӗп режиссерӗпе Иосиф Дмитриевпа калаҫнӑ.
Ум сӑмахра Иосиф Александрович театр енӗпе актер тата режиссер пӗлӗвӗллӗ пулнине, пӗрремӗшне вӑл Ленинградра (хальхи Питӗрте. — Т.Т.), теприне Мускавра илнине каланӑ.
Интервьюна вуласан Иосиф Дмитриевӑн чун ыратӑвӗпе пӑшӑрханӑвӗ, савӑнӑҫӗпе талпӑнӑвӗ куҫ умне тухать. Вӑл, тӗслӗхрен, Чӑваш Енре театр критики ҫуккишӗн пӑшӑрханать. (_Сӑмах май, ку шухӑша темиҫе ҫул каяллах Борис Чиндыков драматург та вӗҫӗмех калатчӗ_). Наци драматургине лартма ӑнтӑлни пирки ыйтсан Иосиф Александрович ҫапла хуравланӑ: «Хам сывӑ чух манӑн чӑваш драматургине лартмалла».
К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ районсем тӑрӑх ҫӳрет. Ку таранччен артистсем Тӑвай, Йӗпреҫ, Елчӗк, Вӑрмар, Хӗрлӗ Чутай тата ытти районта пулнӑ. Ыран, пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче, труппа Комсомольски районне ҫитме палӑртнӑ.
Каҫал тӑрӑхӗнче пурӑнакансем «Ялта» драмӑна курса киленӗҫ. Спектакль пуҫланиччен Комсомольски районӗнче ҫуралса ӳснӗ артистпа Валерий Карповпа тӗлпулу иртӗ. Унта РСФСР халӑх артистки, Вӑрмар районӗн хисеплӗ ҫынни Нина Яковлева та хутшӑнӗ.
Гастроль валли «Ялта» драмӑна ахальтен суйламан. Унта театрӑн пӗтӗм труппи хутшӑнать. Спектакль Комсомольскинчи культура ҫуртӗнче 18 сехет ҫурӑра пуҫланӗ.
+2.3 °C