Ҫурла уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Максим Ястран (Григорьев) сӑвӑҫ 100 ҫул тултарать. Вӑл 1916 ҫулта Элӗк районӗнчи Вӑрманкас Юнтапа ялӗнче чухӑн хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ. Ҫамрӑклах тӑлӑха юлнӑ поэт хӑйӗн 27-мӗш хӗлне кӗреймен — Тӑван ҫӗршыва хӳтӗлесе Сталинград патӗнчи ҫапӑҫура пуҫ хунӑ.
Максим Ястран — поэт, куҫаруҫӑ, публицист, журналист. Пӗчӗк ялтан тухнӑ чӑваш каччин ял урамӗ унӑн ячӗпе хиспленсе тӑрать, ҫуралнӑ вырӑнта пӗчӗк палӑк лартнӑ, 2011 ҫулта Вутланти вулавӑша ун ятне панӑ.
Ястран ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине хатӗрленсе Элӗкри тӗп вулавӑш ятарлӑ планпа ӗҫленине пӗлтерет. Информаци пайӗ Максим Ястран пурнаҫӗпе ӗҫӗ-хӗлӗ ҫинчен материал пуҫтарса дайджест хатӗрлесе кӑларнӑ, Чӑваш Республикин Наци вулавӑшенчен кӗнекесем илсе килнӗ. Районти тӗп вулавӑшра йӗркеленӗ «Максим Ястран — 100 ҫул» кӗнеке куравӗ ҫурла уйӑхӗ вӗҫлениччен ӗҫлӗ.
Воронеж облаҫӗнче нумаях пулмасть «Русь песенная, Русь мастеровая» (чӑв. Юрӑллӑ Руҫ, ӑсталлӑ Руҫ) Пӗтӗм Раҫҫейри фестиваль иртнӗ. Унта хамӑр ҫӗршыври тӗрлӗ халӑх культурине кӑтартнӑ май чӑвашсем те сумлӑ вырӑн йышӑннӑ.
«Чӗрӗ ремесло» курав-ярмӑрккӑна ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесӗнчен ҫӗр ытла ӑста пухӑннӑ. Вӗсенчен хӑшӗсем тӑмран ӑсталаҫҫӗ, теприсем — тимӗрҫӗсем, виҫҫӗмӗшӗсем мамӑкран хитре япала ҫыхаҫҫӗ... Пирӗн республикӑри халӑх пултарулӑхӗн центрӗн фольклор енӗпе тӑрӑшакан методисчӗ Светлана Тяхмусова хӑй те декоративлӑ прикладной ӳнер ӑсти пулнӑ май чӑваш наци тумтирӗпе паллаштарнӑ.
Фестивале уҫма 30 ытла ушкӑн пырса ҫитнӗ. Вӑл шутра Йӗпрӗҫ районӗнчи «Эревет» халӑх фольклор ушкӑнӗ те (ертӳҫи — Александр Федулов). «Эреветпе» пӗрле куракансем те ташша тухнӑ.
Ҫурла уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи сӗм аваллӑхран хӑйӗн историне тӑсакан ялсенчен пӗри — Вускасси — хӑйӗн уявне юрӑ-кӗвӗпе, хӑнасемпе ял-йыша апат ҫимӗҫпе сӑйласа паллӑ турӗ. Ҫак уяв тӗрлӗ ӑрӑва пӗрлештерет. Вӑл инҫетре пурӑнакан юлташсемпе, пӗлӗшсемпе тата тӑвансемпе тӗл пулмалли чи лайӑх сӑлтав.
Вускасси ялӗнче паллӑ чӑваш ҫыравҫи тата хирург Кузьма Пайраш, филолог Горшков А.Е. ҫуралнӑ.
Кӑҫалхи уява Вускасси ялӗ «Лунтик» ятлӑ ача картишӗ уҫрӗ. Шанатпӑр, ҫитес уяв валли ҫак картишре, халлӗхе пӗчӗк Вускасси пуласлӑхӗ валли, вылямалли хатӗр лӑк тулли пулӗ.
Ача картишне уҫнӑ хыҫҫӑн сӑмаха ял старости Клопов А.В. сӑмах илчӗ, ялта тирпей-илем кӗртессипе мӗнле ӗҫсем туни пирки каласа пачӗ. Вускассисене Муркаш администрацийӗн пуҫлӑхӗн пӗрремӗш ҫумӗ Ананьев В.К. саламларӗ, Ярапайкасси пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫласа пыракан Чернова А.В. уявпа саламланисӗр пуҫне тивӗҫлисене Тав хучӗсемпе чысларӗ. Кӳршӗ Яраккасси ялӗнче пурӑнакан Е.Е. Ерагин таврапӗлӳҫӗ тата халӑх академикӗ Вускасси ял историне аса илсе ял уявне йӗркелекен Сыпайкасси культура ҫурчӗн ертӳҫине Боголюбова Н.
Уй-хир ӗҫченӗсемпе механизаторсем хӗрсе тимленӗ вӑхӑтра культура ӗҫченӗсем те ахаль лармаҫҫӗ. Вӗсем агитбригадӑсем йӗркелеҫҫӗ рабочисем патне тухса ҫӳреҫҫӗ.
Муркаш районӗнчи Александровскинчи уй-хир бригади патӗнче концертпа Ваҫкассинчи культура ҫурчӗ ҫумӗнче йӗркеленӗ агитбригада юрӑ-ташӑпа пулнӑ. Йӗтем ҫинче тӑрӑшкан уй-хир бригади патне вырӑнти ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ С.Г. Никифорова та кайнӑ. Йӗтем ҫинчисемпе район администрацийӗн тӗрӗслевпе шутлав палатин ертӳҫи А.В. Миронов та курнӑҫнӑ. Вырӑнти ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ ҫурлан 20-мӗшӗнче ял кунне ирттерессине пӗлтернӗ. Сосновкӑри вулавӑш библиотекарӗ Т.З. Степанова вара политика тӗлӗшӗнчен аталанма тесе йӗтем ҫинчисене тӗрлӗ хаҫат-журнал валеҫсе панӑ.
Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ куракансем валли паха парне хатӗрленӗ. Юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗнче унта Петр Чайковскин «Лебединое озеро» (чӑв. Акӑш кӳлли) балетне курма йыхравлӗҫ. Дирижер пультне Хо Чунг Йе маэстрӑна шанса парӗҫ.
Тӗнчери сцена ҫинче хӑйне кӑтартма ӗлкӗрнӗ каччӑ тӗрлӗ ҫӗршыв тӑрӑх гастрольпе ҫӳрет. Раҫҫейре те ӑна пӗлеҫҫӗ. Ӑна Питӗрти, Новосибирскри, Петрозаводскри, Сочири оркестрсем пысӑка хурса хаклаҫҫӗ.
Пултарулӑх стартне пултаруллӑ каччӑ Чикагӑри симфони оркестрӗнчен пуҫланӑ. Малтанласа дирижер ассистентне илнӗ. Репетици пӗр пайне ӑна хӑй тӗллӗн ирттерттерсе пӑхнӑ хыҫҫӑн пултаруллӑ дирижера оркестр ертӳҫи Даниэль Баренбойм тӳрех ӗҫе илнӗ. 2002 ҫулта ӑна Чикагӑри ҫамрӑксен оркестрӗн музыка директорне лартнӑ. Вӑл ертсе пынипе программӑсем икӗ хута яхӑн вӑрӑмланнӑ, куракансем те йышланнӑ. Ӑсталӑха Хо Чунг Йе Тайвань, АПШ, Раҫҫей ӑстисем патӗнче туптанӑ.
Чӑваш Енре уҫӑ тӳпе айӗнчи кинофестивале пӗрремӗш хут йӗркелеҫҫӗ. Малашне кунашкал мероприятие тӑтӑшах ирттересшӗн.
Проекта Раҫҫейри Кино ҫулталӑкӗпе килӗшӳллӗн хатӗрленӗ. Ӑна пурнӑҫламашкӑн 100 пин тенкӗ уйӑрнӑ.
Пӗрремӗш фильма авӑн уйӑхӗнче Шупашкарта кӑтартӗҫ. Кино-караван Вӑрмар, Ҫӗмӗрле, Куславкка районӗсене, Ҫӗнӗ Шупашкара та ҫитӗ. Фестиваль программине Никос Зервас кӗнеки тӑрӑх ӳкернӗ патриотлӑх фильмӗсене кӗртнӗ ӗнтӗ.
Чӑваш Енре пурӑнакансене наци кинематографӗн ҫитӗнӗвӗсемпе те паллаштарӗҫ.
«Пӗрисем акара тӑрмашаҫҫӗ, теприсем ташласа юрлаҫҫӗ», — тесе ҫырнӑччӗ маларах Чӑваш халӑх сайчӗ. Унта Куславкка районӗнчи Карачра агитбригада ӗҫе тытӑннине пӗлтернӗччӗ.
Хӗрсе уй-хирпе йӗтем ҫинче тар тӑкнӑ чух юрласа-ташлаканӗсем ытти тӑрӑхра та пур. Турра шӗкӗр, механизаторсемпе комбайнерсем алла купӑс илсе юрӑ ӗнӗрлесе лармаҫҫӗ. Юрӑ-ташӑпа ҫӳрекенӗсем — вырӑнти Культура ҫурчӗн ӗҫченӗсем. Совет самани вӑхӑтӗнче пуҫланнӑ агитбригада юхӑмӗ юлашки ҫулсенче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе илчӗ.
Вырӑнти агитбригада Шӑмӑршӑ районӗнчи «Исток» хуҫалӑха та пынӑ. Ял тӑрӑхӗнче ҫакна юрӑ-ташӑпа хавхалантарни тесе хаклаҫҫӗ.
Хуҫалӑхра ӗҫлекенсем концерт пӑхнӑ кӑна мар, вырӑнти артистсемпе пӗрле сӑн та ӳкерӗннӗ.
Кӑҫал авӑн уйӑхӗнче Шупашкарта халӑхсен съезчӗ пулать. Кун пирки ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев хушӑва алӑ пуснӑ.
Съезд авӑн уйӑхӗн 10-мӗшӗнче иртӗ. Унта Чӑваш Республикинче пурӑнакан халӑхсене чӗнӗҫ. Съездра Чӑваш Енре кӑна мар, Раҫҫейре пурӑнакан халӑхсен чӗлхене тата йӑли-йӗркине упраса хӑварас ыйтусемпе калаҫӗҫ.
Мероприяти планӗпе килӗшӳллӗн, Чӑваш Республикинчи халӑхсен ассамблейин ларӑвӗ те иртӗ. Унта пур халӑхӑн шухӑшне те (республикӑра вӗсен йышӗ сахал-и е нумай-и — пур-пӗрех) шута илӗҫ.
ЧР Культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, съездра тунӑ йышӑнусем халӑхсен наци культурине упрама тата аталантарма май парӗҫ.
Утӑ уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Чӑваш наци радиовӗн ӗҫченӗсем Ҫӗрпӳ районӗн ҫыннисемпе куҫа куҫӑн курса калаҫнӑ. Района ятарласа пурте килнӗ вӗсем.
Малтанах радио журналисчӗсем ача усрава илнӗ ҫемьесемпе тӗл пулнӑ. вӗсене пултаруллӑ ҫамрӑксем те кӑсӑклантарнӑ, вӗсемпе те репортаж хатӗрленӗ. Радио эфирӗ валли 50 ҫултан ытларах пурӑнакан мӑшӑрсемпе те интервью хатӗрленӗ.
Журналистсем ҫӗнетнӗ шкулсене те ҫитсе курнӑ. Вырма мӗнле пыни те интереслентернӗ. Ун пирки те репортаж хатӗрленӗ, вырмана тухнӑ ҫынсемпе курса калаҫнӑ.
Каҫхине радио журналисчӗсемпе ҫынсем культура ҫурчӗ умӗнче тӗл пулнӑ. Малтан Ҫӗрпӳ районӗн пуҫлӑхӗ Татьяна Баранова сӑмах каланӑ, радио аталаннине палӑртнӑ. Журналистсем хӑйсем пирки каласа кӑтартнӑ. Унтан чӑваш эстрада артисчӗсем ҫӗрпӳсене концертпа савӑнтарнӑ.
Утӑ уйӑхӗн 30-мӗшӗнче Вӑрмар районӗнчи Энӗшпуҫ ялӗнчи ҫынсем концерта пухӑннӑ. Уй урамӗнче пурӑнакан 5–15 ҫулсенчи ачасем ял ҫыннисене юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ.
Культура ҫурчӗн заведующийӗ концерта ертсе пынӑ. Уй урамӗ учительсемпе, спортсменсемпе, культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗсемпе пуян. Кунта алӗҫне юратакан ҫынсем те пурӑнаҫҫӗ.
Ачасем сцена ҫинче хаваслӑ, ташлама хӗтӗртекен юрӑсем шӑрантарнӑ. Куракансем вара вӗсемпе пӗрле юрланӑ.
Уй урамӗнче пурӑнакансем ачасем валли уяв сӗтелӗ хатӗрленӗ. Унта кукӑль таврашӗ, пулӑ, пылак ҫимӗҫ лартнӑ. Кӳршӗ-аршӑ тӗл пулса калаҫмалли сӑлтав та ку. Кунашкал мероприятисем ҫынсене пӗр тӗвве пухаҫҫӗ, туслӑха ҫирӗплетеҫҫӗ. Ҫынсем кун пек концерта кашни ҫулах йӗркелеме калаҫса татӑлнӑ.
+21.3 °C