Ыран, раштавӑн 11-мӗшӗнче, тӗрӗк халӑхӗсен историйӗпе кӑсӑкланакансене Чӑваш Республикин наци вулавӑшне пыма йыхравлаҫҫӗ. Унта Р.Мухамметдиновӑн «Тюрки в истории мировой цивилизации» (чӑв. Тӗкӗрсем тӗнче цивилизацийӗн историйӗнче) кӗнеке хӑтлавӗ иртӗ — пуҫламӑшӗ 14 сехете.
Ку кӑларӑмра автор тӗрӗк халӑхӗсем ӑҫтан килнине, мӗнле аталаннине тата хӑш вырӑнсенелле сарӑлнине ӑнлантарса пама тӑрӑшать. Кӗнекери тӗп вырӑна тӗрӗк чӗлхисен морфологине шӗкӗлчени йышӑнать. Рафаэль Мухаметдинов ытти ушкӑнсемпе танлаштарса тӗрӗк халӑхӗсем ӑҫталла сарӑлнине кӑтартса парать. Автор хӑйӗн тӗпчевӗнче чӑваш чӗлхипе самай усӑ курнӑ, пирӗн чӗлхери тӗслӗхсене илсе парса вӑл е ку пӗтӗмлетӳ тунӑ.
Мухаметдинов Рафаэль Фардиевич — Свердловск облаҫӗнче ҫуралнӑ истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ. Хусанта пурӑнать. Аслӑ пӗлӗве Ленинград университечӗн Хӗвелтухӑҫ факультетӗнчи турккӑ филологийӗн уйрӑмӗнче илнӗ. Нумай ҫул хушши Тутарстанӑн Ӑслӑлӑх академийӗн Ш.Марджани ячӗллӗ истори институтӗнчи общество шухӑшӗн историйӗпе ислам тӗпчевӗн пайӗнче ӗҫленӗ. Тӗрӗк халӑхӗсен пӗтӗм тӗнчери ассамблейӑн пӗрремӗш председателӗ пулнӑ, халӗ — ҫак организацийӗн координаци канашӗн пайташӗ шутланать.
Паян Чӑваш Енӗн финанс министрӗн пӗрремӗш ҫумне Фарида Муратовӑна ӗҫрен кӑларнӑ. Хушӑва республикӑн Министрсен Кабинечӗн Ертӳҫи Иван Моторин алӑ пуснӑ.
Фарида Халиковна Хусанти аслӑ шкулта финанс пӗлӗвне илнӗ. 1976 ҫулта Чӑваш Енӗн Финанс министерствинче тимлеме пуҫланӑ. 1992 ҫулта вӑл Чӑваш Енӗн Патшалӑх налук инспекцине ӗҫе вырнаҫнӑ. 2005 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче вӑл каллех республикӑн Финанс министерствине куҫнӑ. Ҫав ҫулхи утӑ уйӑхӗн 8-мӗшӗнче финанс министрӗн ҫумӗ пулма шаннӑ. 2012 ҫулхи раштав уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Фарида Муратова министрӑн пӗрремӗш ҫумӗн пуканне йышӑннӑ. Ӑна «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ экономисчӗ» тата «Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ экономисчӗ» хисеплӗ ятсене тивӗҫнӗ.
Раштав уйӑхӗн 7-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Раҫҫей халӑх артисткин, Чӑваш АССР халӑх артисткин, Ҫӗрпӳ районӗн хисеплӗ ҫыннин Нина Григорьеван юбилейне паллӑ тӑвӗҫ. Ҫав каҫ «Чикагори кукаҫин пурлӑхӗ» спектакле кӑтартӗҫ. Унта Нина Григорьева Надежда константиновна сӑнарне калӑплать. Ҫав каҫах юбиляра ҫуралнӑ кунпа театр коллективӗсем саламлӗҫ.
Нина Григорьева иккӗмӗш класра вӗреннӗ чухне Пукане ролӗпе сцена ҫине тухнӑ. Аслӑрах классенче тӑван яленчи, Ҫӗрпӳ районӗнчи Чиричкассинчи, клубри драма кружокӗсене ҫӳренӗ. Чӑмах май, яла артистсем спектакльпе пырсан Григорьевсем патӗнче апатланнӑ. Пӗррехинче Леонид Родионов Нина Григорьевӑна сӑвӑ вулаттарнӑ, этюд тума ыйтнӑ. Артиста вӗренме кайма сӗннӗ. Анчах Нина Григорьеван ашшӗ хирӗҫ пулнӑ. Хӗрне вӑл метеоролога вӗрентесшӗн пулнӑ. Балл ҫитейменнипе Хусантан каялла таврӑнма тивнӗ. Ҫапла вара Нина Григорьева артиста вӗренме кайнӑ.
Шупашкарти аэропорта мухтавлӑ ентешӗмӗрӗн Андриян Николаевӑн ятне пама пултарасси пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Ҫак йӗркесен авторӗ пӗлнӗ тӑрӑх, аэропортсене хисеплӗ ят парасси ҫӗршывӗпех сарӑлнӑ. Ҫакӑ Пӗтӗм Раҫҫейри «Великие имена России» (чӑв. Раҫҫейӗн аслӑ ячӗсем) проекта пурнӑҫа кӗртнӗ май пулса пырать. Чӑваш Енре, сӑмах май, виҫӗ ята суйласа илнӗ.
Пӗтӗм тутарсен общество центрӗн хастарӗсем Хусанти Тутарстана никам ятне те парасшӑн мар иккен. Чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗнче вӗсем пикет ирттерме палӑртнӑ. Кун пирки центр президиумӗн ертӳҫи Фарит Закиев пӗлтерни тӑрӑх «Idel.Реалии» тӗнче тетелӗнчи хаҫатра ҫырнӑ.
Хусанти аэропорта Муса Джалиль, Габдулла Тукай е Андрей Туполев ятне пама суйласа илнӗ. Пӗтӗм тутарсен общество центрӗн хастарӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, аэропорта «Хусан» тени питех те килӗшуллӗ, ку вӑл тутар тӗнчин центрне пӗлтерет.
Тӗрӗк Тӗнчин культура тӗввин тата Митта хунтин (Чӑваш Ен) делегацийӗ 2018 ҫулхи юпа уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Турци Республикин Хусанти Тӗп консулӗ Ахмет Садык Доганпа мӑшӑрӗ Турци Республики 95 ҫул тултарнӑ ятпа ирттернӗ йышӑнӑва хутшӑннӑ. Хусанти «Палас» хӑна ҫурчӗн аслӑ пӳлӗмне пухӑннӑ хӑнасене консул хапӑл тунӑ, Турци Президенчӗн Реджеп Таййип Эрдоганӑн саламне вуласа панӑ. Вӑл юлашки ҫулсенче Турципе Раҫҫей Федерацийӗн ӗҫпӗрлӗхӗ аталанса пынине савӑнса палӑртнӑ.
Хӑнасен ячӗпе Тутарстан Патшалӑх Канашӗн ертӳҫин ҫумӗ Римма Ратникова сӑмах каланӑ. Уява Тутарстан правительствин ертӳҫин ҫумӗ – промышленноҫпа суту-илӳ министрӗ Альберт Каримов хутшӑннӑ. Вӗсем Тутарстан Президенчӗн Рустам Миннихановӑн саламне ҫитернӗ. Саламра Тутарстанпа Турци хушшинчи экономика, культура ҫыхӑнӑвӗсем питӗ лайӑх аталанса пынине палӑртнӑ. (Паянхи уяв иртнӗ ҫурта та Турци инвесторӗсем юсаса хута янӑ.)
Сӑмах май, Раҫҫей самолетне Турци чиккинче персе антарнӑ кризис вӑхӑтӗнче те Тутарстан Турципе тытакан ҫыхӑнусене татман, пушшех те, икӗ кӳршӗ – Раҫҫейпе Турци – хушшинчи хирӗҫӳллӗ лару-тӑрӑва ҫураҫуллӑ татса пама витӗм кӳнӗ.
Ыран, юпа уйӑхӗн 30-мӗшӗнче, Хусанта Раҫҫей тӗп халӑхӗсен тӑван чӗлхисемпе «Амадины» регионсен хушшинчи юрӑ конкурсӗн финалӗ пулӗ. Тутарстанри «Сувар» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑмӑрту Атӑлҫи патшалӑх физкультурӑпа спорт академийӗн концерт залӗнче иртӗ.
«Амадины» — ҫамрӑксен хушшинчи автор тата анлӑ сарӑлнӑ юрӑсен конкурсӗ. Унӑн тӗп условийӗ – юрӑсем тӑван чӗлхепе пулмалла», — хыпарлать МИХ.
Конкурс темиҫе тапхӑрпа иртнӗ, заявкӑсене юпан 15-мӗшӗччен йышӑннӑ. 14 регионтан ҫитнӗ 140-е яхӑн заявкӑран 17-шне финала суйласа илнӗ, ҫак шута ансамбльсемпе юрӑ ушкӑнӗсем кӗнӗ.
«Сувар» ҫырнӑ тӑрӑх, вӗсен хушшинче Чӑваш Республикинчи Культура институчӗн «Илем» ушкӑнӗ те пур.
Конкурсантсемпе ӗҫлекенсенчен пӗри – Раҫҫей эстрада юрӑҫи, ТР тава тивӗҫлӗ артистки, «Голос» шоу финалистки Эльмира Калимуллина.
Пӗтӗм Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетика федерацийӗн президиумӗ Раҫҫей чемпионатне ӑҫта ирттерессине палӑртнӑ. Ӑна Шупашкарта йӗркеленӗ.
Ҫӑмӑл атлетика енӗпе Раҫҫей чемпионачӗ 100-мӗш хутчен иртӗ. Ӑна ӑҫта ирттерессине халӗ татӑклӑн татса панӑ. Пӗтӗм Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетика федерацийӗн президиумӗ икӗ хула хушшинче суйланӑ: Шупашкар тата Хусан.
Чемпионат ҫитес ҫул утӑ уйӑхӗн 24-27-мӗшӗсенче иртӗ. Сӑмах май, иртнӗ эрнере ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев Чӑваш Енӗн заявкине 90 процент ырланине пӗлтернӗ. Ку ҫитес ҫул Шупашкар 550 ҫулхи юбилейне паллӑ тунипе те ҫыхӑннӑ.
Пукшӑртстанри Владислав Юсупов блогер Аргентинӑпа Франци вылякан матча курма Мускавран Хусана кайма тухнӑ Бразили ҫыннисене пирӗн республика территорийӗнче тытса чарнӑ тесе хӑй вӑхӑтӗнче Фейсбукра пӗлтернӗччӗ. Ҫак сӑмах-юмах тухсанах Чӑваш Енӗн Шалти ӗҫсен министерствин пресс-служби пирӗн республикӑра Бразилинчен футбол курма килнӗ хӑнасене тытса чарманнине пӗлтернӗччӗ.
Халӗ вара Пушкӑртстанри Кушнаренково районӗн судӗнче Чӑваш Енӗн Шалти ӗҫсен министерствин тавӑҫне пӑхса тухнӑ. Ӗпхӳри блогера ҫырнине суд суя тесе йышӑннӑ.
Владислав Юсуповӑн хӑй маларах ҫырса хунине хуратмалла, 4 пин тенкӗ укҫа тӳлемелле. Чӑваш Ен ШӖМӗ унран 40 пин тенкӗ шыраса илесшӗн пулнӑ, суд 4 пинпе ҫырлахма йышӑннӑ.
.
Чӑваш Ен ертӳҫисем «Мускав – Чулхула – Хусан» автоҫул валли ултӑ районта ҫӗр уйӑрма палӑртаҫҫӗ. Объекта «Европа – Хӗвеланӑҫ Китай» транспорт коридорӗ проекта пурнӑҫланӑ май тӑвасшӑн.
Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗ пӗлтернӗ тӑрӑх ТАСС хыпарланине ӗненсен, Китайпа Чӑваш Ене ҫыхӑнтаракан автомобиль ҫулӗ валли Ҫӗмӗрле, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Комсомольски, Канаш тата Тӑвай районӗсенче «Мускав – Чулхула – Хусан» ҫул валли ҫӗр уйӑрмалла.
Мускавран Хусана каякан автомагистраль тӑршшӗ 729 км пулмалла. Ӑна тума 550 млрд тенкӗ уйӑрмалла. Ҫула 2024 ҫул тӗлне туса пӗтересшӗн.
Правительство пайташӗсемпе ирттернӗ канашлусенчен пӗринче ку проекта Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев «аслӑ стройка» тесе хакланӑ.
Наци чӗлхиллӗ халӑх сечӗсем официаллӑ массӑллӑ информаци хатӗрӗсенчен пахарах. Наци интернечӗ ҫамрӑксене уйрӑмах витӗм кӳрет. Ҫакна Хусанти Шигабутдин Марджани ячӗллӗ институт ӗҫченӗсем «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи тутарсен виртуаллӑ виҫӗ пӗрлӗхне тишкернӗ хыҫҫӑн пӗтӗмлетнӗ.
Институтӑн этносоциологи пайӗн ертӳҫи Гульнара Габдрахманова «Азатлык» радиона тӗпчев кӑтартӑвӗпе паллаштарнӑ. Экспертсем сӑнанӑ тӑрӑх, наци интернечӗ (унта патшалӑхӑн влаҫ органӗсен сайчӗсем, социаллӑ медиа кӗрет) пур халӑхӑн та аталанать. Тутарсенне ҫапах та ку енӗпе ҫитекен ҫук.
Тутарстанри вырӑсла ресурссенче политикӑпа ҫыхӑннӑ ыйтусене ытларах сӳтсе яваҫҫӗ пулсан, тутарлисем ҫемье, культура, тӗн, ӑс-хакӑл темисене хускатаҫҫӗ-мӗн.
+1.3 °C