Ҫӗртме уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Раҫҫей ҫыннисене Узбекистанран Раҫҫее илсе килнӗ. Хусанта анса ларнӑ самолетра пирӗн республикӑри ҫын та пулнӑ.
Чӑваш Ен Цифра аталанӑвӗн, информаци политикин, массӑллӑ коммуникацисен министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗртме уйӑхӗн 18-мӗшӗ тӗлне пирӗн республикӑри 265 ҫын чикӗ леш енне тӑрса юлнӑ. Ҫав шутра — ҫул ҫитмен 35 ача.
Виҫӗ ҫӗршывра уйрӑмах йышлӑ: 35 ҫын — Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсенче, 34-ӑн — Таиландра, 14-ӑн — Италире. Кӑҫалхи ака уйӑхӗн 10-мӗшӗ хыҫҫӑн федераци тата регион ертӳҫисем пулӑшнипе 131 ҫын тӑван тӑрӑха таврӑннӑ: 26-ӑн — Индирен, 24-ӑн — АПШран, 15-ӗн — Таиландран, 6-шер ҫын — Испанирен, Индонезирен, Узбекистанран,5-шер ҫын — Турцирен, Вьетнамран, Германирен тата Китайран, 4-ӑн – Италирен, 3-ӗн – Францирен, 2-шер ҫын – Мексикӑран, Кӑнтӑр Африкӑран, Грецирен, Кипртан, Арабсен Пӗрлештернӗ Эмирачӗсенчен, Великобританирен, Аргентинӑран, 1-ер ҫын – Кӑнтӑр Корейӑран, Латвирен, Португалирен, Таджикистанран, Шри-Ланкӑран, Иорданирен, Израильтен.
Хусантан Шупашкара килсе хӗрарӑма пусмӑрланӑ полицейские суд тунӑ. Суд приговорӗ хальлӗхе вӑя кӗреймен-ха тесе пӗлтерет РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗн пресс-служби. Арҫынна РФ Пуҫиле кодексӗн 131-мӗш статйин 1-мӗш пайӗпе 3,5 ҫуллӑха хупса хумасӑр явап тыттармалла тунӑ.
Хусанти 34 ҫулти полицейски 2019 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Шупашкара килнӗ. Отпускра пулнӑ май кунти общежитисенчен пӗринче пурӑнакан пӗлӗшӗ патӗнче хӑналаннӑ. Ҫавӑнта вӑл 49 ҫулти хӗрарӑмпа паллашнӑ. Хӗрарӑма вӑл питӗнчен пӗр хутран кая мар ҫапни тата ӑна ирӗксӗрлесе унпа ар ҫыхӑнӑвне кӗни паллӑ.
Шалти ӗҫсен ӗҫченӗн ятне ярать тесе пӑтӑрмах хыҫҫӑн арҫынна ӗҫрен кӑларса янӑ. Халӗ, ав, унӑн суд тенкелӗ ҫине ларма тивнӗ.
Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрне уҫнӑранпа ҫак уйӑхӑн 22-мӗшӗнче 60 ҫул ҫитет.
Ултӑ теҫетке ҫул каялла Чӑваш музыкӑпа драма театрӗ ятпа ӗҫлесе кайнӑ вӑл. Ҫӑмӑл пулман малтанхи тапхӑр. Ҫакӑн пирки театрӑн пӗрремӗш художество ертӳҫи, учреждение пуҫарса яраканӗ тата пӗрремӗш спектакле, Федор Васильевӑн «Шывармань» оперине лартаканӗ Борис Марков каярах аса илнӗ. Професси хорӗ тата балечӗ пулман, ятарласа хатӗрленӗ специалистсем ҫитмен. Театр заводсемпе фабрикӗсенче ӗҫлекен, аслӑ шкулсенче вӗренекен пултаруллӑ ҫамрӑксене хӑй патне илӗртнӗ. Вӗсем вокал тата балет студийӗсенче каҫсерен хатӗрленнӗ. Премьерӑна лартма Раиса Ахметбекова, Мефодий Денисов, Тамара Чумакова, Иван Охливанкин, Тамара Соколова, Иван Калентьев тата ыттисем хутшӑннӑ.
Театрти пӗрремӗш спектакле курма Хусанти патшалӑх консерваторийӗн ректорӗ Назиб Жиганов, унти композици кафедрин заведеющийӗ Альберт Леман, Раҫҫей Композиторсен союзӗн правленийӗн секретарӗ Андрей Эшпай, Куйбышеври кинохроника студийӗн ӳкерӳ ушкӑнӗ пырса ҫитнӗ.
«Европа – Хӗвеланӑҫ Китай» трасса Чӑваш Енри ултӑ район территорийӗпе иртӗ. Пирӗн республикӑра ҫав ҫул тӑршшӗ 94 километр пулӗ. Кун пирки ЧР строительство министрӗ Владимир Осипов республика ертӳҫине Олег Николаева пӗлтернӗ. Транспорт отрасльне республикӑра ҫитес пилӗк ҫулта аталантармалли стратегие ҫав трассӑна та кӗртнӗ.
Машинӑсене хӑвӑрт ҫӳреме саракан трасса Ҫӗмӗрле, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Комсомольски, Канаш тата Тӑвай районӗсемпе иртӗ.
«Европа – Хӗвеланӑҫ Китай» пӗтӗм тӗнчери транспорт коридорӗн «Мускав — Чулхула — Хусан» сыпӑкӗ пирӗн республикӑшӑн та меллӗ пулассине шанаҫҫӗ.
Халӗ яваплисем проект умӗнхи ӗҫсемпе тимлеҫҫӗ.
«Мускав — Чулхула — Хусан» трасса тӑршшӗ 729 км пулӗ, кашни енпе икшер полоса тума палӑртнӑ. Вӑл ҫулпа машинӑсем сехетре 120 километр хӑвалайӗҫ. Трассӑна тӑвассине тӑватӑ тапхӑрпа палӑртнӑ. Мӗнпур ӗҫе 2027 ҫул тӗлне вӗҫлесшӗн.
(XX ӗмӗрӗн пӗрремӗш чӗрӗкӗ)
Чӑваш халӑхӗн иртнӗ пурнӑҫӗнчи пысӑк улшӑнусене виҫӗ паллӑ ӗҫпе ҫыхӑнтарса пӑхма пулать: чӑваш тӑрӑхӗ Раҫҫейӗн пӗр пайӗ пулса тӑнипе (1551), чӑваш ҫынни православи чиркӗвӗн тӗнне куҫнипе (XVIII ӗмӗрӗн 40-мӗш ҫулӗсем) тата Раҫҫейре патша йӗркине пӑрахӑҫа кӑларнипе (1917). Ку статьяра эпир, тӗпрен илсен, юлашки паллӑ пулӑмпа ҫыхӑннӑ ӗҫ-пуҫ пирки калаҫӑпӑр.
XIV ӗмӗрте пӑлхарсем (ун чухне вӗсем хӑйсене пӳлер тенӗ пулас) тӗн енчен икӗ ушкӑна пайланса каяҫҫӗ: пӗсӗрменсем (мӑсӑльмансем) тата ҫӑваҫсем (халӑх тӗнне уякансем, каярах тутар чӗлхин витӗмӗпе чӑваш тесе калама пуҫлаҫҫӗ). Пӗрремӗшӗсен ытларах пайӗ хуласенче тӳре-шарапа тӗн тата ытти хула ӗҫӗпе, иккӗмӗшӗсем вара ялсенче ҫӗр ӗҫӗпе тӑрмашса, чӳксем ирттерсе тата киреметсене упраса пурӑннӑ.
XVI‑XVII ӗмӗрсенче чӑваш халӑхӗн традицилле сӑнӗ-сӑпачӗ (культурипе йӑли-йӗрки), унӑн этнографи ушкӑнӗсем (анат енчисемпе анатрисем тата турисем), этнотерриторийӗ ҫирӗпленсе ҫитеҫҫӗ. Ку тапхӑрти наци ӑнӗ чӗлхепе культурӑран ытларах тӗнпе (ҫу/ҫӑв чӑваш тӗнӗпе) тачӑ ҫыхӑннӑ (тӗнне улӑштарнӑ чӑваш чӗлхипе ҫи-пуҫне те, йӑлисене те улӑштарнӑ).
Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан ҫемье Таиландран таврӑнайман. Чӑваш Ен Элтеперӗн Аддминистрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫемьен майӗ те, укҫи те пулман. Ҫапла, ют ҫӗршывсене халӗ самолетсем вӗҫмеҫҫӗ. Хамӑр ҫӗршыв ҫыннисене тӑван тӑрӑха илсе килмелли рейссем ҫеҫ сайра-хутра хутлаҫҫӗ.
Йывӑрлӑха лекнӗ Ҫӗнӗ Шупашкарти ҫемьене тӑван тӑрӑха тавӑрма республика Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаевӑн ҫине тӑма тивнӗ. Раҫҫей Правительствин ертӳҫин ҫумне Татьяна Голиковӑпа Тутарстан Президентне Рустам Минниханова та ура ҫине тӑратма тивнӗ.
Тӑватӑ ҫынран тӑракан ҫемье ӗнер Бангкокран Хусана вӗҫсе килнӗ. Халӗ Ҫӗнӗ Шупашкарти ҫемье карантина Хусанти обсерваторире ирттерет.
Пирӗн тӑрӑхри 200 ытла ҫын ҫак кунсенче чикӗ леш енче. Вӗсем — тӗнчери 40 ҫӗршывра.
Юлашки талӑкра Раҫҫейре тепӗр ултӑ ҫын коронавируспа чирленине палӑртнӑ. Пилӗк ҫын – Мускавра, тепри – Чулхулара. Чирлесе ӳкнӗ ҫак ҫынсем юлашки 2 эрнере Италире пулнӑ.
Палӑртмалла: Италире коронавируспа чирлекенсем нумайланнӑ. Китайра ку амакпа кӗрешеҫҫӗ, унта 10 кунра пульница та туса лартнӑ. Diamond Princess круиз ларнерӗнчен эвакуациленӗ Раҫҫей ҫыннисен те коронавирус пулни палӑрнӑ. Вӗсене Хусана 14 кунлӑха карантина илсе килнӗ.
Коронавирус тӗнчипех сарӑлнине кура ҫынсене ют ҫӗршыва тухса ҫӳреме сӗнмеҫҫӗ.
Чӑвашсен «Хавал» пуҫару ушкӑнӗ чӑваш чӗлхин 11-мӗш уйлӑхне хутшӑнма чӗнет. Кӑҫал вӑл утӑ уйӑхӗн 1–8-мӗшӗсенче «Сурские зори» кану базинче (вӑл Чӑваш Республикинчи Етӗрне районӗнче вырнаҫнӑ) иртӗ.
«Хавал» уйлӑх Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионӗнчен тата ют ҫӗршывран килнисене чӑваш чӗлхине ӑша илтерет. Унта опытлӑ вӗрентекенсем пулӗҫ. Семинарсем, лекцисем, ҫавра сӗтелсемпе тренингсем йӗркелӗҫ. Чӑваш, миноритарлӑ ытти культурӑпа чӗлхесене аталантаракан кӑсӑклӑ ҫынсемпе паллашма май килӗ. Сӑр юханшывӗ хӗрринче пӗччен е ҫемьепе пӗрле канма та май туса парӗҫ.
Чӑваш чӗлхине хальхи коммуникативлӑ тата грамматика меслечӗсене тӗпе хурса вӗрентӗҫ. 3-10 ҫулсенчи ачасем валли уйрӑм программа пулӗ, 11 ҫултан аслӑраххисем валли те ятарлӑ программа йӗркелӗҫ.
Уйлӑха Мускаври урал-алтай чӗлхисен ӑслӑлӑх ӗҫченӗ, филологи ӑслӑлӑх кандидачӗ Александр Савельев (Сантӑр Савкилта), Эктор Алос и Фонт (Шупашкар-Барселона) социолингвист, Айрат Тухватуллин (Хусан) истори факультетӗн доценчӗ, истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ; Арцём Федоринчик (Тимукка) (Шупашкар-Кейӳ) чӗлхеҫӗ-типолог, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ килсе ҫитӗҫ.
2019 ҫулта «Раҫҫейӗн чукун ҫулӗсем» акционерсен тулли мар обществин Горькинчи чукун ҫулӗн Хусанти регионӗнче 72 пассажир платформипе 3 вокзала юсанӑ. Ҫак йӗркесен авторне кун пирки Горькинчи чукун ҫулӑн корпоратив коммуникацийӗн службин ӗҫченӗ Алена Чернышева пӗлтерчӗ.
Вӑл хыпарланӑ тӑрӑх, Хусанти регионта виҫӗ станцире юсав ирттернӗ. Вӗсенче пассажир платформисене ҫӗнетнӗ. Вӑрмар районӗнчи Энӗшпуҫ станцийӗнче те пӗлтӗр юсав ӗҫӗсене пурнӑҫланӑ.
Хальхи вӑхӑтри юсав программипе 2019 ҫулта 72 объекта ҫӗнетнӗ, вӗсенчен 4-шӗ – Чӑваш Енре.
Сӑмах май ҫакна палӑртмалла: асӑннӑ станци Энӗшпуҫӗнчен кӑнтӑр еннелле 1 километрта вырнаҫнӑ. Вӑл «Мускав — Хусан — Екатеринбург» лини ҫинче шутланать.
Тутарстанӑн тӗп хулинче, Хусанта, чӑваш художникӗсен куравӗ ӗҫлет. Ӑна кӑрлачӑн 22-мӗшӗнче асӑннӑ хулари Халӑхсен туслӑхӗн ҫуртӗнче уҫнӑ.
«Навеки вместе» (чӑв. Яланлӑх пӗрле) курава Тутарстанпа Чӑваш Республикисем 100 ҫул тултарнине халалланӑ. Экспозицире Тутарстанри Художниксен союзӗн пайташӗсен тата Чӑваш Енри ӑстасен ӗҫӗсем вырӑн тупнӑ.
Чӑваш Енри художниксем ӗҫсене «Край 100 тысяч песен и узоров» (чӑв. 100 пин юрӑпа тӗрӗ ҫӗршывӗ) ятпа пухнӑ. Хусанти куракансем Михаил Григорян, Анатолий Данилов, Константин Долгашов, Николай Егоров, Вагиз Камалетдинов, Ольга Леонтьева, Мидхат Шакиров тата ыттисен ӗҫӗсемпе паллашма пултараҫҫӗ, Тутарстанрисенчен — Зуфар Гимаевӑн, Мударис Мингазовӑн, Юрий Бердниковӑн, Рабис Саляховӑн тата ыттисен пултарулӑхӗпе.
+11.3 °C