Паян пирӗн ҫӗршывра Пӗрлехи суйлав кунӗ, ҫав шутра пирӗн республикӑра та, иртнине пурте пӗлетпӗр. Ҫавна май Чӑваш Енӗн Тӗп суйлав комиссийӗ те суйлав пирки аса илтерет, республикӑн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче те суйлавпа ҫыхӑннӑ хыпарсем кӑна темелле паян. Миҫе сехет тӗлне халӑхӑн миҫе проценчӗ суйлава пыни пирки кашни район-хула хыпарласа тӑрать.
Аса илтеретпӗр, паян эпир Чӑваш Енӗн Элтеперне тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсене депутатсене суйлатпӑр. 317 муниципалитет пӗрлешӗвӗнче 3746 депутата суйламалла.
Республикӑн Тӗп суйлав комиссийӗ ирхи сакӑр сехет тӗлне 1184 суйлав участокӗ хӑйӗн алӑкне уҫни пирки пӗлтерчӗ. Тепӗр майлӑ каласан, кашни участоках суйлавҫӑсене йышӑнма хатӗр. Суйлав участокӗсем каҫхи сакӑр сехетчен ӗҫлеҫҫӗ.
Енчен те суйлав участокне шута илме тивӗҫ сӑлтава пула ҫитме май килмесен 14 сехетрен кая юлмасӑр кун пирки хӑвӑр участока ҫырса е сӑмахпа пӗлтермелле, вара киле пырса суйлаттарӗҫ.
«Ҫыхӑнура» (На-связи) интернет-портал суйлавпа ҫыхӑннӑ ыйтӑма вӗҫленӗ. Хӑйне вулакансем хушшинче портал «Республика Пуҫлӑхӗн суйлавӗнче эсир камшӑн сасӑлама палӑртатӑр?» тесе кӑсӑкланнӑ. Хуравланисенчен чылайӑшӗ Валентин Шурчанова кӑмӑлланине пӗлтернӗ.
Ыйтӑма 954 ҫын хутшӑннӑ. Вӗсенчен 40,99 проценчӗ Чӑваш Ене Валентин Шурчанова ертсе пыма шаннине палӑртнӑ. В. Шурчанов Раҫҫей Федерацийӗн коммунистсен партийӗн кандидачӗ пулнине аса илтеретпӗр. Коммунист хыҫҫӑн иккӗмӗш вырӑнта Олег Николаев пырать. Ӑна, аса илтерер, «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти кандидата тӑратнӑччӗ. О. Николаева Чӑваш Ене ертсе пыма форумрисенчен 20,23 проценчӗ шанать. «Эпӗ сасӑланӑ пулӑттӑм, анчах суйлава каймастӑп» текенсем те тупӑннӑ. Ыйтӑма хутшӑннисенчен ун йышшисем — 19,92 проценчӗ. Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Михаил Игнатьевшӑн сасӑлама хатӗррисем 11,11 процент тупӑннӑ. Либерал-демократсен партийӗнчен кандидата тӑратнӑ Константин Субботинпа тивӗҫлӗ канури Валерий Сапожниковшӑн сасӑ парас текенсем — 4,82 (Субботиншӑн) тата 1,57 (Сапожниковшӑн) процент.
Раҫҫейӗн Тӗп суйлав комиссийӗ «Раҫҫей патриочӗсем» партин регионти уйрӑмӗн кандидачӗсене Шупашкар хулин Депутатсен пухӑвне суйланма регистрацилеме хушнӑ. Ҫакна республикӑри Тӗп суйлав комиссийӗн талӑкра пурнӑҫламалла.
Суйлав бюллетенӗсене ҫавна пула Шупашкар хулинче васкавлӑн тепӗр пичетлеме тивӗ. Ҫапла вара Шупашкар хула Пухӑвне суйланма ултӑ парти мар, ҫиччӗн хутшӑнӗҫ.
«Раҫҫей партриочӗсене» Чӑваш Енӗн Тӗп суйлав комиссийӗ маларах парти списокне регистрацилеме килӗшмен. Республикӑри Тӗп суйлав комиссийӗ шутласа кӑларнӑ тӑрӑх, хайхисен алӑ пустарнӑ хучӗсене пӑрахӑҫламалли тивӗҫ хисеп виҫерен иртнӗ пулать. Ҫав вӑхӑтрах партин регионти организацийӗн ертӳҫи Владислав Cолдатов кунпа килӗшмен, ҫӗршывӑн Тӗп суйлав комиссине ҫӑхав ҫырса янӑ.
Чӑваш Республикин Элтеперӗн тата вырӑнти хӑйтытӑмлӑх органӗсен суйлавӗ авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче иртмеллине кашниех пӗлет-тӗр. Паянтан суйлама ирӗк параҫҫӗ. Анчах пурне ет мар. Шута илме тивӗҫ сӑлтав пулсан: командировкӑна тухса каймалла е канма урӑх вырӑна кайма палӑртнӑ е тата пульницӑна хумалла чухне сӑмахран.
Раҫҫей Федерацийӗн гражданӗсен суйлав тата референдума хутшӑнмалли правӑсен тӗп гарантийӗсем ҫинчен федераци саккунӗн 65-мӗш статйи суйлавҫӑсене авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗнчен пуҫласа 12-мӗшӗччен суйлама ирӗк парать. Ҫынсен хӑйсен пропискӑра тӑракан вырӑнти территори суйлав участокне палӑртнӑ вӑхӑтра пырса бюллетень илме, ку е вӑл кандидатшӑн маларах сасӑлама ирӗк пур.
Вырӑнсенчи суйлав комиссийӗсенче ӑнланман ыйту сиксе тухсан ӑна Чӑваш Республикин Тӗп суйлав комиссийӗ йӗркеленӗ «Хӗрӳ линин» (8352) 62-83-72 номерӗпе шӑнкӑравласа уҫӑмлатма пулать.
Авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче пирӗн республикӑра та суйлав иртесси пирки Чӑваш халӑх сайчӗ темиҫе хутчен те пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, ун чухне эпир республика пуҫлӑхне тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсене депутатсене суйлӑпӑр.
Суйлава хатӗрленнӗ май йӗркене пӑсакансем те тупӑнаҫҫӗ. Шупашкар район прокуратури ҫавӑн пек тӗслӗхе асӑрхани пирки пӗлтерет. Сарапакасси ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ суйлав прави ҫинчен калакан федераци саккунне пӑсни пирки прокуратурӑна систерекен тупӑннӑ. Ку фактпа прокуратура тӗрӗслев ирттернӗ те ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ вырӑнти ял тӑрӑхне депутата суйланас шухӑшлӑ кандидатсенчен пӗриншӗн алӑ пустарса ҫӳрени ҫиеле тухнӑ. Хастар пуҫлӑх пирки прокуратура пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ та суда ярса панӑ.
Чӑваш Енре Элтепер пулассишӗн кӗрешӗве тухакан кандидатсене шута илесси вӗҫленнӗ.
Ҫапла вара республика пуҫлӑхӗн лавне туртса пыма хатӗррисен хушшинче – республикӑна хальхи вӑхӑтра ертсе пыракан Михаил Игнатьев (ӑна «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти сӗннӗ), Раҫҫейӗн Патшалӑх Думин кандидачӗсем Валентин Шурчанов (ӑна коммунистсем влаҫра курасшӑн сӗннӗ), Константин Солдатов (либерал-демократсем сӗннӗ кандидат), Чӑваш Енӗн патшалӑх Канашӗн депутачӗ Олег Николаев («Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти пайташӗ) тата Пенсионерсен партийӗн регионти уйрӑмӗ сӗннӗ 73 ҫулти Валерий Сапожников.
Юлашкинчен асӑннӑ ҫын, тахҫанах тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ ватӑ, хӑй вӑхӑтӗнче вӗренӳ министрӗн ҫумӗнче тӑрӑшнӑ. Ун пирки сӑнавҫӑсем «техника кандидачӗ» тесе хаклаҫҫӗ. Ун пеккине кирек епле суйлавра та кӑларма тӑрӑшаҫҫӗ-мӗн. Ҫапла туни оппозицире шутланакан парти кандидачӗсем пӗр шухӑшлӑн пулса хӑйсен кандидатурине илсе суйлава ирттерме чӑрмантарасран асӑрханма кирлӗ теҫҫӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ пулас шухӑш тытнӑ тата тепӗр кандидат хӑйне кирлӗ чухлӗ сасӑ пухса республикӑн Тӗп суйлав комиссине (ТСК) хутсем тӑратнӑ. Ку вӑл — Раҫҫей пенсионерӗсен партийӗ Элтепер кандидатне сӗннӗ, 73 ҫулти Валерий Сапожников.
Хутсене Валерий Сапожников ӗнер, утӑн 22-мӗшӗнче, ТСКна ҫитернӗ. Комисси пайташӗсем унӑн докуменчӗсене утӑн 27-мӗшӗнче тӗрӗслӗҫ.
Комиссие В. Сапожников хӑйӗншӗн 291 сасӑ пухса панӑ. Ӑна Элтепер пулма суйлава хутшӑнтарас тесе 21 муниципалитетра тата 1 хула округӗнче (Шупашкарта) алӑ пуснӑ. Алӑ пуснӑ 291 ҫынран 56-шӗ — муниципалитетсен депутачӗсем.
Хӑйне Чӑваш Ене ертсе пыма шансан Валерий Сапожников Федераци Канашӗн пайташӗ пулма виҫӗ кандидат (саккунпа килӗшӳллӗн вӗсене кашни кандидатах сӗнет) сӗнессине пӗлтернӗ: вӑхӑтлӑха ниҫта та ӗҫлемен Анатолий Ильин ятлӑ ҫынна, «Инкеклӗ тӗслӗхсене шута илекен Шупашкарти бюро» муниципалитет учрежденийӗн пуҫлӑхне Геннадий Матвеева тата «Интер-фейс» тулли мар яваплӑ общество пуҫлӑхне Александр Стеклова.
Унччен виҫӗ кандидат кирлӗ хутсене пухса ҫитерни, вӗсенчен пӗрне, Михаил Игнатьева, шута исле ятарлӑ удостоверени пани пирки эпир пӗлтернӗччӗ.
«Ҫыхӑнура» интернет-портал хӑйӗн сайтӗнче «Чӑваш Ен Элтеперӗн суйлавӗнче камшӑн сасӑлама палӑртатӑр?» ыйтӑм йӗркеленӗ. Элтеперӗн тивӗҫӗсене хальхи вӑхӑтра пурнӑҫлакан Михаил Игнатьевшӑн канашлу ҫайҫисенчен 9,7 проценчӗ сасӑлама хатӗр иккен. Ун пек ыйтӑма интернет-портал нарӑс уйӑхӗнче те ирттернӗ-ха. Ун чух Михаил Васильевичшӑн суйлавҫӑсенчен 8,5 проценчӗ хӑйсен сассине пама хатӗррине пӗлтернӗ.
Хальхи ыйтӑма 617 ҫын хутшӑннӑ. Вӗсенчен 36,1 проценчӗ Раҫҫей Федерацийӗн Коммунистсен партийӗнче Элтепер суйлавне хутшӑнас шухӑшлӑ Валентин Шурчановшӑн сасӑлас шухӑшлӑ имӗш. Форумра ларакансенчен тепӗр пайӗ, чӗрӗке яхӑнӗ темелле, суйлава каймасси пирки пӗлтернӗ. «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти кандидачӗ Олег Николаев виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑнать иккен. Ыйтӑма хутшӑннисенчен уншӑн 24,8 проценчӗ сасӑлама хатӗр иккен. Элтепер пуканӗ пирки шухӑшлакан ытти кандидатсене суйлама хатӗррисем 1 процентран пуҫласа 2 процент таран кӑна тупӑннӑ.
Чӑваш Енре авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Пӗрлехи суйлав кунӗ пулӗ. Ун чух эпир тӑван республикӑмӑр Элтеперне палӑртӑпӑр тата хӑш-пӗр тӑрӑхра депутатсене суйлӗҫ. Суйлав вӑхӑтӗнче видеосӑнавпа усӑ курмӗҫ. Ҫапла йышӑнӑва хысна укҫи-тенкине перекетлес тӗллевпе тунӑ-мӗн. Кун пирки республикӑн Тӗп суйлав комиссийӗн ертӳҫи Александр Цветков REGNUM информаци агентствине пӗлтернӗ.
Суйлав ирттернӗ чух видеосӑнавпа усӑ курсан 1 пин камера вырнаҫтарма тата видеосӑнава йӗркелеме тӑкак 25–30 миллион тенке кайса ларать иккен. Ку вӑл суйлав бюджечӗн ҫуррипе танлашать. Пӗтӗмпе суйлав валли 55 миллион тенке яхӑн тухса кайӗ. Ҫав шутран пысӑк пайӗ, 80 проценчӗ, 1165 участокри комисси пайташӗсене тӳлеме кайӗ. Кашни комиссире вӑтамран 7-шар ҫын ларать.
Видеосӑнавпа хӑй вӑхӑтӗнче пирӗн республикӑра усӑ курнӑччӗ. Хальхи вӑхӑтри ҫав технологие 2010 ҫулхи пуш уйӑхӗнче Раҫҫей Президентне суйланӑ чух хута янӑччӗ. Суйлав епле иртнине ун чух онлайн-меслетпе те кӑтартнӑччӗ, вӑл ҫырӑнса та юлнӑччӗ.
Раҫҫей общество пуҫарулӑхӗн сайтӗнче сасӑлав иртет. Мӗн пирки? Хӑлхине наушник чикнӗ ҫуран ҫӳрекен ҫынсене, велосипедистсене сахалтан та 3 пин тенкӗлӗх штрафлатарасшӑн. Ку урапасем ҫӳрекен вырӑнта тата чукун ҫул ҫывӑхӗнче утакансене пырса тивет.
Ҫакна шухӑшласа кӑларнисем каланӑ тӑрӑх, ку ҫул ҫинче ҫуран ҫӳрекенсен вилеслӗхне чакарать. Наушникпа пыракансене пула авариллӗ лару-тӑру сиксе тухма та пултарать-мӗн.
Текстра ҫырнӑ тӑрӑх, наушникпе утакан ҫын тимсӗрлӗхне ҫухатать, ҫул ҫинче мӗн пулса иртнине курмасть те, илтмест те. Уйрӑмах наушник урапа пиклеттернине илтме чӑрмантарать-мӗн, ҫавна май пӑтӑрмах сиксе тухма пултарать.
Хальлӗхе ҫак пуҫарӑва 400 яхӑн ҫын ырланӑ. Ӑна федераци шайӗнче пӑхса тухчӑр тесен 100 пин сасӑ кирлӗ.
+13.3 °C