Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр (ку ӗҫе тахҫантанпах тӑвайманччӗ-ха...). Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).
Вуннӑмӗш ӗмӗрте пирӗн мӑн асаттесем — пӑлхарсем патне арабсен Багдатри халифӗн элчисем килнӗ. Вӗсен хушшинче Ахмед ибн-Фадлан ятлӑ ҫыруҫӑ та пулнӑ. Вӑл пӑлхарсем ҫав вӑхӑтра мӗнле пурӑннине, вӗсен патшипе тӗл пулнине тӗплӗ ҫырса кӑтартать. Ҫакӑн ҫинченех тата тепӗр араб ҫулҫӳревҫи Ибн-Русте те ҫырать: «Пӑлхарсем — ҫӗр ӗҫлесе пурӑнакан халӑх, вӗсем тулӑ, урпа тата вир йышши тӗрлӗ тырпул акса тӑваҫҫӗ», — тет вӑл. Тепӗр ҫӗрте пӑлхар патши Алмуш ятлӑ пулнине ҫырать. Алмуш, терӗмӗр-ха эпир. Анчах та ҫав пӑлхар патшин ячӗ чӑннипе мӗнле пулнӑ-ши?..
Ҫав араб ҫулҫӳревҫисен текстне авалхи ҫырулӑхсене пӗлекен тӗрле тӗпчевҫӗсем, тӗрлӗрен вулаҫҫӗ иккен. X. М. Френ ятлӑ тӗпчевҫӗ Ахмед ибн-Фадлан ҫырнине Йакут «Словарӗ» тӑрӑх вуланӑ чухне пӑлхар патши ятне Алмус тесе палӑртать.
Парк, сквер е урам ятне Варнава митрополит ятне парасшӑн. Хальлӗхе хӑшне парассине палӑртман. Ҫавна май «Уҫӑ хула» порталта сасӑлав иртет.
Шупашкар хула администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗсем патне пӗр ҫӗнӗ урама, парка е сквера Варнава митрополит ятне парасси пирки сӗнӳ килнӗ. Варнава Владыка /Кедров Владимир Викторович/ - Шупашкарӑн хисеплӗ ҫынни, Шупашкар тата Чӑваш Ен митрополичӗ. Митрополие вӑл 1976 ҫултан пуҫласа хӑй виличчен, 2020 ҫулхи ҫӗртмен 1-мӗшӗччен, ертсе пынӑ. Ҫав тапхӑрта 7 мӑнастире ҫӗнетнӗ, 210 прихут уҫӑлнӑ, Шупашкарти тӗн училищи ӗҫлеме пуҫланӑ.
Шупашкар хулин Ҫурҫӗр-Хӗвеланӑҫ районӗнчи урама Варнава митрополит ятне парасшӑн. Турра ӗненекенсем Водопроводнӑй урам ятне улӑштарасшӑн.
Асӑннӑ урамра совет саманинче Шупашкарти епархи управленийӗ вырнаҫнӑ.
Урам ятне улӑштарма шухӑш тытнисем Денис Спирин сити-менеджер ячӗпе ҫыру шӑрҫаланӑ. Вӗсем Варнавӑн ырӑ ӗҫӗсене палӑртнӑ май вӑл митрополие 44 ҫул ертсе пынӑ вӑхӑтра (1976-2020 ҫулсенче) самай ырӑ ӗҫ пурнӑҫланине, ҫав шутра 200 ытла прихутпа 7 мӑнастир уҫнине, Шупашкарта тӗн училищи ӗҫлесе кайнине, Библие чӑвашла куҫарнине палӑртса хӑварнӑ.
Шупашкарти Кӑнтӑр поселокӗнче пурӑнакансем, пуҫаруллӑ ҫынсем, Опикасси ращинче чиркӳ тума сӗннӗ. Хула мэрӗ Олег Кортунов ку шухӑша ырланӑ.
Мэр шухӑшӗпе, Кӑнтӑр поселокӗнче ҫӗнӗ чиркӳ кирлех, унта халӑх йышлӑ ҫӳрӗ. Вӑл кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен воспитани паракан вырӑн пулӗ.
Ӗнер Олег Кортунов ку ыйтӑва пуҫару ушкӑнӗпе, Чӑваш митрополийӗн элчисемпе, Шупашкар хулин депутатсен пухӑвӗн депутачӗпе Федор Степановпа сӳтсе явнӑ. Мэр чиркӳ валли ҫӗр уйӑрас ыйтупа хула администрацийӗн пуҫлӑхӗпе Денис Спиринпа калаҫма шантарнӑ.
Сӑмах май, каҫал Опикасси ращине хӑтлалатас ӗҫ пуҫӑнать. Анчах проекта чиркӗве кӗртсе хӑварман.
Ырӑ кун пултӑр юлташсем! Эпир сирӗнпе Азире те, Африкӑра та, Кӑнтӑр Америкӑра та пулса куртӑмӑр. Ҫавӑн пекех Раҫҫейри пӗр ял тӑрӑх та утса тухрӑмӑр. Паянхи ҫул ҫӳреве вара Австралире ирттермелле тетӗп. Анчах малтанхи пек ялсем тӑрӑх мар, пӗр-пӗр хулана ҫул тытӑпӑр. Калӑпӑр, океан хӗрринче вырнаҫнӑ Херальтон (выр. Джералдтон) пире тивӗҫтерме пултарать. Хули вӑл пысӑках мар, унта 31 пин ытла ҫын ҫеҫ пурӑнать. Вӑр Пертран, Анӑҫ Австралин тӗп хулинчен, ҫурҫӗрелле вырнаҫнӑ. Хӑй Пертӗнче вара 2 млн халӑх ытла пурӑнать. Ҫавна май ӑна пирӗн Ҫӗмӗрлепе е Улатӑрпа ҫӑмӑллӑнах танлаштарма пулать. Чӑннипе ӗнтӗ Улатӑрта та, Ҫӗмӗрле те те халӑх йышӗ халь Херальтонринчен сахалрах, анчах маларах ытларах пулнӑ. Мӗн тӑвӑн, пирӗн хуласенче халӑх йышӗ — чакать, Австралири хулара — ӳсет.
Раҫҫей Федерацийӗн Президенчӗн Владимир Путинӑн ҫу уйӑхӗн 18-мӗшӗнчи 293-мӗш Хушӑвӗпе килӗшӳллӗн Раҫҫейри мӑсӑльмансен тӗн управленийӗн, Мускаври мӑсӑльмансен тӗн управленийӗн тӗп, Чӑваш Енри организацийӗсен муфтийӗ Альбир Рифкатович Крганов «Тӑван ҫӗршыв умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» II степеньлӗ орден медальне тивӗҫнӗ.
Кун пек майпа ӑна халӑхсем хушшинчи йӑла тата культура йӑли-йӗркине, халӑхсем хушшинчи туслӑха ҫирӗплетметӳпе хывнӑшӑн хаклас тенӗ.
«Чӑваш халӑх сайчӗн» вулаканӗсене Чӑваш чӗлхи кунӗ умӗн сӗнекен ҫак статьяна мӗнле те пулин ӑнлантарса пани кирлех мар-тӑр. Тимлӗ вулакан хӑех ӑнланать. Статья авторӗ А. И., ахӑртнех, Александр Иванович Иванов. «Чӑваш энциклопедийӗнчен:
ИВАНОВ Александр Иванович [2.11. 1897, с. Яншихово-Норваши Цивил. у. (ныне Янтиков. р-на) — 13.5.1942, Архангел. о6л., лагерь ГУЛАГа] — журналист и деятель культуры. В 1918–19 6ыл сотрудником газеты «Канаш» в Казани. После образования Чуваш. автоном. обл. активно сотрудничал в чуваш. газетах и журналах, нередко пользовался псевдонимом Ванюшке. В 1930 выступил одним из организаторов Чуваш. республикан. книж. палаты (ныне Государственный архив печати Чувашской Респу6лики), был её первым директором. В 1937 репрессирован и осуждён на 10 лет лишения свободы. Реабилитирован посмертно. Брат В.И. Токсина.
Алексей Леонтьев, истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ.
1. Чӑвашсем пек вак халӑхсене мӗншӗн вырӑс алфавичӗ йышӑнтарнӑ?
Мӗншӗн йышӑнтарни вӑл малта каланинченех паллӑ пулмалла.
Пӗлтӗр Варнава митрополит пурнӑҫран уйрӑлчӗ. Шел те, вӑл хӑйӗн иккӗмӗш кӗнеки кун ҫути курнине курайман. Иккӗмӗш кӗнеке нумаях пулмасть ҫутта тухнӑ. Пӗрремӗшӗ 2016 ҫулта тухнӑ.
Пӗрремӗш кӗнеке 1 пин экземплярпа тухнӑ. Ӑна хӑвӑртах туянса пӗтернӗ. Хальхинче кӗнеке 3 пин тиражпа кун ҫути курнӑ. Чӑваш митрополийӗ вӑл Чӑваш Енри Турра ӗненекен кашни ҫемьене ҫитессе шанаҫҫӗ.
Кӗнекере – владыкӑн асаилӗвӗсем. Варнава 70 ҫул ытла Турра ӗненсе ҫынсемшӗн тӑрӑшнӑ. Аса илтерер: вӑл пӗлтӗр ҫӗртме уйӑхӗн 1-мӗшӗнче кӑшӑлвируспа чирленӗ хыҫҫӑн пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Вӑл 89 ҫулта пулнӑ.
Иртнӗ эрнере республикӑра кӑшӑлвирус тӗлӗшпе лару-тӑру йывӑр пулнӑран Роспотребнадзор Ҫӗнӗ ҫулта тата Раштавра чиркӳсенче халӑха йышӑнмалла мар тесе сӗннӗ.
Шупашкар тата Чӑваш митрополичӗ Савватий кун тӗлӗшпе хӑйӗн шухӑшне пӗлтернӗ. «Эпир, тӗн ҫыннисем, храмсене хупмастпӑр. Хупӑ алӑк леш енче кӗлӗ вуламастпӑр. Анчах хӑрушсӑрлӑх мерисене пӑхӑнӑр», - тенӗ вӑл. Савватий Раштав уявне килекенсене маска тӑхӑнма ыйтнӑ.
Роспотребнадзор вара 65 ҫултан аслӑрах ҫынсене, вӑраха кайнӑ чирсемпе нушаланакансене чиркӳсене кайма тӑхтама ыйтнӑ.
Ҫакӑн ятлӑ юханшыв тӗнчери хӑш кӗтесре юхни пирки, пӗлсех калатӑп, сирӗнтен нихӑшӗ те пӗлмест. Хам та, чӑннипе паянччен пӗлмен. Анчах, пирӗн телее, хальхи вӑхӑтра ҫулҫӳреве тухас тесен пысӑк укҫа пухма кирлӗ мар — Google карттине уҫмалла та тӗнчери пӗр-пӗр кӗтесе пусмалла. Вара хӑвӑрт кӑна чылай вырӑна лекме, унти тӗлӗнтермӗшсемпе паллашма пулать.
Хальхинче те эпӗ ҫавнашкалах турӑм. Бутанри пӗр кӗтесе пусрӑм та инҫетри сӑртлӑ-туллӑ вырӑна лекрӗм. Кӑсӑкли, тӗлӗнтерекенни вара кунта сахал мар. Атьӑр, кӑштах ҫак инҫетри ҫӗршыв тӑрӑх, Кури Чу ятлӑ юханшыв хӗррипе ҫӳресе пӑхар.
Бутан — буддистсен ҫӗршывӗ, сӑртлӑ-туллӑ вырӑнта вырнаҫнӑ. Тӗп хули — Тхимпху. Патшалӑха Джигме Кхесар Намгьял Вангчук ятлӑ патша ертсе пырать. Сӑмах май, патша пуҫлӑх пулнине вӗсен конституцийӗнче ҫирӗплетнӗ.
Тхимпху ҫӗршывӑн анӑҫ енче вырнаҫнӑ, пире ӑнсӑртран лекнӗ юханшыв вара патшалӑхӑн тухӑҫ енӗнче юхать — Китайри Лходжар урлӑ, Бутанри Лхунци, Монгран хӗррипе иртсе Дангма Чу юханшыва юхса кӗрет. Сӑмах май, «чу» тени, ахӑртнех, вырӑнти чӗлхере юханшыва пӗлтерет пулас — кашни ят ҫумӗнче тенӗ пекех вӑл пур.
+18.3 °C