«Ылтӑн пучах» уйлӑхи вожатӑйсемпе тата ачасемпе пулса иртнӗ ӗҫ-пуҫ пирки ҫак кунсенче ҫырман-пӗлтермен МИХсем юлмарӗҫ пулӗ. Эпир те темиҫе те хыпарларӑмӑр. Халӗ тата тепӗр япала ҫиеле тухнӑ иккен. Уйлӑхра канакансенчен тӑрӑхланӑ вожатӑйсенчен иккӗшӗ унчен судпа айӑпланнӑскерсем пулнӑ иккен. Видео ӳкерекен 35-ри арҫынна 2006 ҫулта хулиганла ӗҫсемшӗн икӗ ҫуллӑха ирӗкрен хӑтарса пӗр ҫуллӑха сӑнав вӑхӑчӗ парса тӗрмене лартмасӑр айӑпламалла тунӑ имӗш. 18 ҫулти тепӗр вожатӑй та ҫылӑхсӑр мар иккен. Виҫӗ ҫул каялла вӑл вӑрӑ ӗҫӗпе ҫакланнӗ-мӗн те ӑна суд 80 сехет ӗҫлеттерсе юсанмалла тунӑ.
Сывлӑха ҫирӗплетекен «Ылтӑн пучах» уйлӑх таврашӗнче пулса иртекен тискер ӗҫ-пуҫ пирки эпир иртнӗ кунсенчех пӗлтернӗччӗ. Хӗрӳ калаҫусем паянхи кун та лӑпланмаҫҫӗ-ха. Пулса иртнӗ пулӑма шута хурса Чӑваш Ен прокуратури ку ӗҫ-пуҫпа тӗрӗслев ирттернӗ пулнӑ. Вара лагерьте саккун йӗркине пӑсакан темиҫе пулӑмах асӑрханӑ. Тӗслӗхрен, канакан ачӑрсен шучӗ йышӑннӑ йӗркерен ытларах пулнӑ имӗш.
Раҫҫей Федерацийӗн прокуратурин пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх тӗрӗслев ӗҫен пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх ҫӗртмен 26-мӗшӗнче айӑпа кӗнӗ вожатӑйсене администраци яваплӑхне тытарнӑ, 700 тенкӗ штраф тӳлемелле тунӑ.
Паянхи кун прокуратура республикӑри сывлӑха ҫирӗплетекен ытти уйлахсене тӗрӗслет. «Ылтӑн пучах» таврашӗнче йӗркене пӑснӑ фактсене ҫута кӑларас ӗҫ вара ЧР прокуратурин уйрӑм тӗрӗслевӗнче.
Аса илтеретпӗр, «Ылтӑн пучах» уйлӑхра вожатӑйсем ухмахла ашкӑннӑ пулнӑ — ҫывӑракан ачасене матрасӗ-мӗнӗпе коридора йӑтса тухнӑ, ыйхӑран вӑратнӑ, хӑратнӑ. Пӗр арҫын ачана матрасӗ-утиялӗпе пӗрле ваннӑна хунӑ, душ кӗмелли шлангран шыв янӑ. Ҫак ӗҫ-пуҫа пула вожатӑйсемсӗр пуҫне уйлӑх ертӳҫи те явап тытнӑ — хӑйӗн ӗҫне тивӗҫлӗ туса пыманшӑн ӑна ӗҫрен хӑтарнӑ.
«Хӗрлӗ парӑс» уйлӑха ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнчи тата чикӗ леш енчи чӑваш диаспорин ачисене ҫулсеренех канма пухаҫҫӗ. Кӑҫал вӗсен кану тапхӑрӗ ҫак уйӑхӑн 25-мӗшӗнче пуҫланнӑ, смена утӑ уйӑхӗн 8-мӗшӗнче вӗҫленӗ. Канма Пушкӑрт тата Тутар, Мари Эл, Беларуҫ республикисенчен, Ӑренпур, Пенза, Самар, Сарту, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен тата Мускав хулинчен 46 ача килсе ҫитнӗ. «Хӗрлӗ парӑса» лекиччен вӗсен хӑйсен пултарулӑхне тӗрлӗ енпе кӑтартма тивнӗ. Мӗншӗн тесен уйлӑха килмелли путевкӑсемпе вӗсене пултарулӑх конкурсӗсенче палӑрнӑшӑн хавхалантарнӑ.
Вӗсемпе республикӑн культура министрӗ Вадим Ефимов тӗл пулнӑ.
«Сывлӑх сунатпӑр», — тесе кӗтсе илнӗ вӗсем министра. Пысӑк хӑнана вӗсем туслӑх сулли парнеленӗ. Уйлӑхра канакансене Вадим Петрович республикӑн культура пурнӑҫӗ, Чӑваш Енӗн паллӑ вырӑнӗсемпе ҫыннисем ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Уйлӑхра вӑхӑта ирттернӗ вӑхӑтра ачасем республикӑри пултаруллӑ чӑвашсемпе тӗл пулӗҫ, ҫӗннине-кӑсӑклине самай пӗлӗҫ.
Сӑнсем (10)
Пушар хыҫҫӑн шыв кирлӗ мар теҫҫӗ те, ку тӗслӗхре урӑхла пулаймасси паллӑ ӗнтӗ. Сӑмахӑмӑр Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ «Ылтӑн пучах» уйлӑхра вожатӑйсем ухмахла ашкӑнни пирки пырать. Аса илтеретпӗр, вӗсем ҫывӑракан ачасене матрасӗ-мӗнӗпе коридора йӑтса тухнӑ, ыйхӑран вӑратнӑ, хӑратнӑ. Пӗр арҫын ачана матрасӗ-утиялӗпе пӗрле ваннӑна хунӑ, душ кӗмелли шлангран шыв янӑ. Ун пирки эпир хыпарланӑччӗ.
Ҫӗршывӗпе янӑракан тӗслӗх хыҫҫӑн ведомствӑсем хушшинчи комисси васкавлӑ майпа канашлӑва пуҫтарӑннӑ. Ларӑва хупӑ алӑк хыҫӗнче ирттернӗ-ха. Унччен вара журналистсене пухса кӗске калаҫу йӗркеленӗ. Брифинг вӑхӑтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Вӗренӳ институтӗнче вожатӑйсене хатӗрлемелли программа хатӗрлесшӗн. Психологсем вара хирӗҫтӑруллӑ лару-тӑрура епле тытмалли пирки сӗнӳсем хатӗрлесшӗн. Ку вӑл килес ҫула палӑртнӑ ӗҫ. Анчах Вӗренӳ министерстви унччен алӑ усса ларасшӑн мар-мӗн. Сӑмахран, вожатӑйсене ҫывӑх вӑхӑтра психологи тата педагогика тӗлӗшӗнчен тест витӗр кӑларасшӑн.
Сӑмах май, ӗнер Шупашкарти Константин Иванов палӑкӗ умне асӑннӑ уйлӑхра пӗрремӗш сменӑра каннисем хӑйсен вожатӑйӗсене хӳтӗлес тӗллевпе ятарлӑ акцие пухӑннӑ.
Шупашкар районӗнчи «Ылтӑн пучах» уйлӑхра пулса иртнӗ пӑтӑрмах пирки эпир хыпарланӑччӗ. Аса илтеретпӗр, унта вожатӑйсем канма пынисене ҫывӑрма памасӑр тӑрӑхланӑ иккен.
Халӗ ку факт пирки пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Ҫавна май тӗпчевҫӗсем унта ӗҫлекенсемпе тата учреждени ертӳҫисемпе калаҫнӑ иккен. Вожатӑй пулса ӗҫленӗ каччӑн кӗнтели тесе ыйтса пӗлнӗ ҫынран карас телефонӗпе нотубука тытса илнӗ. Унта пӑтӑрмаха ӳкерсе те ҫырса илнӗ самантсем пулнӑ-мӗн. Тӗпчевҫӗсем ача-пӑча уйлӑхӗнче шырав ирттернӗ май хӑш-пӗр ӗҫ хучӗсене пуҫтарса илнӗ. Эпир ӑнланнӑ тӑрӑх, ҫавсем тӑрӑх та тӗпчевҫӗсем тӗрӗслӗҫ. «Уйлӑх ертӳҫисен тыткалӑрӑшне право тӗлӗшӗнчен хак парӑпӑр», — тесе пӗлтернӗ Следстви комитечӗн Чӑваш Енти управленийӗн пресс-службин пуҫлӑхӗ Олег Дмитриев.
Сӑмах май, ку факта тӗрӗсленине республика прокуратури ҫирӗп сӑнаса тӑма шантарать. Пӗр ӗне пӗтӗм кӗтӗве варалать теҫҫӗ те, прокурорсем районсемпе хуласенче вырнаҫнӑ мӗнпур уйлӑха тӗрӗслеме палӑртнӑ.
Пӑтӑрмах пирки илтнӗ хыҫҫӑн Чӑваш Енри ачасен тӗп хӳтӗлевҫи Вячеслав Рафинов та ӗнер «Ылтӑн пучаха» ҫитсе килнӗ.
«Вӗренӳрен пушаннӑ ачасем кану лагерӗсене каяҫҫӗ. Анчах хӑш-пӗрисене хатӗрлесе ҫитермен. Ятарлӑ комисси ҫакӑн пек пӗтӗмлетнӗ», — тесе хыпарлать Чӑваш патшалӑх телерадиокомпанийӗ.
Етӗрне районӗнчи «Родничок» лагерь республикӑра чи малтан уҫӑлнисенчен пӗри. Ӑна пуҫласа 1964 ҫултах йӗркеленӗ. Пурӑнмалли корпуссем юхӑннӑран кунта кӑҫал виҫӗ ҫӗнӗ ҫурт хута янӑ. Инкеклӗ ӗҫсен министерствин Етӗрнери уйрӑмӗн аслӑ инспекторӗ Андрей Сорокин асӑннӑ лагере икӗ хутчен тӗрӗсленине пӗлтернӗ иккен. Андрей Сорокин тележурналистсене «хальхи вӑхӑтра вӗсем кӑлтӑксене пӗтернӗ» тесе каланине шута илсен тӗрӗслевҫӗсем унччен хӑш-пӗр кӑлтӑк тупса палӑртни курӑнать. Анчах паян лагерь пирки пушар хӑрушсӑрлӑхӗн правилисене пӑхӑнса ӗҫлени савӑнтарать. Ҫапах та тӗрӗслевҫӗсен куҫне пысӑках мар ҫитменлӗхсем те лекнӗ-мӗн. «Пире кунта лайӑх», — тенӗ-мӗн ачасем те. Анчах вӗсем ирсерен вӑрӑмтунасем ҫыртнине пӗлтереҫҫӗ. Мӗн тӑвӑн ӗнтӗ — ҫулла вӗт тесе лармаҫҫӗ иккен-ха легерь ертӳҫисем — территорие ятарлӑ эмелпе сирпӗтеҫҫӗ. Инспекципе пынисем чӳречесене вӑрӑмтунаран сыхлакан карӑсем ҫакманнине асӑрханӑ.
Етӗрне районӗнчи тӳре-шара ачасен канӑвне вырӑнсенче, тӗрӗсрех, шкул ҫумӗнчи лагерьсенче, епле йӗркеленине тӗрӗсленӗ.
Хайхисем тем те пӗр пӑхнӑ: епле апатлантарнине хакланинчен тытӑнса пушӑ вӑхӑта ачасем епле ирттерни таранах. Тӗрӗслевҫӗсем 18 шкула ҫитсе ҫаврӑннӑ. Лагерьсенче кашнинчех кунне икӗ хутчен вӗри апатпа сӑйлаҫҫӗ иккен. Унӑн хакӗ 69 тенке кайса ларать. Санитарипе эпидемиологи правилисене пӑхӑнни пирки каласан, йӗркене, пӗтӗмӗшле илсен, тытса пыраҫҫӗ иккен.
Лагерьсенче профиль программӑсене те пурнӑҫа кӗртеҫҫӗ-мӗн. Уйрӑмах лайӑх енпе Етӗрне хулинчи 3-мӗш, Кӑкшӑмри, Юванри, Мӑн Явӑшри пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкулсене* Етӗрнери 1-мӗш гимназие палӑртнӑ. Унта ачасен канӑвне, сиплевне тата ӗҫлевне аван йӗркеленӗ иккен.
Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, шкул ҫумӗнчи сывлӑха ҫирӗплетмелли лагерьсем ӗҫе аванрах, апатлантарассин пахалӑхне лайӑхрах йӗркеленине палӑртнӑ.
Сӑнсем (17)
Кашни ҫулла кану кунӗсенче ашшӗ-амӑшӗ хӑйсен ачисене тӗрлӗрен кану ҫурт-йӗрӗсене, уйлӑхсене (лагерьсене) яраҫҫӗ. Анчах та унта шӑпӑрлансем тӗрӗс-тӗкел, сывлӑхлӑ пурӑнасса никам та шантарса калаймасть.
Кӑҫал ҫуллахи кунсем ҫитнӗрен виҫӗ ҫемье хӑйсен ачисене лагерсенчен тӗрлӗ сӑлтава пула киле илсе кайма ӗлкӗрнӗ те. Ак, нумай та пулмарӗ иртнӗ кунсенче ашшӗ-амӑшӗсенчен тата тӗпер ӳпкев илтме май лекрӗ. «Пирӗн ача сывлӑха ҫирӗплетмелли лагерьте канать. Кунта вара, ачасем пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗсен ӗҫмелли шыв та ҫук. Типӗ пыра кранри шывпа тивӗҫтерме лекет», — пӗлтерет пӗр амӑшӗ.
Ача лагерӗн администрацийӗ ку ӳпкевпе килешмеҫҫӗ, вӗсене ӗненсен кану ҫуртӗнче пӗтӗмпех йӗркеллӗ.
Иртнӗ кунсенче Чӑваш Енӗн сывлӑха сыхлакан тата социаллӑ аталанӑ министрӗ Алла Самойлова ача-пӑча уйлӑхӗсене ҫитсе курнӑ, унти лару-тӑрӑва тӗпченӗ. Ашшӗ-амӑшӗн кӑмӑлне кайман кану лагерьне вӗсем лекмен ҫав, тӗрӗслев ӗҫне ирттермен.
Утӑ уйӑхӗн 8-мӗшпе 15-мӗшӗсенче чӑвашсен обществӑлла «Хавал» пӗрлӗхӗ ҫулсерен ирттерекен «Хавал» чатӑр уйлӑхне йӗркелет. Малтанхи хутсенче кайса курнисем пӗлеҫҫӗ ӗнтӗ — ӑна чӑвашлӑхшӑн ҫунакансене кашни ҫул пухӑнассине йӑлана кӗртес тӗлӗшпе ирттереҫҫӗ. Кунта чӑваш чӗлхине вӗренме тӑрӑшаҫҫӗ, чӑвашла пӗлекенсемпе хутшӑнса чӗлхене туйма, халӑх кун-ҫулӗпе, ун культурипе тачӑрах паллашма пухӑнаҫҫӗ. Йӑла-йӗрке темине те ҫӗклеҫҫӗ, тӗпчеҫҫӗ.
Уйлӑхра ҫавра сӗтелсем, лекцисем, тренингсем иртеҫҫӗ, спорт пирки те манмаҫҫӗ — вӑй-хал культурне ҫирӗплетесси йӑлана кӗнӗ те ӗнтӗ. Паллах, паллӑ ҫынсемпе тӗлпулусем ирттермесӗр уйлӑх нихҫан та пулман — нумай-нумай тӗпчевҫӗ, ӑсчах кунта пулса курнӑ, хӑйӗн шухӑшӗсемпе паллаштарнӑ.
Кайса курас кӑмӑл ҫуралчӗ пулсан — «Вконтакте» халӑх тетелӗнчи ятарлӑ ушкӑна кӗрсе пӑхӑр, унти информаципе паллашӑр. Кӗскен: уйлӑх Шупашкарта иртӗ, эрне хушши пурӑнма 3 000 тенкӗ кирлӗ пулӗ (апат-ҫимӗҫ, ытти тӑкаксем). Утӑн 8-мӗшӗнче кӑнтӑрла, 12 сехетре, пуҫланать.
«Пире кунта килӗшет», — теҫҫӗ «Туслӑх» ача-пӑча лагерӗнче канакансем.
Пушкӑртстанӑн Чӑваш культура пӗрлӗхӗ тата Авӑркас район администрацийӗ тӑрӑшнипе утӑн 11-мӗшӗнче Пишкайӑн ялӗнче ҫиччӗмӗш ҫу ача-пӑчасен «Туслӑх» профильлӗ лингвистика лагерӗ хӑйӗн алӑкне уҫнӑ.
Районти тӗрлӗ ялтан кунта 25 ача канать. Кӗске вӑхӑт хушшинче вӗсем туслашма‚ лагерь пурнӑҫӗн йӗркине хӑнӑхма ӗлкӗреҫҫӗ. Вӑхӑт савӑнӑҫлӑ та кӑсӑк иртет‚ мӗншӗн тесен кашни кун мероприятипе пуян. «Юр кумкки»‚ «Теприне пар»‚ «Манӑн кил — манӑн крепость» вӑйӑсем‚ паллашу каҫӗ‚ ача-пӑча фольклор уявӗ… — ку пуҫламӑшӗ ҫеҫ. Пӗтӗмлетсе каласан‚ ачасен тунсӑхлама вӑхӑт ҫук. Лагерь программинчи мероприятисем‚ тӗпрен илсен‚ тӑван тавралӑхпа‚ чӑваш халӑх историйӗпе‚ йӑла-йӗркепе‚ кӑмӑл-сипетпе‚ культурӑпа тата чӗлхепе ҫыхӑннӑ. Вӗсен хушшине Шурӑ Ту ҫине экскурсие‚ Чӑваш Хурамалӗнчи краеведени музейне кайни‚ халӑх алӗҫ ӑстисемпе‚ А.С. Савельев-Сас ҫыравҫӑпа тӗл пулни‚ Нептун кунӗ‚ чи лайӑх сочиненипе сӑвӑ‚ «Лагерь мисӗ» конкурсӗсене‚ «Чӑваш чӗлхине пӗлетӗр-и?
+10.3 °C