Ӗмӗр ӗмӗрлесси — уй урлӑ каҫасси мар. Пирӗн асатте-асаннесем, кукаҫи-кукамайсем тертлӗ пурнӑҫ самай курнӑ, апла пулин те вӗсем ӳпкелешмеҫҫӗ. Вут-ҫулӑм витӗр тухнӑскерсем, вӑрҫӑ вахӑтӗнчи тата хыҫҫӑнхи выҫлӑха чӑтнӑскерсем хуҫӑлман — малаллах талпӑннӑ. Вӗсем — ыттисемшӗн ырӑ тӗслӗх.
Елчӗк районӗнче пурӑнакан кинемейсем пирки ҫак сӑмахсем. Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен уявӗ умӗн Елчӗкре кун кунлакан Вера Ястребова — 100 ҫул, Агафия Иванова 90 ҫул тултарнӑ. Вӗсене Елчӗк ял тӑрӑхӗн админситрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ Юрий Блинов тата Елчӗк район администрацийӗн ӗҫченӗ Ирина Аникина РФ Президенчӗн Владимир Путинӑн ятӗнчен саламланӑ.
Кашни ветеранӑн пурнӑҫӗ — хӑйне евӗр истори. Вӗсем пирки нумай каласа кӑтартма пулать. Тыл тата ӗҫ ветеранӗсен паттӑрлӑхӗ нихӑҫан та манӑҫас ҫук. Вӗсем ҫамрӑксемшӗн ырӑ тӗслӗх пултӑрччӗ.
Ҫыннӑн кӑна мар, кӗнекен те ҫуралнӑ кунӗ пур. Куславккари вулавӑшра кӗнеке те юбилее уявлать. Унта «Кӗнекесем — 2014 ҫул юбилярӗсем» курав ӗҫлет. Куравра кӑҫал юбилейӗсене паллӑ тӑвакан Раҫҫей тата ют ҫӗршыв ҫыравҫисен хайлавӗсем пур. Вӗсем вӑхӑт тӗрӗслевӗ витӗр тухнӑ. Куравра пурӗ 120 кӗнеке.
Кашнин хӑйӗн ҫуралнӑ кунӗ. Даниэль Дефон «Робинзон Крузо» романӗ чи асли. Вӑл кӑҫал 295 ҫул тултарать. Шухӑшласа пӑхӑр-ха: халӑх ӑна 300 ҫула яхӑн вулать! Чылайӑшӗ унпа шкул ӳсӗмӗнче паллашать.
Вырӑс литературин классикӗсен кӗнекисем — Н.Гончаровӑн «Обломов» тата И.Тургеневӑн «Дворянское гнездо» хайлавӗсем — 155 ҫул каялла ҫуралнӑ.
Константин Фединӑн «Города и годы» хайлавне астӑватӑр-и? Манӑҫнӑ ахӑртнех. Ҫак хайлава XX ӗмӗр варринче питӗ килӗштернӗ. Кӗнекере Тӗнчен пӗрремӗш вӑрҫине сӑнласа кӑтартнӑ, ун чухне ку тема чылайӑшӗшӗн кӑсӑклӑ пулнӑ. Евгений Замятинӑн «Мы» романӗ – 90-ра. А.Островскин «Как закалялась сталь» хайлавӗ — унӑн тантӑшӗ.
Кураври чи ҫамрӑкки — Валентин Распутинӑн «Живи и помни». Вӑл кӑҫал 40 ҫул тултарать. Куравра ҫавӑн пекех С.Моэмӑн, Джон Ридӑн, Г.Флоберӑн, И.
Наци вулавӑшӗнче Чӑваш Республикин ӳнерӗн тава тивӗҫлӗ деятелӗ, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ, Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ Аристарх Орлов-Шуҫӑм ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ ятпа уяв каҫӗ ирттересси пирки эпир маларах пӗлтерсеччӗ. Тимӗр Акташ журналист унта ҫитсе вӑл епле иртни пирки каласа пачӗ.
Мероприятие музыка тӗпчевҫи Светлана Макарова ертсе пынӑ. Культура ӗҫченӗсем композитора ача илчӗҫ, уйрӑман Аристархпа пӗрле ӗҫленисен калавӗ кӑсӑклӑ пулнӑ. Халӑх пултарулӑхне пухакан Зинаида Козлова та, Светлана Асамат сӑвӑҫ та кӑсӑклине нумай аса илчӗҫ. Зинаида Алексеева, тӗслӗхрен, Аристарх Гаврилович ӑна Мускава вӗренме янине пӗлтерчӗ.
Культура ӗҫченӗсемсӗр пуҫне уява шкул ачисем чылайӑн пухӑнни пирки пӗлтерет Тимӗр Акташ. Ку, паллах, пархатарлӑ япала — аслӑ ӑрусен пурнӑҫӗпе, вӗсен пултарулӑхӗпе паллашни вӗсен ӑсӗнче пӗчӗк вӑрлӑх пек пулин те юлатех.
Аристарх Орлов-Шуҫӑм композитор Ҫӗрпӳ районӗнчи Ойкасси ялӗнче 1914 ҫулта ҫуралнӑ.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Кӗҫӗн Тивӗш ялӗнче пурӑнакан Марфа Тимофеева РФ Президентӗнчен, Владимир Путинран, саламӑ ҫырӑвне илнӗ. Мӗн ятпа? Марфа Тимофеевна 100 ҫул тултарнӑ. Ҫавӑн пекех юбиляра ял тӑрӑхӗн администрацийӗ, ял халӑхӗ, тӑванӗсем саламланӑ.
Марфа Тимофеева 1914 ҫулхи нарӑсӑн 21-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ районӗнчи Ҫавалхӗрри Кӑнаш ялӗнче ҫуралнӑ. Ватӑскер ялти шкулта, унтан Канашри педагогика училищинче вӗреннине паян та ӑшшӑн аса илет. 1935 ҫулта вӑл Кӗҫӗн Тивӗшри учителе Константин Григорьева качча тухнӑ. Марфа Тимофеевна Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи пуҫланиччен Кӑшаркасси шкулӗнче ӗҫленӗ. Пӗрремӗш ачине ҫуратсан колхозра вӑй хунӑ. Марфа Тимофеева тивӗҫлӗ канӑва тухичченех ял хуҫалӑхӗнче ӗҫленӗ.
100 ҫул тултарнӑ кинемейӗн пурнӑҫӗ ҫӑмӑл килмен. Вӑл пилӗк ачине пӗчченех ура ҫине тӑратнӑ. Иккӗшӗ пурнӑҫран вӑхӑтсӑр уйрӑлнӑ. Виҫҫӗмӗш ывӑлӗ Ангорска кайнӑ та хыпарсӑр ҫухалнӑ. Унран халӗ те нимӗнле хыпар та ҫук. Марфа Тимофеевнӑпа юнашар — хӗрӗсем Алевтина тата Надежда.
Мӗншӗн пурӑнать ҫӗр ҫинче этем? Мӗн-ха вӑл ҫыннӑн пурнӑҫӗнчи тӗп тӗллев? Ҫак ыйтусем ҫине хуравлама ырӑран та ырӑ, сӑпайлӑран та сӑпайлӑ чӑваш хӗрарӑмӗн шӑпин, пурнӑҫӗн саманчӗсене палӑртса хӑварас килет. Этемӗн ҫӗр ҫинчи тӗп тӗллевӗ – хӑй вырӑнне тупса, пӗтӗм кӑмӑлтан, чуна парса ӗҫлесе, халӑха, ҫӗршыва усӑллӑ ҫын пуласси.
Ҫакӑн пек ҫынна, Клара Александровна Смеловӑна, сумлӑ юбилей ячӗпе саламлама пухӑннӑ та ял халӑхӗ нарӑс уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Мулкачкасси ял клубне.
Клара Александровна Смелова 1934 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Муркаш районне кӗрекен Ҫурлатӑри ялӗнче учитель ҫемьинче ҫуралса ӳснӗ. Ашшӗ, Алексеев Александр Алексеевич, шкулта ӳкерӳ тата черчени предмечӗсене вӗрентнӗ. Амӑшӗ, Федосия Сергеевна, мӗн тивӗҫлӗ канӑва тухичченех Муркаш шкулӗнче пуҫламӑш класс ачисене ӑс панӑ.
Ҫын хӑйӗн тивӗҫне мӗнле пурнӑҫласа пырасси ҫынран хӑйӗнчен нумай килет. Мӗн ачаранах йывӑрлӑх тути-масине астивнисем вара нимӗнле ыйту ҫине те ҫиелтен пӑхмаҫҫӗ. Акӑ, Клара Александровна Смелова 31 ҫул хушши Орининти ял вулавӑшӗнче вай хунӑ.
Ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Ҫемен Элкер ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитет. Йӗпреҫсем хӑйсен ентешне астӑваҫҫӗ, хисеплеҫҫӗ. Пысӑк Упакассисем юбилее паллӑ тума хатӗрленеҫҫӗ. Ялти вулавӑшра поэт пултарулӑхӗпе пурнӑҫне уҫса кӑтартакан уҫӑ альбом тунӑ.
Ҫемен Элкер — сӑвӑҫ, ҫыравҫӑ, драматург, публицист. Унӑн хайлавӗсене чылай чӗлхепе куҫарнӑ. Унӑн хайлавӗсене чӑваш литературин кӗнекине, хрестоматине кӗртнӗ май ачасем юратса вулаҫҫӗ. Пысӑк Упакассисем Ҫемен Элкер ятне нихӑҫан та манмӗҫ.
Поэт ҫуралса ӳснӗ урам, вӑл вӗреннӗ тата ӗҫленӗ шкул унӑн ячӗпе хисепленеҫҫӗ. Шкулта Ҫемен Элкер ячӗллӗ музей пур. Унта — сӑвӑҫӑн алҫырӑвӗсем, ҫырӑвӗсем, сӑнӳкерчӗкӗсем, картинисем, хальхи поэтсен, унӑн тӑванӗсен асаилӗвӗсем. Семен Васильевич ҫуралса ӳснӗ пӳрт умӗнче асаилӳ палли вырнаҫтарнӑ.
Поэт юбилейне уявлас тӗлӗшпе Йӗпреҫре чылай мероприяти иртмелле.
Хальхи вӑхӑтра юбилей сӑмах питӗ «йӳнелчӗ». Республикӑри хаҫатсенчен пӗринче хастар хӗр пӗрчӗк 20 ҫул тултарнине те унта ӗҫлекен ҫамрӑк корреспондент «20 ҫулхи юбилей» тесе ҫырни куҫ тӗлне лекрӗ. Аристарх Орлов-Шуҫӑм композитор ҫуралнӑранпа кӑҫал чӑннипех те юбилей — 100 ҫул.
Ун пек ҫынсем ӗмӗрте пӗрре-иккӗ килнӗнех туйӑнать вара хӑш чух. Ҫӗрпӳ раойнӗнчи Ойкасси ялӗнче ҫуралнӑ ҫав ӑста композитор тата дирижер пулнӑ. Чӑваш Республикин ӳнерӗн тава тивӗҫлӗ деятелӗ, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ, Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ. Республикӑри профессилле тата хӑй тӗллӗн вӗреннӗ хор ушкӑнӗсене ертсе пынӑ. Ҫав шутра — патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ, телевиденипе радиовещани комитечӗн хорӗ, «Нарспи» ансамбль… Вӑл «Ҫӗмӗрт ҫеҫки ҫурӑлсан» музыка камичӗн, И. Максимов-Кошкинский либретти тӑрӑх ҫырнӑ «Шупашкарта» оперетта, Ф. Павловӑн «Ялта» драми тӑрӑх хайланӑ «Ҫӑлтӑр витӗр ҫул» опера тата ытти нумай хайлав авторӗ.
Орлов-Шуҫӑм ҫуралнӑранпа пӗр ӗмӗр ҫитнине халалланӑ уяв каҫӗ нарӑсӑн 27-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче 13 сехетре пуҫланать.
Эрнекун, нарӑсӑн 21-мӗшӗнче, Муркаш районӗнчи Оринин ял клубӗ ҫумӗнчи «Шуракӑш» ансамбле йӗркеленӗренпе 25 ҫул ҫитнине палӑртрӗҫ.
«Шуракӑш» ансамбль 1988 ҫулхи авӑнӑн 10-мӗшӗнче пӗрремӗш хут пухӑннӑ, ӑна йӗркелесе яраканӗ тата ертсе пыраканӗ Владимир Михайлович Александров шутланать. Ҫав ҫулах, 1988 ҫулхи чӳкӗн 5-мӗшӗнче ҫӗнӗ ансамбль пӗрремӗш концертне лартнӑ. «Шуракӑш» районта кӑна мар, республикӑра та паллӑ ушкӑн. Хӑйӗн концерчӗсемпе вӑл Раҫҫейри ытти тӑрахсенче те пулса курнӑ. Чикӗ леш енче те пӗрре мар концерт лартнӑ: Турцире, Белоруссире, Молдовӑра (Гагаузинче). Дагестанра, Алтайра, Липецкра тата ытти тӑрахсенче вал пулса курнӑ.
«Шуракӑш» коллектива саламлама район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Тимофеев Ростислав Николаевич, Оринин ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Волков Александр Сергеевич, Муркаш районӗн культуӑпа архив ӗҫӗн пай начальникӗ Чернова Елена Геннадьевна тата ыттисем ҫитрӗҫ. Уява видео ӳкерсе хутшӑннӑ Олег Михайлович Цыпленков каласа панӑ тӑрӑх ансамбле саламланӑ май пурте тенӗ пекех чӑвашла тухса калаҫрӗҫ, пӗр Чернова Елена Геннадьевна кӑна — вырӑсла.
«Пӗр япалана асӑрхарӑм-ха эпӗ, — терӗ паян пӗр паллаканӑм, чӑннипех пултаруллӑ ҫынна пурӑннӑ чухне те хисеплеме пӗлмеҫҫӗ, вӑл вилсен пушшех те манса каяҫҫӗ». Кӳренӳ сисӗнекен ҫак сӑмахпа килӗшсен те пулать, тавлашсан та. Анчах ҫав ҫын сӑмахне ҫак самантра Анфиса Смелова артистка ҫуралнӑранпа нарӑсӑн 15-мӗшӗнче 75 ҫул ҫитнине паян кӑна пӗлнӗрен аса илтӗм-ха. Каҫартӑрах ӗнтӗ вӑл…
Анфиса Смелова Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче 33 ҫул ӗҫленӗ. Ҫак ҫулсенче вӑл тӗрлӗ кӑмӑллӑ хӗрарӑм рольне калӑпланӑ. Унӑн сӑнарӗ Шупашкарти «Ҫӗнтерӳ» асӑну паркӗнчи Ҫар Мухтавӗн монуменчӗн амӑшӗнче калӑпланнине паян пурте пӗлмеҫҫӗ те пулӗ. Пуҫа тӑхӑнмаллине тата платьене театртан илнӗ, ыттине — таврапӗлӳ музейӗнче.
Анфиса Смелова 1939 ҫулта Етӗрне районӗнчи Ирҫе ялӗнче ҫуралнӑ, Мускаври А.В. Луначарский ячӗллӗ театр ӳнерӗн институтне вӗренсе пӗтернӗ. Вӑл Николай Айзманӑн «Кай, кай Ивана» камичӗ тӑрӑх лартнӑ спектакльте 24 ҫул Вӗҫелис рольне вылянӑ. Чӑваш АССРӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ 2010 ҫулта вилнӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнче ватӑсене 90 е ытларах ҫул тултарнӑ ятпа Раҫҫей Президенчӗ ячӗпе саламлассине лайӑх йӗркеленӗ. Юбилярсене Кремльти ҫырӑва ҫитерсе парас тӗлӗшпе ытларах чухне район администраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров, социаллӑ хӳтлӗх пайӗн пуҫлӑхӗ Вера Ярабаева, ял тӑрӑх пуҫлӑхӗсем ҫитеҫҫӗ. Ватӑсен пурнӑҫӗпе интересленеҫҫӗ, уявпа саламласа асӑнмалӑх парнесем параҫҫӗ.
Ҫак кунсенче 90 ҫул тултарнӑ ятпа янӑ Владимр Путинӑн саламне Хурапыр ялӗнче пурӑнакан Анастасия Горланова патне ҫитернӗ, Калкасси ялӗнче пурӑнакан Анна Максимовна Ярадаева вара хӑйӗн 95 ҫулхи юбилейне кӗтсе илнӗ. Штанаш ял тӑрӑхӗнчи Арайкассинче пурӑнакан Елена Ильинична Росскова та 90 ҫул тултарнӑ ятпа Раҫҫей Президентӗнчен, Владимир Путинран, саламлӑ Ҫыру илнӗ.
Салама район администраци пуҫлӑхӗ, районти социаллӑ хӳтлӗх пайӗн начальникӗ тата Штанаш ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Светлана Ерофеева ҫитерсе юбиляра саламланӑ. Елена Росскова хальхи вӑхӑтра ывӑлӗпе, кинӗпе килӗштерсе пурӑнать, мӑнукӗсене пӑхма пулӑшнӑ, ачисемпе мӑнукӗсем ӑна манмаҫҫӗ.
+14.3 °C