| ЧӲК | 08 |
Кӗҫнерникун ӑшӑ ҫанталӑк тӑчӗ. Кунашкалли чӳк уйӑхӗнче пулнине ку таранччен сӑнаман. Ҫитес кунсенче мӗнле ҫанталӑк пулӗ? «Чӑваш Енри ҫанталӑк» проект авторӗ Владимир Михайлов мӗн каланине тимлер.
Термометр «минус» кӑтартӗ, хӗвел тухӗ. Ыран Шупашкарта -3, -1 градус пулӗ, ҫӗрле 3-4 градус таран сивӗтӗ. Вырсарникун та хӗвел тухӗ, 1 градус таран ҫеҫ ӑшӑтӗ, ҫӗрле – 0.
Тунтикун каллех циклон ҫитӗ, ӑшӑтӗ. Ытларикун ҫурҫӗр районӗсенче ҫумӑр ҫума пултарӗ, термометр 6-8 градус ӑшӑ кӑтартӗ. Юнкунран ӑшӑ та типӗ ҫанталӑк хуҫаланма тытӑнӗ. Эрне вӗҫӗнче йӗпе юр ҫума пултарӗ.
Паян, ыран та юр ҫӑвӗ, ҫанталӑк самаях сивӗтӗ. Анчах эсир хӗл халех ларать тесе шутлатӑр-и? Йӑнӑшатӑр.
Синоптиксем паян ҫӗрле ҫил-тӑман тухассине пӗлтереҫҫӗ. Ыран вара ҫӗр ҫийӗн юр выртӗ, каҫ енне 5 градус таран сивӗтӗ. Ыран ҫӗрле ҫанталӑк 8-13 градус таран сивӗтӗ.
Шӑматкун та юр ҫӑвӗ. Вырсарникун вара ҫанталӑк каллех ӑшӑтма тытӑнӗ. Чӳкӗн 4-мӗшӗнче термометр 0 градусран хӑпарӗ.
Тепӗр эрне варринче ҫанталӑк ӑшӑтӗ, ҫумӑр ҫӑвӗ. Чӳкӗн 7-мӗшӗнче сывлӑш температури 9-14 грудус таран ӑшӑнӗ. Кунашкал ҫанталӑк чӳкӗн 13-мӗшӗччен тӑма пултарӗ.
Чӳкӗн 14-16-мӗшӗсенче каллех сивӗтӗ, юр ҫӑвӗ. Ҫӗрлесерен 15-20 градус сивӗтме пултарӗ. Ун чухне ларнӑ юр ирӗлмӗ. Ҫапла пӗлтереҫҫӗ синоптиксем.
Паян Чӑваш Енре ҫил вӑйлӑнчӗ. Синоптиксем республикӑна сивӗ ҫанталӑк килессине пӗлтереҫҫӗ. Эппин, водительсен машина кустӑрмисен шинисене хӗллехипе улӑштармалла.
Ыран 5 градусран ытла ашӑ пулмасть, антициклон хуҫаланӗ. Юпан 30-мӗшӗнче йӗпе юр ҫӑвӗ. Сывлӑш температури сивех пулманран урамра ҫӑрӑлчӑк пулӗ.
Тепӗр кун вара ҫил-тӑман тухӗ, ҫӗр ҫине юр выртӗ. Эрнекун ҫӗрле самаях сивӗтӗ, 8-13 градус таранах. Шӑматкун каллех юр ӳкӗ. Ҫапла майпа вырсарникун юр хулӑнӑшӗ 10 сантиметра ҫитме пултарӗ.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, чӳкӗн 3-4-мӗшӗсенче хӗвеллӗ, сивӗ ҫанталӑк пулӗ.
Паян Чӑваш Енре самаях вӑйлӑ ҫил пулчӗ. Ыран тата вӑйланӗ, Инкеклӗ лару-тӑру министерстви хӑрушлӑхӑн «сарӑ» шайӗ пулнине пӗлтернӗ.
Гидрометцентр пӗлтернӗ тӑрӑх, ыран республикӑра ҫил ҫеккунтра 23 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ. Ҫавна май асӑрхануллӑ пулма ыйтаҫҫӗ, ӳкме пултаракан конструкцисенчен аякккарах ҫӳремелле. Электричество линийӗсем, реклама ҫичӗсем хӑрушлӑх кӑларса тӑратма пултараҫҫӗ.
Сывлӑш температури 7-12 градус пулӗ, каҫ енне 2 градус ҫеҫ ӑшӑ юлӗ. Вырӑнӑн-вырӑнӑн ҫумӑр ҫӑвӗ.
Ҫак кунсем пире хӗвеллӗ ҫанталӑкпа савӑнтараҫҫӗ. Анчах уйӑх вӗҫӗ сивӗ илсе килӗ. Шупашкарта ҫак кунсенче сывлӑш температури нормӑран 4-8 градус ӑшӑрах пулнӑ.
Канмалли кунсем те ашӑ пулӗҫ, сывлӑш температури 9-14 градус таран ӑшӑнӗ. Анчах ҫил вӑйланӗ. Шӑматкун уяр тӑрӗ, вырсарникун пӗлӗтленӗ, вырӑнӑн-вырӑнӑн ҫумӑр ҫӑвӗ.
Тунтикун ӑшӑ, анчах ҫиллӗ пулӗ. Каҫ енне 3 градус таран сивӗтӗ. Вырӑнӑн-вырӑнӑн юр ҫума пултарӗ. Ытларикун хӗвел тухӗ, ҫил лӑпланӗ, анчах термометр 5 градус ҫеҫ кӑтартӗ.
Юпан 31-мӗшӗнче кӑнтӑрла та термометр «минус» кӑтартӗ, ҫӗрле 6 градус сивӗтӗ. Ҫул ҫинче пӑрлак пулас хӑрушлӑх пур.
Авӑн уйӑхӗн те вӗҫленсе пырать. Ҫанталӑк вара халӗ нормӑран 5-7 градус сивӗрех. Анчах кулянмалли сӑлтав ҫук: юпа уйӑхӗ ӑшӑ ҫанталӑкран пуҫланать.
Канмалли кунсенче ҫумӑр ытлах ҫумӗ, ҫил лӑпланӗ. Хӗвел те пӑхма тытӑнӗ. Кӑнтӑрла термометр 6-11 градус кӑтартӗ. Тунтикун вӑрӑнӑн-вырӑнӑн ҫумӑр ҫӑвӗ, ҫил кӑнтӑртан вӗрӗ. Урамра самаях ӑшӑ пек туйӑнӗ.
Юпан 1-мӗшӗнче ҫумӑр ҫӑвӗ, ҫил вӗрӗ. Аслати те авӑтма пултарать. Сывлӑш температури 10-15 градус таран ӑшӑнӗ. Эрне варринче тинех «ылтӑн кӗркунне» ҫитӗ, 20 градус таранах ӑшӑтӗ.
Ӗнер Чулхулара газ моторӗн топливи енӗпе канашлу иртнӗ. «Газпром» ПАО директорсен канашӗн ертӳҫи Виктор Зубков ертсе пынӑ ларӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев та хутшӑннӑ.
Виктор Зубков ҫӗршывра газпа ӗҫлекен моторсен шучӗ анлӑн сарӑлнине палӑртнӑ. Топливо вырӑнне ҫутҫанталӑк газӗпе усӑ курас текенсен йышӗ ӳссе пырать. Юлашки вӑхӑтра ҫак йыш 2,5 хута яхӑн ӳснӗ.
«Газ тултарма май паракан компрессор станцийӗсем ҫителӗксӗр. Ҫӗнӗ объектсем хута ярсан ҫитес вӑхӑтра республикӑра чылай ыйту татӑлӗ. Транспортра тарифсене чакарма май килӗ. Ҫак ыйту ялсемпе хуласенче пысӑк пӗлтерӗшлӗ. Халӑх кулленех тӗрлӗ транспортпа усӑ курать. Ҫутҫанталӑк газӗ тӑван тавралӑха та сиен кӳмӗ», — тенӗ канашлу хыҫҫӑн Чӑваш Ен пуҫлӑхӗ.
Газ заправкисене ҫӗршывӑн регионӗсенче уҫма 2019 ҫулта федераци хыснинче 3,3 миллиард тенкӗ пӑхса хӑварнӑ. Кӑҫал вӗсене 87, килес ҫул 117 уҫасшӑн.
Чӑваш Ен «Сохраним лес» (чӑв. Вӑрмансене упрар) Пӗтӗм Раҫҫейри кӗрхи акцие хутшӑнӗ.
Чӑваш Ен Ҫутҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑна ҫӗршыв Президенчӗ Владимир Путин пуҫарнӑ «Экологи» наци проекчӗпе килӗшӳллӗн йӗркелӗҫ. Наци проектне пурнӑҫласа пирӗн тӑрӑхра «Сохранение лесов» (чӑв. Вӑрмансене упрасси) регионти программа йышӑннӑ.
Вӑрман лартмалли акцие ҫӗршывӑн мӗнпур регионӗнче ирттерӗҫ. Ӑна Федерацин вӑрман хуҫалӑхӗн агентстви пуҫарнӑ. Акци тӗллевӗ — халӑха вӑрмансене чӗртсе тӑратасси тата сарасси пирки шухӑшлаттарасси.
Шупашкарта акцие Йӑлӑмра ирттерме йышӑннӑ. Вӑл авӑн уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, юпа уйӑхӗн 5 тата 12-мӗшсенче пулӗ. Акцие хутшӑнакансем 2010 ҫулхи пушарта шар курнӑ лаптӑксене хунав лартӗҫ.
Иртнӗ эрнере кӑна Чӑваш Енре шӑрӑхчӗ. Паян вара – чӑн-чӑн кӗркунне. Ку кӑна мар-ха, синоптиксем юр ҫума пултарасси пирки пӗлтереҫҫӗ.
Вырсарникун ҫӗрле юр ҫума пултарӗ, вӑл ҫӗр ҫинче пӗр вӑхӑт выртӗ. Уйрӑмах ку тинӗс шайӗнчен 100 метр ҫӳлерех вырнаҫнӑ ял-хуласене пырса тивет. Ку шута Шупашкар та кӗрет.
Ҫӗрлесерен 0 градус ҫеҫ пулӗ, кӑнтӑрла та ӑшах мар. Ҫитменнине, ҫил самай вӑйлӑ вӗрӗ.
Ытларикунран пуҫласа 5 градус таранах сивӗтӗ, кӑнтӑрла 2-7 градус ҫеҫ ӑшӑ тӑрӗ. Эрнекун каллех ҫӗр ҫийӗн юр ларма пултарать.
Ҫанталӑк чӑннипех те савӑнтарать вӗт! Чӑнах та ҫуллахи пек шӑрӑх тӑрать. Термометр 25 градус таранах кӑтартать. Кун пекки утӑ уйӑхӗн вӗҫӗнче пулать. «Карчӑк ӑшши» ку!
Анчах, шел те, лайӑх ҫанталӑк пирӗнпе сывпуллашать. Ыран уйӑх тулать, ҫавна май ҫанталӑк та улшӑнать. Ыран ҫумӑр ҫӑвӗ, ҫапах сывлӑш температури 20-15 градус пулӗ. Вырсарникун 13-18 градус ҫеҫ кӑтартӗ. Циклон килнӗ май ҫумӑр ҫӑвӗ, аслати авӑтма пултарӗ. Ҫӗрле 2-7 градус ҫеҫ ӑшӑ пулӗ.
Тунтикун ҫиллӗ, ҫумӑрлӑ ҫанталӑк тӑрӗ, сывлӑш температури 11-16 градус ҫеҫ ӑшӑнӗ. Юнкун ҫумӑр нумай ҫӑвӗ. Эрнен иккӗмӗш ҫурринче ҫумӑр ҫума чарӑнӗ, вырсарникунччен сывлӑш температури 7-12 градус ҫеҫ пулӗ.
+8.3 °C