Чӑваш Республики РФ Строительство министерстви ирттернӗ конкурсра ҫӗнтернӗ. 2015 ҫулхи раштав уйӑхӗнче ведомство Раҫҫейри субъектсене кӑҫал «Ҫамрӑк ҫемьесене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтересси» хушма программӑна хутшӑнмашкӑн суйланӑ.

Конкурсра Чӑваш Ен ҫӗнтерме пултарнӑ. Ҫапла республикӑри ҫамрӑк ҫемьесене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтермешкӗн федераци хыснинчен 135 миллион тенкӗ уйӑрӗҫ.

Сӑмах май, ку программӑна «Ҫурт-йӗр» тӗллевлӗ программӑпа килӗшӳллӗн пурнӑҫлаҫҫӗ. Унӑн тӗп тӗллевӗ — федераци хыснинчен Раҫҫейри субъектсене субсиди уйӑрмашкӑн палӑртасси.

Чӑваш Енре нумай хваттерлӗ ҫуртсене тӗплӗ юсама ватӑсенчен суд урлӑ шыраса илме тытӑнни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Аса илтеретпӗр, шавлӑ суд ӗҫӗ Шупашкарти Ленин районӗнче пурӑнакан 83 ҫулти Евгения Ерофеева тӗлӗшпе пуҫланнӑччӗ. Тӗплӗ юсавшӑн кинемей иртнӗ ҫул укҫа тӳлемен. Ҫакна кура ватта «Капиталлӑ юсав фончӗ» коммерцилле мар республика организацийӗ суда панӑ. 83 ҫулти кинемее судра «Ҫурт-йӗр харпӑрлӑхҫисен пӗрлешӗвӗ» общество организацийӗн ертӳҫи Тамара Манаева хӳтӗлеме хӑтланнӑ. 83 ҫулти карчӑкран капюсавшӑн укҫа шыраса илессипе ҫыхӑннӑ черетлӗ суд ларӑвӗ ҫак уйӑхӑн 18-мӗшӗнче иртнӗ. Халӗ ку ӗҫпе Шупашкарти Ленин районӗнчи мировой суд пӑнчӑ лартнӑ — карчӑкран укҫа шыраса илмелле тунӑ.

«Про Город» тунӑ сӑн

Раҫҫейре кризис хуҫаланни пирки таҫта та калаҫаҫҫӗ. Вӑл Чӑваш Енре те палӑрать. Республикӑра ҫурт-йӗр туянакансен йышӗ сахалланӑ. Пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, ку кӑтарту 18 процент чакнӑ.

Нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗ тӗлне пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал республикӑра куҫман пурлӑх тӗлӗшпе 14 пин ытла суту-илӳ тунӑ. Пӗлтӗр вара пирвайхи уйӑхсенче хваттер тара паракансен, туянакансен йышӗ 18 пин ытла пулнӑ.

Иртнӗ ҫул юридици сӑпачӗсен хастарлӑхӗ пӗчӗк пулнӑ. Кӑҫал ҫурт-йӗр ҫине ипотека илекен те сахалланнӑ — 10 процент.

Кӳкеҫсем, Шоссе урамӗнче пурӑнакансем, ҫуртне авариллӗ тесе йышӑнассишӗн тӑрӑшаҫҫӗ. Ҫынсем тӗрлӗ инстанцие ҫитнӗ.

Кӳкеҫ урлӑ М-7 ҫул иртсе каять. Йывӑр тиевлӗ урапасем пӗр вӗҫӗм ҫӳреҫҫӗ, вӗсем кайнӑ чухне бараксем чӗтренеҫҫӗ-мӗн. Ҫитменнине, ҫынсем газ баллонӗпе усӑ кураҫҫӗ. Вӗсем — 50 литрлисем. Комисси тӗрӗсленӗ чухне вӗсемпе усӑ курма юраманни пирки асӑрхаттару тунӑ. Анчах апат мӗнле пӗҫермелле?

Комисси электричество плитисемпе усӑ курма сӗннӗ. Анчах кивӗ электропралук ӑна чӑтаймасть. Ҫурт никӗсӗ вара путнӑпа пӗрех. Анчах комисси ҫурта пурӑнма юрӑхлӑ тесе йышӑннӑ. Ҫынсем каланӑ тӑрӑх вара, мачча ҫирӗп мар. Тӗрлӗ инстанцие ҫитни усӑ паман. Документра каланӑ тӑрӑх, ҫурта 55 процент ҫеҫ кивелнӗ. Ҫӗнӗ тӗрӗслев вара 70 процент тесе йышӑннӑ. Роспотребнадзор та ку ҫуртсемпе кӑсӑкланнӑ.

Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Улатӑр хула пуҫлӑхӗпе, вырӑнти Депутатсен пухӑвӗн ертӳҫипе Николай Зайкинпа тата Улатӑр хула администрацийӗн ертӳҫипе Александр Седовпа тӗл пулнӑ.

Элтеперӗн пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, пуҫлӑхсем строительство енӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусене, ҫынсене авариллӗ ҫуртсенчен куҫарса, лайӑх хваттерсемпе тивӗҫтерес программӑна пурнӑҫласси пирки сӑмах пуҫарнӑ. Александр Седов пӗлтӗр 8 пин тӑваткал метр ҫурт-йӗр хута янине пӗлтернӗ. Кӑтарту, 2014-мӗш ҫулхипе танлаштарсан, 3 пин тӑваткал метр пӗчӗкленнӗ. Муниципалитет кӑҫал 162 ҫемьене япӑх хваттерсенчен куҫарма тӗллев лартнӑ. Республика Элтеперӗ ытларах муниципалитетӑн пурлӑхӗсемпе, ҫӗрпе тухӑҫлӑ усӑ курма чӗнсе каланӑ, шӑпах та вӑл бюджета ҫӑмӑллӑх кӳрессине асӑннӑ.

Кӑҫал пирӗн республикӑра нумай хваттерлӗ 429 ҫуртри пӗтӗмӗшле пурлӑха юсасшӑнни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, тӗплӗ юсавӑн 2016 ҫулхи программине Элӗк, Патӑрьел, Йӗпреҫ, Канаш, Куславкка, Комсомольски, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш, Пӑрачкав, Вӑрмар, Ҫӗрпӳ, Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Етӗрне, Елчӗк, Тӑвай районӗсем, Улатӑр, Канаш, Ҫӗнӗ Шупашкар, Ҫӗмӗрле тата Шупашкар хулисем кӗнӗ. Маларах эпир Чӑваш Ен капюсав енӗпе малта пыракан 20 регионсен йышне кӗнӗ тенӗччӗ.

Капиталлӑ юсав фончӗн тӗп бухгалтерӗ Светлана Парамонова пӗлтернӗ тӑрӑх, тӗплӗ юсав валли 571,3 млн тенкӗ укҫа пухнӑ, ку вӑл шутласа панин 65% пулать. Сӑмах май каласан, Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашне кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗнче янӑ Ҫырура иртнӗ ҫулӑн ҫурринче капюсавшӑн халӑхӑн 55 проценчӗ тӳленине, ҫулталӑк вӗҫӗ тӗлне ун пеккисен йышӗ 98 процента ҫитнине асӑнса хӑварнӑччӗ.

Шупашкарти пӗр ҫуртра пурӑнакансем юсав ӗҫӗсене халӗ те кӗтсе илеймен. 30 ҫул ӗнтӗ ку ыйту вӗсене пӑшӑрхантарть.

Ҫурт питӗ япӑх лару-тӑрура. Анчах коммуналлӑ тӑкаксемшӗн укҫа-тенкӗ самаях тӳлеме тивет-мӗн. Уйӑхсерен 6 пин тенкӗ патнелле килет. Сӑмах Рихард Зорге урамӗнчи 21/1-мӗш ҫурт пирки.

Кунта кашни ҫуркуннех тӑрӑран шыв анать. Хӑшӗ-пӗри маччана кун хыҫҫӑн шуратас мар тесе хуратнӑ. Ҫынсене урайӗнче кӳлленчӗк пухӑнни те, хӗлле хваттерте 15 градусран ӑшӑрах мар пулни те, вӗри шыв ӑшӑ кӑна юхни те пӑшӑрхантарать.

Вӗри шыв тухтӑр тесен ӑна ҫур кун юхтармалла иккен. Бойлер илнӗ-ха, анчах пысӑк ҫурт валли вӑл пӗчӗк. Ҫурта туса лартнӑранпа пӗрре те юсаман. Ҫынсен ку ҫуркуннене чӑтма тивет. Ун хыҫҫӑн улшӑнусем пуласса шантараҫҫӗ. Анчах котельнӑйне хӑйсен укҫипе юсама тивӗ.

Шупашкарта «Автобус» вунӑкунлӑх ирттереҫҫӗ. Нарӑс уйӑхӗн 12–21-мӗшӗсенче ҪҪХПИ ӗҫченӗсем рейд ирттереҫҫӗ. Вӗсем автобуссемпе маршруткӑсем ҫул-йӗр правилине пӑснине тӗрӗслӗҫ.

Инспекторсем автобуса нумай ҫын лартакансене, «Д» категорие илмесӗр руль умне ларнӑ водительсене, тахограф ҫуккисене тӗрӗслӗҫ. Автобус хӑрушсӑрлӑх ыйтӑвӗсене тивӗҫтернипе тивӗҫтерменнине пӑхӗҫ. Авари чухне тухмалли саппас алӑк пур-и? Лармалли ытлашши вырӑн ҫук-и? Йӑлтах тӗрӗслӗҫ вӗсем.

Чи малтанах инспекторсем аварие лекнӗ, правилӑсене пӑснӑ автобуссен предприятийӗсене, усламҫӑсене тӗрӗслӗҫ. Шкул автобусӗсене те лайӑх сӑнӗҫ.

Нумай хваттерлӗ ҫуртра пурӑнакансене капиталлӑ юсавшӑн тӳлеттерес пирки ҫӗршыв шайӗнче кӑларнӑ йышӑнӑва ҫынсем хавасланса йышӑнманни каламасӑрах паллӑ. Ун пирки Чӑваш халӑх сайчӗ темиҫе хутчен те ҫырнӑччӗ.

Тепӗр вунӑ-ҫирӗм ҫултан юсама пултӑр тесе паян укҫа пухнине ҫынсем ниепле те йышӑнасшӑн маррине ӑнланма пулать. Вилме выртнӑ карчӑк вилеймен текен каларӑш пур та, анчах тепӗр ҫирӗм ҫултан такам таҫта пулать. Пурнӑҫа пӗлмелле мар та, те вилсе выртӑпӑр вӑл вӑхӑта, те чӗрӗ пулӑпӑр тесе ултӑ-ҫичӗ теҫеткере пыракан ватӑсем кӑна мар, хӗрӗх ҫула ҫитейменнисем те аптӑраҫҫӗ.

Тата паян пӗр ҫуртра пурӑннишӗн тӳле, ыран, Турӑ пулӑшсан тата хамӑр тӑрӑшсан кивӗ хваттере сутса ҫӗнӗ ҫӗрте туянсан унччен тӗплӗ юсама тесе уйӑхсерен кӗсьене ҫӳхетни такамшӑн парне пулӗ-ши вара? Ара, хамӑр паян пурӑнакан ҫурта ӳлӗмрен юсама тесе пире халех укҫа пухтарттараҫҫӗ пулсан унчченхи вырӑнтан эпир тухса кайсан кӗмӗлӗмӗр кам хӑямачӗ валли пулать тет вара?

Ҫапла, капюсав темипе ӑнланмалла мар самантсем тем тесен те мӑй таран.

Малалла...

Шупашкарти Гузовский урамӗнчи ҫуртсенчен пӗринче пурӑнакан сусӑра лавкка канӑҫсӑрлантарать.

А.В. Долганов ятлӑ сусӑр республикӑн тӗп хулинчи маларах асӑннӑ урамри 4-мӗш ҫуртри 2-мӗш хваттерте пурӑнать. Хваттерӗ хайхин пӗрремӗш хутра вырнаҫнӑ. Сусӑр килӗпе юнашарах «Seven» лавкка суту-илӳ туса пурӑнать. Лавккан компрессорӗнчен конденсат пухӑнать-мӗн, ҫавӑ сусӑр хваттерне чӳречерен лексе хваттере нӳретет.

Кун пирки лавккапа та ҫыхӑнса пӑхни усси пулман, ҫурта тытса тӑракан управляющи компанире телефон ӗҫлемест иккен. Аптӑранипе сусӑршӑн хӳтлӗх шыраса А.В. Корнилов ятлӑ ҫын «Народный контроль» (чӑв. Халӑх тӗрӗслевӗ) портала ҫырса янӑ. Унта автор кӑлтӑка пӗтерме пулӑшма тата айӑплисене хваттерте юсав ирттерттерме ыйтать.