Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Сĕрĕп пудра сăмсине,

Турăп çăмлă хӳрине —

Пуçлăх евĕр ман кушакăм,

Пысăк ĕçлĕх пуçлĕ, акă.

Телевизора кĕç ларăп —

Кушака сăмах эп парăп.

Çĕн программа «Кушак çурчĕ»

Тĕнчипех ачасем курччăр.

Çĕн хушу кăларăп йăпăрт —

Ашшĕ-амăш итлĕç шăпăрт:

Пухăнса пурте пĕрле

Юрлĕç «мяу-мям!» çĕрле.

Кушакпа — хам тусăмпа

Çĕнĕ, вирлĕ пусăмпа

Тăвăпăр эпир сĕнӳ —

Пĕтĕм тĕнчене Чĕнӳ:

— Пур кушак çурисене

Йышăнăр çемьесене.

Килсĕр-çуртсăрри ан пултăр —

Телейпе кашни чун тултăр.

Çӳл ту çинчи çил арманĕ

Çил вĕрсен çеç авăрать.

Калаçма юратакан Самойлов мана хăй ĕçленĕ район, ытти районеемпе танлаштарсан, чылай малта пыни çинчен каласа кăтартрĕ.

— Çав çитĕнӳсемпе мухтанма пултараймастпăр-и-мĕн? — тесе ыйтрĕ те вăл ответне те хăех каларĕ: — Мухтанма пултаратпăр. Центр пулăшсан, тем те туса лартăпăр. Ĕçрен хăрамастпăр эпир. Килес çула кирпĕч завочĕ лартасшăн-ха. Постановление йышăнса хуни виçĕ уйăх. Центр пулăшсан — пулать.

— Ăçта лартасшăн эсир ăна?

— Ав çавăнта.

— Çĕмрĕк çил арманĕ хыçне-и? Районти ытти армансем те япăхса кайнă иккен. Çул тăршшĕпех вăрçса килтĕм. Ма юсаттармастăр?

— Юсама материал çук. Центр пулăшсан, вăл армансене веçех юсаса лартма пулать.

— Ну? Сирĕн йывăç сахал-и-мĕн?

— Сахал мар та... Йывăçран аптрамастпăр. Вăрманта пурăнатпăр теме те юрать.

— Мĕн кĕтетĕр апла?

— Центр пулăшасса кĕтетпĕр.

— Вăрман касма-и?

— Вăрман касма мар. Каснă вăрмантан шыв ураписем, çил алăкĕсем, тырă ураписем, шакмаксем, арман çуначĕсем, арман хӳрисем тума.

Малалла

Çумăр çурĕ, çурĕ...

Кĕркунне-и, çур-и —

Куçăм хупăнать...

Пулать!

(Йĕрекен — йĕрет,

Кулакан — кулать).

Пуласси пулать те —

Вăшт тăрса юлать.

Шăп...

Шăп... ăрт... атса ярас пек çумăр.

Шăп...

Шăп... ăлтатинччĕ çулçă çулçăпа!

Çук! Пĕрех ман хамшăн шăпăрт мар шăпа!

Шăп. Канлĕх юлайтăр канлĕ чунăр.

Шăп...

Шăп... ам кăна хуллен утса çӳрет.

Шăнтса ярас пек сассăр çил вĕрет.

Шăп...

Ш...

Чăтма çук мана саваççĕ,

Пит-куçа, алла çăваççĕ.

Вĕрентеççĕ ир çинче:

— Çи сĕтелĕн хушшинче!

Кушака кӳрентереççĕ,

Ура айĕн çитереççĕ.

Тап-таса урай, шап-шар,

Пурпĕрех вăл сĕтел мар.

Эп вĕрентĕп кушака

Шеп тытмашкăн кашăка.

Çĕн йĕрке килте эп тăвăп

Кушак тяпписене çăвăп.

Чинлăн лартăп ирхине

Çĕн сĕтелĕн хушшине

Çемьемпе апатланма —

Культурăллăн сăнланма!

Пурте пахĕç кантăкран —

Тĕлĕнĕç ман кушакран.

Тĕслĕх илĕç кĕç унран.

Савăнĕ кушак чунран.

Пур кушаксене халь ĕнтĕ

Чыслăн эп çиме вĕрентĕп.

Пурте итлĕç хушнине,

Сăнĕç эсĕр çинине!

Мăн лапа пур манăн хамăн,

Ман лаша та пур хăрхамăн.

Утланатăп кашни кун,

Ӳркенсе тăмасть ман чун.

Эп пит харсăр юланутçă,

Лашана саватăп шутсăр!

Вĕçтерсе çӳретĕп эпĕ

Лапара халь тĕпĕр — тепĕр.

Ĕненсемĕр, эп хастар!

Эпĕ пĕртте хытă мар.

Ярăнтарăп пит аван —

Шăккалат мана парсан.

Лапара, çул айккинче

Симĕс курăклăх çинче

Ман лашам мана кĕтет,

Чăтăмсăррăн кĕçенет.

Сиксе ларăп ун çине,

Ярса тытăп çилхине:

— Хăвăртрах, лашам, вĕçтер!

Кукамай патне çитер!

Кукамайăм ман — Çинкка

Ман валли мăн карçинкка

Хатĕрленĕ пан улми —

Çийĕп ярăп ним юлми.

Кулачсем — кăмакинче.

Пӳремеч — сĕтел çинче.

Пулнă кукăлĕ ăнса —

Хăналанăп саванса,

Лашана та эп хăналăп,

— Малалла! — тесе çеç калăп:

Килĕп вĕçтерсе калла,

Кучченеç тытса алла.

Эп хăналăп туссене,

Кукăльсем сĕне-сĕне.

Пит аван — лаша ман пур,

Вĕçтерсе çӳрет маттур!

Анна Васильевна çывăракан шăллĕ çине темччен пăхса ларчĕ. Мĕн тăвăн ĕнтĕ çав çынна: ниепле те манаймасть ашшĕсĕр ӱснĕ хур пурнăçа. Тепĕр чухне аса илет те Иван хĕрĕнкĕ пуçĕпе ачалăхри кӳренӳсене, каять тĕрĕслĕх шырама. Паян та акă вăл ватă учительницăна хăратса пĕтернĕ. Старикки, ним тума аптраса, Анна Василевнăсен килне пырсах тархасларĕ: «Илсе кай-ха шăллуна пирĕн патран. Вăл сана итлет. Ниепле те лăпланмасть вĕт, арăмăн юн пусăмĕ те хăпарса кайрĕ», — терĕ.

Ват çынсен пӱртне кĕрсенех хĕрарăм шăллĕне курчĕ: лешĕ куççуль витĕр чышкипе сĕтеле çапса ĕлĕк хăйне вĕрентнĕ учительницăна вăрçать. «Иван, эсĕ мĕн хăтланатăн?» - хыттăн каларĕ Анна Васильевна ун еннелле. Аппăшĕн сассине илтсен, Иван шăпланчĕ. Шывлă куçĕсемпе ун çине йывăррăн пăхса илчĕ те пӱртрен тухса утрĕ. Тăван тăванах çав. Хĕрарăм урамра ăна хăваласа çитрĕ те килне илсе кайрĕ.

Çапла, çăмăлах пулман пуль çав Ивана. Час-часах вăл аппăшĕ патне пырса хăйĕн кӳренĕвĕсене каласа паратчĕ. Анукпа Иванăн амăшĕсем — пĕртăвансем, иккĕшĕн те пĕршер ача çеç. Пӳрчĕсем те вĕсен ик кил урлă.

«Анук, мĕншĕн манран вĕлтрен ăшĕнче тупнăскер, тесе кулаççĕ?» — ĕсĕклесе ыйтрĕ пĕррехинче ултă çулхи Иван урамран кĕрсен. Ним калама та пĕлмерĕ аппăшĕ ăна ун чухне. Кăштах çитĕнсен, шăллĕ хăех ăнкарчĕ пурне те, анчах çакă чун ыратăвне вăйлатрĕ çеç.

Малалла

Амăш пӳрте кĕнĕ-кĕмен:

«Уляна, Анюк, салам!

Иксĕре пĕрер парне,

Акă мăшăр пукане.

Атьăр-ха тумлантарас,

Питĕ хитре, чăвашла,

Савăннипе чăтаймасăр

Юр юрласа ярасла.

Касатпăр та çĕлетпĕр,

Шăрçаласа тĕрлетпĕр.

Ухтиярне шур шĕлепке

Тăхăнтарни килĕшет,

Селимене — кĕмĕл тухья,

Шӳлкеме, саппун, тевет.

Шукăль, капăр пултăр тесен

Тăрмашса ларма тивет», —

Терĕ савнă хĕрĕсене

Ыталаса чуптуса.

«Куç хăрать те, ал тăвать» —

Йăпăр-япăр ĕç пырать. —

Пуканисене вара

Çăпата-ши, атă-ши

Тăхăнтарсан лайăх-ши?

— Çăпатине ăна, хĕрĕм,

Ĕçе кайма сырнă тет,

Уявсенче тапăртатма

Сăран атă пулнă тет.

— Аттене, килнĕ-килмен,

Хамăр çума лартатпăр,

Тăхăнтарса тумлантарсан

Пурте пĕрле карталанса

Вăйă юрри юрлатпăр.

Шурă хурăн, çамрăк хурăн,

Мĕншĕн эсĕ ешерместĕн?

Çут куççуль тăкатăн хурлăн,

Çур кунне савма пĕлместĕн?

— Ирхи шуçăм, каçхи шуçăм

Çутипе халь савăнмастăп:

Усăнайрĕ çамрăк пуçăм,

Кăтра çулçă кăлараймăп;

Пĕр чĕресĕре илĕртрĕ

Ман сĕткенĕн ыр шерпечĕ —

Вăл мана касса амантрĕ,

Çавăнпа йĕреп пĕчченçĕ.