Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, Шупашкарти чӑваш филармони ҫуртӗнче ("Кӗмӗл ӗмӗр" галерейинче) "Атӑл чӳречисем" ятлӑ курав уҫӑлчӗ. Курава 2005 ҫулта Эстонирен Чӑваша экспедицине килнӗ, чӑвашсен пурнӑҫне тӗпченӗ материалӗ тӑрӑх йӗркеленӗ. Экспедици хыҫҫӑн ҫак курава чи малтан 2005 ҫулта Эстонири ӳнер академийӗн галерейинче кӑтартнӑ. Иккӗмӗш курава Эстонири наци вулавӑшӗнче вырнаҫтарнӑ, виҫҫӗмӗш хутӗнче ӑна 2006 ҫулхи юпа уйӑхӗнче Эстонири наци музейӗнче ирттернӗ. Куравсене йӗркелекенсенчен пӗри - 2005 ҫулхи экспедицине хутшӑннӑ Мадис Туудер магистр. Чӑвашра ку курав пӗрремеш хут уҫӑлчӗ, ӑна кунта Эстонири чӑваш культура обществин председателӗ Ираида Захарова илсе килчӗ. Курава хатӗрлеме Чӑваш наци вулавӑшӗпе Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ хутшӑннӑ. Курава уҫма Мадис Туудер та килсе ҫитрӗ.
Ку курав икӗ уйӑх хушши ӗҫлӗ - курас килсен кайса пӑхма пултаратӑр.
Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, Шупашкарти Чӑваш Республикин вӗрентӳ институтӗнче Педканаш сайчӗн ҫавра сӗтелӗ иртрӗ. Ҫавра сӗтеле вӗрентӳ институтӗнчи чӑваш чӗлхи кафедрин пуҫлӑхӗ Виноградов Юрий Михайлович, вӗренӳ министрествин чӑваш чӗлхине вӗрентессине сӑнаса тӗрӗслесе тӑракан Ядранская Инесса Владимировна, Ҫӗрпӳ районӗнчи Михайловка шкулӗн директорӗ Андреев Владимир Юрьевич, сайта хатӗрлекен Плотников Николай Алексеевич ертсе пычӗҫ. Владимир Андреев сайтӑн паянхи кунхи аталанӑвӗ пирки каласа пачӗ, Николай Плотников сайта епле хатӗрленӗ пирки ӑнлантарса пачӗ.
Ҫавра сӗтеле Шупашкарти университетсенчен, вӗренӳ институтӗнчен ҫынсем килсе канашларӗҫ. Ытларах енӗпе ҫавра сӗтеле чӑваш чӗлхине вӗрентекен вӗрентӳҫӗсем хутшӑнчӗҫ ӗнтӗ. Вӗсем ҫак сайта аталанмашкӑн мӗн кирли пирки, хутшӑннӑ чухне сиксе тухнӑ йывӑрлӑхсем пирки пӗлтерчӗҫ. Чи пысӑк йывӑрлӑхсем шутӗнче ял шкулӗсенче интертетел япӑхрах ӗсленине пула сайт вӑраххӑн уҫӑлнине, хӑш-пӗр самантсем валли пулӑшу тексчӗсем ҫуккине, материалсене вырнаҫтарма хӑранине асӑнчӗҫ.
Шупашкар хулинче ултӑ пин ача валли ача сачӗсенче вырӑн ҫитмест. Кун пирки Шупашкар хула Администрацийӗн вӗрентӳ управленийӗн ертӳҫи Сергей Кудряшов нумай пулмасть пӗлтерчӗ. Хулари ача сачӗсем пурӗ 20 пин ачана йышӑнма пултараҫҫӗ, вӗсене вара халӗ 21 пине яхӑн ача ҫӳрет.
Лару-тӑрӑва лайӑхлатмашкӑн хулари ача-сачӗсене каялла тавӑрма пуҫланӑ. Ҫавӑн пекех пуррисене ҫӗнетсе ача вырӑнӗсене ӳстереҫҫӗ. Хулара ҫавӑн пекех 2009 ҫул валли икӗ ҫӗнӗ ача сачӗ йӗркелеме палӑртнӑ.
Ҫитес ҫулхи Республика Кунӗнчи мероприятисем Шупашкарта тата Республикӑн Муркашпа Йӗпреҫ районӗсенче иртӗҫ. Кун пирки нумай пулмасть Н.В. Фёдоров Хушу алӑ пусса ҫирӗплетнӗ. Муркашпа Йӗпреҫ районӗсене ыттисенчен лайӑхрах аталаннӑ пирки суйласа илнӗ.
«Спартак» стадионӗнче иртнӗ кунсенче ухӑҫсен ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. Ӑмӑрту Александр Палагин интернационалист, спорт ӑсти ячӗпе кашни ҫул иртет. Хальхинче ӑмӑртӑва 60 ытла ухӑҫ хутшӑннӑ. Чӑваш Енсӗр пуҫсӑр ӑмартӑва Киров, Калуга, Самар, Мускав, Орёл тӑрӑхри спортсменсем пулнӑ. Классикӑллӑ майпа пирӗн ентеш хӗрсем ҫӳлти пӗтӗм вырӑнсене йышӑннӑ. Анастасия Шитя, Шупашкарти УОР-та вӗренекенскер — тӗл лекессипе чи малти вырӑнта. Арҫынсем хушшинче чи ҫӳллӗ вырӑна Кӳкеҫри Евгений Никитин тивӗҫнӗ.
Ку ҫул ОСК-1 майпа та ӑмӑртнӑ. Ку дисциплинӑра хӗрсем хушшинче пӗрремӗш вырӑна Елена Кузнецова, арҫынсем хушшинче Андрей Абрамов йышӑннӑ.
Авӑн уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Андриан Николаев ҫуралнӑ кунӗ. Ку кун яланхи пекех пирӗн республикӑна космонавтсем хӑнана килеҫҫӗ. Ак кӑҫал та Шупашкара Борис Волынов, Виктор Горбатко тата Владимир Ляхов СССР вӗҫевҫӗ-космонавтсем тата Совет Созӗн Паттӑрӗ ятне икӗ хут тивӗҫнӗскерсем, Николай Бударин Раҫҫей вӗҫевҫӗ-космонавчӗ тата Раҫҫей Федерацийӗн Паттӑрӗ, Пётр Колодин космонавт-тӗпчевҫӗ килнӗ.
Чаплӑ хӑнасем Шуршӑлти мемориаллӑ комплекса, тӗп хуламри «Байконур» микрорайона, Таса Кӗркури Ҫӗнтерӳҫӗн часовнине ҫитсе курчӗҫ, Шупашкарти 10-мӗш шкулӑн стадионне уҫнӑ ҫӗре хутшӑнчӗҫ, А.Г. Николаева асӑнса иртттерекен дзюдо ӑмӑртӑвне хутшӑнакансене саламларӗҫ.
Хӑнасем А.Г. Николаева асӑмрах тытнине пысӑк хакларӗҫ. Республикӑра пулса иртекен ҫӗнетӳсем те вӗсене килӗшрӗҫ. Борис Волынова вара Шупашкар кӳлмекӗ питӗ килӗшнӗ. Хӑнасем Чӑваш Енӗн пуласлахӗ пурри пирки шантарса хӑварчӗҫ.
Шӑматкун Шупашкарта Республика Кунӗн уявӗ шутне кӗрекен «Раҫҫей ҫӑлкуҫӗсем» фестиваль уҫӑлчӗ. Фестивале уҫас умӗн фестивалье хутшӑнакан ушкӑнсем театрализацилесе утса тухрӗҫ. Наци вулавӑшӗнчен пуҫласа Хӗрлӗ лапам таринех юрласа та ташласа утрӗҫ. Фестивале Германири, Словакинчи, Белоруссинчи ушкӑнсем хутшӑнчӗҫ. Вӗсем Раҫҫейри тӗрлӗ регионсенчен килнӗ ушкӑнсемпе перле утрӗҫ. Утакан колоннӑн вӗҫӗнче вара Республикӑри пултарулӑх ушкӑнесем утрӗҫ.
Ламапа утса ҫитнӗ хыҫҫӑн фестиваль уҫӑлчӗ. Малтан фестивале Олег Овельев радиоведущийпе Чӑваш халӑх артистки Светлана Бубнова ертсе пычӗҫ. Каярахпа вӗсене паллӑ юрӑҫ Августа Уляндинӑпа Алексей Болдырев телеведущий улӑштарчӗҫ. Фестивале уҫнӑ хыҫҫӑн хӑнасем хӑйсемпе пӗрле илсе килнӗ ҫалкуҫ шывӗсене пӗрле пуҫтарчӗҫ, салам сӑмахӗсене каларӗҫ. Н.В. Фёдоров тухса сӑмах каларӗ, фестивале хутшӑнакан ушкӑнсене саламларӗ.
Вырсарникун, ҫӗртме уйӑхӗн 24-мӗшӗнче фестиваль малалла тӑсӑлчӗ. Фестивале хутшӑнакан ушкӑнсем Шупашкар 500 ҫул тултарнӑ ятпа хисепленекен культурӑпа кану паркӗнче, Суту-илӳ ҫурчӗ умӗнче, «Мега Молл» суту-илӳ комплексӗ умӗнче, Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗ умӗнче хӑйсем пултарулахӗпе савӑнтарчӗҫ.
Ҫу уйӑхӗн 3-мӗшӗнчен пуҫласа Шупашкарта Калинин урамӗ тӑрӑх автомашинсене ҫӳреме чараҫҫӗ. Маларах ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗнче хупас шухӑш пулнӑ, анчах та каярах ку вӑхӑта ҫу уйӑхӗн 30-мӗшне куҫарнӑ.
Автомобиль ҫулне ҫӗнетнӗ хушӑра автомашинӑсем урӑх ҫулсем тӑрӑх каймалла пулӗ. Мускав проспекчӗ енчен килекенсен Николаевпа Октябрӗн 50 ҫуллӑх урамӗсемпе Мир проспекчӗ тӑрӑх каймалла пулӗ. Ҫӗнӗ Шупашкар енчен килекенсен Машин тӑвакан тӑкӑрлӑкпа Ленин Комсомолӗн урамӗ тарӑх тата Мир проспектне тухакан Кабель тӑкӑрлӑкӗ тӑрӑх каймалла пулӗ. Автомобиль ҫулне Николаев урамӗнчен пуҫласа Хуҫалӑх тӑкӑрлӑкӗ таран юсӗҫ. Юсав ӗҫӗсен авӑн уйӑхӗччен тӑсӑлӗҫ.
Юсав ӗҫӗсене ирттернӗ вӑхӑтра ҫула 7 метр таран сарлакалатаҫҫӗ, Пенси фончӗ патӗнче ҫӗр айӗнчен иртекен ҫул, Калинин урамӗпе Мир проспекчӗ хӗресленнӗ вырӑнта транспорт ҫыхӑнӑвне тӑваҫҫӗ.
Паян, ака уйӑхӗн 28-мӗшӗнче К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх драма театрӗнче 11 сехетре Чӑваш тумӗн уявӗ уҫӑлчӗ. Программа тӑрӑх Чӑваш тумӗн тӗсӗсемпе чӗрӗ сцена ҫинче тата экрантан паллаштарма палӑртнӑ. Е.И.Ефремова, М.В.Симакова, Е.Н.Жачева ӳнерҫӗсемпе тӗрӗ ӑстисен ӗҫӗсемпе; Т.В.Петровапа Т.В.Шаркова ӳнерҫӗсем илемлетсе хатӗрленӗ тумсен пуххипе; З.И.Вороновапа Л.Г.Смирнова ӑстаҫӑсен ахах-мерчентен илемлетнӗ тухьяпа хушпу пуххисемпе; В.А.Минеева, Г.А.Степанова, М.Ф.Сырова ӑстаҫӑсем тӗрӗлесе тӗртнӗ илемпе паллаштараҫҫӗ. Вӗҫӗнче Н.Болтаев, З.Маштанова, Н.Ильина, А.Андреева ӑстасен чӑваш костюмӗсен пӗтӗмӗшле коллекцийӗсене курма май пур.
Уяв-курава юрӑҫсем-сӑвӑҫсем илемлетӗҫ.
Уява май килнӗ таран чӑваш тумӗпе килме ыйтнӑ. Куракансен хушшинче чӑваш тумлисем пулнӑ-пулнах... Чӑваш тумӗ авалтан паянлӑха аталанса пынине илемлӗ, музыкӑллӑ-ташӑллӑ кӑтартнӑ пирки пӗлтерчӗҫ...
Ака уйӑхӗн 23-пе 29-мӗшӗ хушшинче Чӑваш чӗлхин кунне тата И.Я. Яковлев ҫуралнӑ кунне халалласа Чӑваш наци музейӗнче Чӑваш ҫырулӑхӗн эрни иртӗ.
Программа тӑрӑх «Асанне сунтӑхне уҫатпӑр» вӑйӑ, «Чӑваш халӑх тумтирӗ» ятлӑ куҫса ҫӳрекен лекци, тата X - XIII ӗмӗрти чӑваш ҫырулӑхӗ ҫинчен каласа паракан ытти лекцисемпе калаҫусем ирттерме палӑртнӑ. Ҫавӑн пекех чӑваш тӗррипе, пир тӗртмелли мелсемпе паллашма май пулӗ. Рунӑллӑ ҫырулӑх ҫинчен те нумай каласа парӗҫ.
Ҫавӑн пекех 8-11 классенче вӗренекенсем хушшинче ирттернӗ «Пӗр чӗлхе лайӑх, иккӗ вара лайӑхрах» конкурс ҫӗнтерӳҫисене парне парӗҫ. Пӗрремӗш турти ыйтусене прессӑра пичетленӗ, ытти мелсемпе сарнӑ. Конкурса 200 ача хутшӑннӑ. Вӗсенчен чылайӑшӗ тӗплӗн хатӗрленнӗ: хуравламашкӑн тӗрлӗ сӑнӳкерчӗк усӑ курнӑ, ӗҫӗсене илемлетсе ярса панӑ. Иккӗмӗш турӗ ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Чӑваш наци музейӗн канашлу пӳлӗмӗнче иртӗ. Унта 18 ача хутшӑнӗ. Вӑл кунах финала тухнисене парне тата тӗрлӗ пичет продукцийӗ парса чыслӗҫ. Мероприятине Чӑваш наци вулавӑшӗпе пӗрле ирттереҫҫӗ.
+13.3 °C