Вӑрнар районӗнчи шкулсен вӗрентекенӗсем акӑлчан чӗлхине лайӑхрах тӗшмӗртес тӗллевпе Аслӑ Британин тӗп хулине Лондона кайса килеҫҫӗ. Унтан ачасене лайӑхрах калаҫма вӗрентеҫҫӗ.
Юлашки ҫулта Лондонра ют чӗлхене вӗрентекен 3 учитель пулнӑ: Маргарита Савельева (Ярмушкари шкул), Мира Агилова (Вӑрнарти 2-мӗш шкул), Тамара Васянина (Кульцаври шкул). Вӗсем пурте акӑлчан чӗлхине 30 ҫул ытла вӗрентеҫҫӗ. Лондонра вӗсем 1-2 эрне пурӑннӑ.
Шкулта ачасем акӑлчан чӗлхине вӗренеҫҫӗ, ку предметпа ППЭ те кӗртеҫҫӗ. Ку йӑлтах — ытти патшалӑх ҫыннисемпе хутшӑнас, вӗсен культурипе историне вӗренес тӗллевпе. Вӗрентекенсем ют ҫӗршывра пулсан Тӑван ҫӗршыв тата хаклӑрах туйӑнма пуҫланине палӑртаҫҫӗ.
Мира Агилова аслӑ класс ачисене аслӑ Британи пирки каласа кӑтартасшӑн.
Элӗк районӗнчи пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан учрежденисенче 2014–2015 вӗренӳ ҫулӗнче 1791 ача вӗренет. Пӗлтӗр 1906-ӑн пӗлӳ илнӗ — кӑҫалхинчен 115 ача нумайрах. Кӑҫал пӗрремӗш класра 179 вӗренекен пулнӑ, пӗлтӗр — 149-ӑн. 1–4 классенче — 660 вӗренекен. Кӑҫал 9-мӗшне 197 ача ҫӳрет, иртнӗ ҫул 238-ӑн пӗлӳ илнӗ. 10-мӗш класра 137 вӗренекен, 11-мӗшӗнче — 122-ӗн. Пӗлтӗрхи кӑтартусем 144-па тата 147-пе танлашнӑ. Ку цифрӑсене вырӑнти район хаҫачӗ пӗлтерет.
Юлашки 10 ҫула илсен, кӑҫал 1-мӗш класа ачасем уйрӑмах нумай килнӗ. Практика ҫакна та кӑтартать. 9 класс пӗтернисенчен чылайӑшӗ профессилле пӗлӳ паракан учрежденисенче малалла вӗренет. Иртнӗ ҫул 9-мӗш классенчен 238-ӑн вӗренсе тухнӑ пулсан, вӗсенчен 137-шӗ кӑна 10-мӗш класа пынӑ. Шкулсенче 2006 ҫулхи 25 вӗренекен, 1995 ҫулхи 1 вӗренекен шутланать.
Статистика кӑтартӑвӗсем ҫакна та ҫирӗплетеҫҫӗ. Хӗрачасем арҫын ачасенчен нумайрах. Кӑҫалхи вӗренӳ ҫулӗнче 1791 вӗренекентен 915-шӗ (51 процент), пӗлтӗрхи вӗренӳ ҫулӗнче 1906 ачаран 966-шӗ (50,6 процент), 2012–2013 вӗренӳ ҫулӗнче 2060 ачаран 1030-шӗ (50 процент) хӗрачасем.
Шӗмшеш шкулӗнче кӑтартусем урӑхла.
РФ Вӗренӳ министерстви аслӑ шкулсенче ачасене пӑхмалли ятарлӑ пӳлӗмсем уҫӑсшӑн. Ку программӑна ҫулталӑк вӗҫленнӗ тӗле йышӑнасшӑн.
Ҫакна ҫамрӑк амӑшӗсене тата ашшӗсене пулӑшас тӗллевпе пурнӑҫа кӗртесшӗн. Ара, вӗсен те вӗренмелле, профессие алла илмелле. Кун пек майпа вара вӗсене ҫӑмӑллӑх кӳрӗҫ. Чылай ача ҫуратнӑ студент академи отпускне кайни е ӗҫлеме пӑрахни вӑрттӑнлӑх мар ӗнтӗ. Няня тытма укҫа хӗсӗкрех. Кунашкал ясли вара лекцисем, зачетсем, экзаменсем вӑхӑтӗнче ӗҫлӗ.
Кун пек ясли хӑш-пӗр аслӑ шкулта пур-мӗн. Анчах хальлӗхе чиновниксем ясли мӗн хак пулни пирки калаҫса татӑлаймаҫҫӗ. Пӗрисем кӑна патшалӑх хысни саплаштармалла тесе шухӑшлаҫҫӗ. Теприсем ашшӗ-амӑшӗпе аслӑ шкул хушшинче килӗшӳ пулмалла тесе палӑртать.
Чӑваш Республикин вӗренӳ институтӗнче паян шкулсенче чӑваш чӗлхине малашне мӗнле вӗрентессине сӳтсе яврӗҫ — пухӑва Чӑваш патшалӑх университечӗн, Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн преподавателӗсем, вӗренӳ институчӗн ӗҫчешӗсем, «Халӑх шкулӗ» журнал ӗҫченӗсем, хула шкулӗнче чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсем тата ытти чӑваш хастарӗсем пуҫтарӑнчӗҫ.
Хальхи вӑхӑтра ФГОС пурнӑҫа кӗнӗ май хӑш-пӗр шкулсем ачасене эрнере 6 кун вырӑнне 5 кун вӗрентесшӗн, ҫапла май хӑш-пӗр предметсен сехечӗсене пӗчӗклетме тивет имӗш. Ҫӗнӗ вӗренӳ стандарчӗпе вӗренӳ тытӑмне шкул хӑй йӗркелет имӗш. Хӑш-пӗр шкулсем вара ҫак юхӑма лексе 5 кунлӑха куҫнӑ чухне чӑваш чӗлхипе литературин сехечӗсене катаҫҫӗ иккен — тӗрлӗ ҫӗнӗлӗхе пула яланхилле тӑван чӗлхе яваплӑ пулса тӑрать. Пуҫлӑхсен «пуртти» айне ӑна чи малтан чикеҫҫӗ. Чӑваш чӗлхине вӗрентес шайне сахалатман темех пуль министерствӑри пуҫсене пӗр шухӑш пырса ҫапнӑ — 5 сехетрен иккӗшне хӑварса виҫӗ сехетне дистанцилле те вӗрентме пулать имӗш.
Пухӑва пуҫтарӑннисем ку ҫӗнӗлӗхе сивлерӗҫ — пӗр енчен дистанцилле вӗрентме материалӗсем ҫук, тепӗр енчен программи таврашне йӑлт ҫӗнӗрен шутласа кӑларас пулать.
Ҫул-йӗр ҫинчи пӑтӑрмаха ҫакланнисене тӳлевлӗ курссенче вӗрентме тытӑнтарасшӑн. Курсра аварире айӑплисем кӑна мар, унта лекнисен те вӗренме тивӗ-мӗн. Ҫавна май ҫулсем хӑрушсӑртарах пулӗҫ. Ҫапла ҫирӗплетет транспорт комитечӗн элчи Александр Васильев.
Курссене автошкулсенче йӗркелесшӗн. Унта водительсене ҪҪХПИрен ярӗҫ. Курсра теорипе практика занятийӗсем ирттересшӗн. Курса каяс теменнисенчен, ахӑртнех, права туртса илӗҫ. Курс мӗн хак пулнине патшалӑх палӑртӗ. Проекта ҫитес вӑхӑтра Координаци канашӗнче сӳтсе явӗҫ.
Чылайӑшӗ ку ыйтӑва тӗрлӗрен йышӑннӑ. Пӗрисем курсра аварире айӑплин ҫеҫ вӗренмелле тесе шухӑшлать. Теприсем автошкулсенче коррупци аталанасран шикленет. Ара, укҫа парсан курс витӗр тухнӑ тесе палӑртма пулать-ҫке-ха.
Аса илтерер: 2013 ҫулхи авӑнӑн 1-мӗшӗнчен правасӑр юлнисен ӑна илес тесен тепӗр хут экзамен тытма тивет.
Юпан 7-мӗшӗнче (ытларикун), Чӑваш Республикин вӗренӳ институтӗнче чӑваш чӗлхин пуласлӑхӗшӗн пӑшӑрханакансем пухӑнӗҫ. Тӗп ыйту: Федераци шайӗнчи вӗренӳ стандартне (ФГОС) пурнӑҫа кӗртнӗ май чӑваш чӗлхине вӗрентессине епле сыхласа хӑварасси пирки.
Ҫитес ҫултан ФГОС текен япалапа 5-мӗш класра вӗрентме тытӑнмалла, кӑҫал ҫак «тискер» (чӑннипе тискерлӗхӗ ҫук пулӗ-ха, анчах чӑваш чӗлхишӗн тискертен те тискер кайӑк евӗрех пырса килет вӑл) программа 4-мӗш классчен кӑна ҫитнӗ-ха. Ҫавӑнпа та ҫав программӑпа вӗрентме хатӗрленес тесе кӑҫал республикӑри 4 районта (сӑмахран, Элӗк районӗнче) тата темиҫе вырӑс шкулӗнче (тӗслӗх пек Красноармейскинчи шкулсене илес пулать) эксперимент шайӗнче тенӗ пек ялсенче чӑваш чӗлхине вырӑс шкулӗн программипе вӗрентсе, вырӑс шкулӗнче вара чӑваш чӗлхин сехечӗсене пӗтерсе пӑхаҫҫӗ.
Енчен те Тутарстанра тата Пушкӑртстанра ФГОС программине пурнӑҫлас тесе тӑван чӗлхе урокӗсене чакарас вырӑнне урӑх майсем тупаҫҫӗ пулсан пирӗн республикӑн вӗренӳ министерстви тӑван халӑха сӑтӑр туса чӑваш чӗлхин урокӗсене пӗтереҫҫӗ, пӗлӳ парас шая чакараҫҫӗ, тӑван ен культурин сехечӗсене пӗтереҫҫӗ.
Ыран гражданла хӳтӗленӳ тытӑмне йӗркеленӗренпе 82 ҫитет. Ҫав ятпа ҫӗршывӗпех тренировкӑсем иртмелле. Унта влаҫ органӗсем, муниципалитетсем тата организацисем хутшӑнаҫҫӗ.
Вӗренӗвӗн тӗп тӗллевӗ — гражданла хӳтӗленӳ енӗпе ӗҫлекенсен пӗлӗвне тӗрӗслесси, тӗрлӗ ведомствӑсем инкеклӗӗҫсене хатӗррипе хатӗр марине палӑртасси иккен. Ҫӑлавҫӑсен ӗҫне Раҫҫейӗн Инкеклӗ ӗҫсен министерствин наци центрӗ йӗркелесе пырӗ.
Чӑваш Енре тренировкӑна икӗ тапхӑрпа ирттермелле. Пӗрремӗшӗнче инкек пирки асӑрхаттару тытӑмӗ епле ӗҫленине пахалӗҫ. Иккӗмӗшӗнче эвакуации пункчӗсем, хӳтӗленӳ хатӗрӗсене памалли пунктсем, радиации, хими тата биологи сӑнавне ирттермелли постсем, апатпа тата ҫимӗҫпе тивӗҫтерекен куҫса ҫӳрекен пунктсем йӗркелӗҫ. Васкавлӑ службӑсем Шупашкарти ГЭСра техногенлӑ лару-тӑру сиксе тухас пулсан ӑна пӗтерессипе епле ӗҫлемеллине те палӑртӗҫ.
Калӑпӑшлӑ вӗрентӳ юпан 8-мӗшӗнче вӗҫленӗ.
Ӗнер Раҫҫей правительстви тӗнчерен хупӑнас тӗлӗшпе тепӗр утӑм тунӑ — Future Leaders Exchange (FLEX) калӑпӑшлӑ вӗренӳ программинчен тухнӑ иккен. Вӑл программӑпа килӗшӳллӗн Раҫҫей шкул ачисем АПШ-ра тӳлевсӗр вӗреннӗ, пурӑннӑ. Правительство ҫак утӑма программӑна хутшӑннӑ пӗр ача АПШ-ра юлни пирки, «АПШ влаҫӗ ачана опекӑна илни» пирки тунӑ пулать.
FLEX программӑна АПШ Конгресӗ 1992 ҫулта йышӑннӑ, унпа усӑ курса СССР-а кӗнӗ патшалӑх ачисем АПШ пурнӑҫӗпе тӗплӗнрех паллашма пултарнӑ, америка ачисен те хӑнасен пурнӑҫне лайӑхран ӑнланма май пулнӑ. Программӑна 8–10 класра вӗренекен ачасем хутшӑнайнӑ. Вӗсен ятарлӑ экзамен тытмалла пулнӑ, ҫӗнтернӗ хыҫҫӑн вӗсем ҫулталӑк хушши АПШ-ри «вӑтам пурлӑхлӑ» ҫемьере пурӑнма тата шкула ҫӳреме пултарнӑ. Программӑна пурӗ 22 пин ача хутшӑннӑ, вӗсенчен 8 пинӗ — Раҫҫейрен.
FLEX программӑна хутшӑнас тесе Чӑваш Ен шкул ачисем те тӑрӑшса пӑхнӑ. Экзаменсем 4-мӗш лицейра иртнӗ. Хӑшӗ-пӗрисем ҫӗнтерсе АПШ-ра вӗренсе-пурӑнса та курнӑ пулинех.
Нумаях пулмасть халӑхра воспитательсен шалӑвӗ пӗчӗкленни пирки сас-хура тухнӑччӗ. Воспитательсем пӑшӑрханса ӳкнӗ, ҫавна май влаҫа ку лару-тӑрӑва ӑлантарма ыйтнӑ.
ЧР Вӗренӳ министерстви ҫак ӗҫре тӑрӑшакансен шалӑвӗн мониторингне тунӑ. Кӑҫалхи ҫур ҫулти кӑтарту 21213 тенкӗпе танлашнӑ-мӗн. Вӗрентекенсен вара вӑтамран 22083 тенкӗ илнӗ.
Малашне воспитательсене мӗн кӗтӗ-ха? РФ Президенчӗн Хушӑвӗпе килӗшӳллӗн, воспитательсен ӗҫ укҫине вӗрентекенсен шалӑвӗ чухлӗ ҫитермелле. Вӗсен вара ӗҫ укҫи регионти вӑтам шалупа танлашмалла.
Чӑваш Енре вӑтам ӗҫ укҫи 21450 тенкӗпе танлашнӑ. ЧР Вӗренӳ министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ача пахчинче ӗҫлекенсен те шалӑвӗ ҫакнашкал пулӗ.
Раҫҫейри топ-500 шкул йышне Чӑваш Енри 6 шкул кӗнӗ. Вӗсем 2013–2014 вӗренӳ ҫулӗсенче палӑрнӑ: ППЭ-ре тата олимпиадӑсенче.
Шупашкарти 3-мӗш лицей 485-мӗш вырӑн йышӑннӑ, 5-мӗш гимнази — 486-мӗш. Ҫӗнӗ Шупашкарти 6-мӗш гимнази 487-мӗш вырӑна тухнӑ, 4-мӗш лицей — 488-мӗш. 4-мӗш гимнази 489-мӗш вырӑна тивӗҫнӗ, Шупашкарти 1-мӗш гимнази — списокра 490-мӗш.
Шупашкарти 3-мӗш лицей Раҫҫейри чи лайӑх 200 шкулсен йышӗнче 22-мӗш вырӑна тухнӑ. Кунта Шупашкарти 6-мӗш гимнази тата Ҫӗнӗ Шупашкарти 6-мӗш гимнази лекнӗ. Ку танлашӑма (рейтинга) предмет оимпиадин кӑтартӑвӗсемпе килӗшӳллӗн тунӑ.
Ҫак списока ялти шкулсем те кӗнӗ: Элӗкри И.Яковлев ячӗллӗ шкул, Йӗпреҫри 1-мӗш шкул, Патӑрьелти 1-мӗш шкул, Вӑрмарти Г.Егоров ячӗллӗ шкул тата Вӑрнарти 2-мӗш шкул.
+28.3 °C