Этникӑсен хушшинчи журналистикӑн гильдийӗн «Национальный акцент» (чӑв. Наци акценчӗ) пирӗн ҫӗршывра ҫулла ирттерекен чи лайӑх наци уявӗсене палӑртнӑ. Списока 20 уява кӗртнӗ. Ҫавсен шутӗнче чӑвашсен Акатуйӗ те сумлӑ вырӑн йышӑнать.
Списока пирӗннисен евӗр Акатуй уявсенчен Сабантуйпа уҫнӑ. Чи лайӑх уявсен шутне ҫавӑн пекех удмуртсен «Быг-быг»-ӗ, якутсен «Ысыах»-ӗ, вепс культурин «Древо жизни» (чӑв. Пурнӑҫ йывӑҫҫи) фестивалӗ, вырӑс пултарулӑхӗн «Самоварфест» фестивалӗ, удмуртсен «Кöрбан»-ӗ тата ытти уяв пур.
Чӑваш Акатуйӗ пирки вӑл ака-суха уявӗ, ҫураки пӗтернӗ хыҫҫӑн палӑртаҫҫӗ тесе ӑнлантарнӑ. Кӑҫал ӑна Шупашкарти Анне монуменчӗ патӗнче ҫӗртме уйӑхӗн 23-мӗшӗнче уявлама палӑртса хунӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 1-2-мӗшӗсенче Чулхула облаҫӗнчи Пысӑк Болдино ялӗнче Пӗтӗм Раҫҫейри поэзин Пушкин фестивалӗ 53-мӗш хутчен иртнӗ.
Унта пирӗн республикӑран Валерий Туркай хутшӑннӑ. Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствинче Валерий Туркай Чӑваш халӑх поэчӗ, Чӑваш Республикин тата Тутарстанӑн культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Ҫеҫпӗл Мишши премийӗн лауреачӗ пулнине палӑртнӑ.
Уяв маларах эпир асӑннӑ ялти ӑслӑлӑхпа культура центрӗнче уҫӑлнӑ. Валерий Туркай чӑваш халӑхӗ Пушкина питех те юратнине асӑнса хӑварнӑ. Вӑл поэтӑн «Зимний вечер» сӑввине чӑвашла вуланӑ. Ӑна Валерий Туркай чӑвашла куҫарнӑ.
Болдино ялне пӗрмай ҫӳренӗрен 2017 ҫулта «Александр Пушкин. «Чӗрем ман юлӗ сирӗнпе. А сердце оставляю вам» кӗнеке кӑларнине пӗлтернӗ. Ӑна 1000 экземплярпа кун ҫути кӑтартнӑ. Унта Пушкинӑн Туркай чӑвашла куҫарнӑ сӑввисем те, вырӑс классикӗ хӑйӗн чӗлхипе ҫырнисем те кӗнӗ.
Тутарстанра та чӑваш Акатуйӗ иртӗ. Асӑннӑ регионти «Сувар» хаҫатра пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗртмен 9-мӗшӗнче Ҫӗпрел районӗнчи Упире уявлӗҫ. Район шайӗнчи мероприяти унта ҫулсерен иртет. Шупашкартан артистсем кайӗҫ.
Ҫӗртмен 12-мӗшӗнче Пӑва районӗнчи Чӑваш Киштекӗнче «Янра, хуткупӑс» уява пухӑнӗҫ.
Ҫӗртмен 15-мӗшӗнче — Ҫимӗк. Ҫав кун Элкел районӗнчи Сиктӗрмере Акатуя пухӑнӗҫ. Ӑна «Звениговский» совхозӑн ериӳҫи Иван Казанков ирттерӗ.
Ҫӗртмен 29-мӗшӗнче Элмет районӗнчи Патраклӑра Учук уявне палӑртма ӗмӗтленеҫҫӗ. Фольклор фестивалӗнче вӑкӑр пусса учӳк пӑттипе ҫийӗҫ. Кӑҫал унта культура учрежденийӗнче вӗренекен ҫамрӑксене те хутшӑнтарасшӑн.
Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Аксура — «Уяв-2019». Иртнӗ ҫулсенче вӑл Нурлатра пулнӑ, кӑҫал республикӑри чӑваш культурин уявне Аксу райцентрне куҫарӗҫ. Унта Тутарстан Президенчӗ Рустам Минниханов Чӑваш Ен Элтеперне Михаил Игнатьева чӗннӗ.
Ҫарӑмсан районӗнчи чӑваш Акатуйӗ хӑҫан иртесси хальлӗхе паллӑ мар. Унти Акрель ялӗнче утӑ уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Питрава ҫулсерен пухӑнаҫҫӗ.
Ҫу уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Пушкӑртстанри Пишпӳлек районӗнче чӑваш ачисемпе ҫамрӑкӗсен «Шур ҫӑл» фестиваль-конкурсӗ иртнӗ. Кӑҫал ӑна ҫиччӗмӗш хут йӗркеленӗ.
Асӑннӑ уяв Пушкӑртстанӑн 9 районӗпе (Ӗпхӳ, Пелепей, Шаран, Ермеккей, Федоровка, Мияки, Мелеуз, Пишпӳлек, Кармаскалӑ) Тутарстанри Анат Чаллӑ хулинчи ачасем пухӑннӑ. 7-18 ҫулхи 178 ача пуҫтарӑннӑ унта.
Ҫакӑн пирки Пушкӑртстанри «Урал сасси» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, фестиваль чӑваш халӑхӗн хӑйне евӗрлӗ культурине сыхласа хӑварса ӑна тата та паллӑрах тӑвас, тӑван чӗлхене аталантарас, ҫитӗнекен ӑрӑва наци культурине юратма, хисеплеме вӗрентес тӗллевсене пурнӑҫлать. «Шур ҫӑл» фестиваль учредителӗсем – Пушкӑртстанри Халӑхсен туслӑх ҫурчӗ, Пишпӳлек район администрацийӗ тата «Родник» агрофирма (ертӳҫи – С.К. Михайлов).
Фестиваль ытти ҫулсенче Алексеевка ялӗнчи Панулми пахчинче иртнӗ. Кӑҫал ҫанталӑк сивӗ пулнине кура уява Пишпӳлекри культура керменне пухӑннӑ.
Ыран, ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче, Элӗкре «Виръял шевлисем» йӑлана кӗнӗ фестиваль иртӗ. Вӑл 19 сехетре пуҫланмалла.
Элӗк район администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, фестиваль-конкурса ҫулталӑкра пӗр хутчен йӗркелеҫҫӗ. Мероприятие унти хкастарсем кӑҫалхипе 24-мӗш хут ирттереҫҫӗ. Ӑна вӗсем регионсен шайне кӑларнӑ.
«Виръял шевлисем» фестивале кӑҫал Элӗк, Вӑрмар, Хӗрлӗ Чутай, Елчӗк, Ҫӗмӗрле, Шупашкар, Муркаш, Ҫӗрпӳ, Комсомольски, Патӑрьел районӗсем хутшӑнӗҫ. Фестивале ҫитес кӑмӑллине тӗрлӗ тӑрӑхри 30 ытла ҫын пӗлтернӗ. Вӗсем — 15-рен пуҫласа 40 ҫул таранчченхисем.
Фестиваль-конкурса хутшӑнакансен чӑвашла икӗ юрӑ юрламалла. Вӑл эстрада юрри, хӑй ҫырнӑ юрӑ, тӗрлӗ мелпе илемлетнӗ чӑваш халӑх юрри пулма пултарать.
Ҫӗртме уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Иркутск облаҫӗнчи Зима районӗнчи Успенский-3 поселокра асӑннӑ регионти чӑвашсем Акатуй ирттерӗҫ. Уяв программи чӑннипех те пуян. Унта кӑҫал ҫӗнӗлӗхсем те кӗртнӗ.
Акатуй ярмӑркки чӑваш халӑхӗн декораципе прикладной ӳнерӗн ӑстисен хатӗр-хӗтӗрӗпе паллаштарӗ.
«Акатуй сӑри» фестивальте чӑваш сӑрине вӗретес тата тӑван халӑхӑмӑрӑн ытти апат-ҫимӗҫне хатӗрлес вӑрттӑнлӑхпа паллаштарнипе пӗрлех вӗсене астивсе пӑхма май килӗ.
«Акатуйӑн чи лайӑх сувенирӗ», «Акатуйри чи лайӑх сӑра вӗретекенӗ», «Акатуйри чи лайӑх хушма хуҫалӑх» конкурссем вара пултаруллисене хавхалантарма пулӑшӗҫ.
«Сӑмах ӑсти» ача-пӑча лапамӗнче чӑвашла тата вырӑти поэтсен сӑввисене вулӗҫ. «Умники и умницы» (чӑв. Ӑслӑ арҫын ачасемпе ӑслӑ хӗрачасем) викторинӑра чӑваш халӑхӗн историне лайӑх пӗлекенсене палӑртӗҫ. Чӑваш ташшисемпе юррисене те вӗрентӗҫ.
«Шакки-шакла», «Чулла», «Чушкӑлла» чӑваш халӑх вӑййисене ӑмӑртмалла выляттарӗҫ.
Шупашкара ӗнер Франци турисчӗ килнӗ. Хула администрацийӗн культура тата туризм аталанӑвӗн управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, хӑна Туризмпа информаци центрӗнче пулнӑ. Тери Дулубелмои Раҫҫее темиҫе ҫул ӗнтӗ килнине пӗлтернӗ. Унччен вӑл Якут Республикинче, Чукоткӑра, Урал, Кавказ, Ҫӗпӗр тата Камчатка тӑрӑхӗсенче пулнӑ. Кӑҫал вӑл Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи хуласемпе паллашасшӑн. Хрантус турисчӗ халӑхсен этнографийӗпе кӑсӑкланать.
«Шупашкар – питӗ таса тата хитре хула. Паян эп сӑра музейӗнче пуҫласа пултӑм. Мана унти экспозицисем питӗ килӗшрӗҫ», – тенӗ Тери.
Шупашкарта вӑл икӗ кун пулӗ. Ҫав вӑхӑтра Чӑваш наци музейне, Трактор музейне, Чӑваш тӗррин музейне, «Амазони» этнокомплекса, Шупашкарӑн Мускав ҫыранне ҫитсе курма тата илемлӗ ытти вырӑна ҫитме палӑртнӑ.
Елена Еньккан «Алфавит вӑййисем» кӗнеки чӗлхене аталантарма пулӑшать. Ҫакӑн пирки Чӑваш кӗнеке издательствин редакторӗ Ольга Федорова пӗлтерет.
Елена Еньккан «Алфавит вӑййисем» ҫӗнӗ кӗнеки икӗ чӗлхе – вырӑс тата чӑваш – пӗлӗвне аталантарма пулӑшать. Кӑларӑм нумаях пулмасть Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленсе тухнӑ. Ӑна «Эпир – билингвӑсем» серипе хатӗрленӗ. Чӑваш Республикинче икӗ патшалӑх чӗлхи пулнӑ май чылайӑшне халӗ билингвсем тесе хӑюллӑнах калама пулать тесе палӑртать кӗнеке издательствин ӗҫченӗ.
«Алфавит вӑййисем» кӑларӑм икӗ пайран тӑрать. Пӗрремӗш пайӗнче – вун ултӑ тӗрлӗ ӳкерчӗк. Ачасен кашни ӳкерчӗкпе усӑ курса автор палӑртнӑ ӗҫе тӗрӗс пурнӑҫламалла. Кӗнекен иккӗмӗш пайне «Чӗрчунсен алфавичӗ» ят панӑ. Кунта вара ӳкерчӗксене пӑхса клеткӑсене вӑл е ку чӗрчун ятне чӑвашла, вырӑсла ҫырмалла.
Ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Семен Васильевич Элкерӗн тӑван ялӗнче Пысӑк Упакассинче «Асран кайми Элкер сӑнарӗ» литература фестивалӗ иртнине эпир пӗлтернӗччӗ. Ҫакӑн пирки Шупашкарти паллӑ вӗрентекенсенчен пӗри Геронтий Никифоров хыпарланине Фейсбукра асӑрхарӑмӑр. Ҫав хыпарпа паллашнӑ май пултаруллӑ ҫыравҫӑ тата журналист Николай Максимов хӑйӗн шухӑшне палӑртса комментари ҫырнӑ.
«Йӗпреҫ район хаҫачӗ ҫумӗнчи литпӗрлешӗве Элкер ҫав тери нумай пулӑшнӑ. Ун чухне литпӗрлешӗве ҫӳренӗ ҫынсенчен виҫҫӗшӗ пурӑнаҫҫӗ-ха: Н. Теветкел, Гаврил Луҫ поэтсем, Н. Максимов прозаик. Юрать, Максимова унашкал мероприятисене хутшӑнтарма юрамасть тейӗпӗр. Анчах Теветкелпе Луҫ, чӗннӗ пулсан, пыратчӗҫех. Ман шутпа, вӗсем Элкерпа сыхӑнман такам-тӗкемсенчен кӑсӑкларах япаласем каласа кӑтартатчӗҫ», — тенӗ калем ӑсти.
Сӑмах май, шел те, Гаврил Луҫ кӑҫалхи ака уйӑхӗн 19-мӗшӗнче пурнӑҫран уйрӑлнӑ иккен. Ҫавна Геннадий Кириллов уҫӑмлатнӑ.
Улатӑр хулинчи училище ҫуртне революциччен хӑпартнӑ. Халӗ ӑна ҫӗнетесшӗн, унта музей тӑвасшӑн.
Комсомол урамӗнчи 47-мӗш ҫурт икӗ хутлӑ, йывӑҫран тунӑскер. Ӑна реставрацилемешкӗн 16 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Улатӑрти таврапӗлӳ музейӗ электронлӑ аукцион ирттересси пирки пӗлтернӗ. Ӑна ҫӗртме уйӑхӗн 10-мӗшӗнче пӗтӗмлетӗҫ. Ҫӗнтерӳҫӗн ӗҫе икӗ тапхӑрпа ирттермелле. Малтанхине кӑҫал чӳк уйӑхӗн 30-мӗшӗнче вӗҫлемелле, иккӗмӗшне – 2020 ҫулхи чӳкӗн 30-мӗшӗнче. Ҫӗнетнӗ ҫуртра таврапӗлӳ музейӗ уҫасшӑн.
Каласа хӑвармалла: аукцион ирттересси пирки кӑҫал ака уйӑхӗнче те пӗлтернӗ. Анчах вӑл пулман.
Сӑмах май, ҫурта 1911 ҫулта хӑпартнӑ. 1990 ҫулхи юпан 23-мӗшӗнче ӑна регион пӗлтерӗшлӗ историпе культура палӑкӗсен списокне кӗртнӗ.
+5.3 °C