Ҫывӑх вӑхӑтра икӗ районти — Патӑрьелӗнчи тата Тӑвайӗнчи — культура ҫурчӗ хӑпартма килӗшекен строительство организацийӗсене палӑртмалла. Хальлӗхе вӗсене суйлама конкурс иртессине пӗлтернӗ.
Культура ҫурчӗсене кӑҫалах туса пӗтермелле. Контрактсен пӗтӗмӗшле хакӗ 27,4 миллион тенкӗпе танлашӗ.
Патӑрьел раойнӗнчи Ыхраҫырминче 150 вырӑнлӑх культура ҫуртне чӳк уйӑхӗн 30-мӗшӗччен туса пӗтермелле. Укҫана республика тата вырӑнти хыснаран уйӑрмалла. Ыхраҫырмисем ялти культура учрежденийӗ валли 14 миллион тенкӗ ҫитет тесе шухӑшлаҫҫӗ.
Тӑвай районӗнчи Чутейӗнчи культура ҫурчӗ 106 вырӑнлӑх пулӗ. Ӑна раштавӑн 1-мӗшӗ тӗлне хута ямалла. Кун валли 13 миллион тенкӗ уйӑрӗҫ.
Саккасҫӑ пулса аукцион ирттерекеннисем — вырӑнти ял тӑрӑхӗсем.
Хаҫат ҫырӑнса мотоблоклӑ пулассине ӗненме йывӑр пулӗ те, анчах ку вӑл шӳт мар. Республикӑри чи вӑрӑм ӗмӗрлӗ хаҫата, «Хыпара», ҫырӑнакансен ӑна выляса илес шанчӑк калама ҫук пысӑк.
«Хыпар» хаҫата кӑҫалхи иккӗмӗш ҫур ҫуллӑха ҫырӑнакансем хушшинче лотерея ирттерӗҫ. Унта хутшӑнас тесен хаҫатпа туслашмалла тата ҫавна ӗнентерекен квитанцие редакцие ярса памалла. Хаҫата ҫырӑннине ҫирӗплетекен хута ҫӗртме уйӑхӗн 5-мӗшӗччен йышӑнаҫҫӗ. Лотерея Республика кунӗнче Чӑваш наци конгресӗ умӗнче, унта пуҫтарӑннӑ мӗнпур халӑх умӗнче, иртӗ.
Аса илтерер, редакци Шупашкарти Иван Яковлев проспектӗнчи 13-мӗш ҫуртра, виҫҫӗмӗш хутра, вырнаҫнӑ. Квитанцисене унта ҫитермелле е hyparkd@mail.ru электрон адреспа ярса пама юрать.
Тӳрех палӑртса хӑварам — ку статьяпа эп чӑвашлӑхшӑн ҫунакансене, тӑван чӗлхин хӑватне ӳстерес тӗлӗшпе тӑрмашакансене пӗрре те сектантсем тесе каласшӑн мар, ҫак сӑмахӑн сивлек сӗмне пӗрре те вӗсем ҫине сарасшӑн мар.
Чи малтанах «секта» тата «сектант» пӗлтерӗшӗсене уҫӑмлатар. Тӗп ӑнлавӗ, паллах, тӗнпе ҫыхӑннӑ. Секта тесе пӗр-пӗр тӗнрен пайланса тухнӑ вӗренӗве калаҫҫӗ. Хӑй сӑмахӗ те латинла secare-рен пулнӑ, чӑвашла вӑл «кас(ӑлса тух), пайла(нса тух)» куҫать. Кӗскен каласан тӗнӗн тӗп вӗренӗвӗпе килӗшсех тӑмансен ушкӑнӗ, тӗп вӗренӗве улшӑнусем кӗртнӗ ушкӑн. Ҫавах та ҫак сӑмахӑн тепӗр пӗлтерӗш те пур. Сӑмахран, Ожегов словарӗ ак ҫапла ӑнлав илсе парать:
Секта — группа лиц, замкнувшихся в своих мелких, узких интересах.
Чӑвашла каласан — халӑхӑн ытларах пайне кӑсӑклантарманнипе, интереслентерменнипе ӗҫлекенсен ушкӑнӗ. Халӑхшӑн «ют» ӗҫпе аппаланакансем. Шӑп ҫак ӑнлав пирки сӑмах пырӗ те.
Ӗнер хула тӑрӑх ҫӳресе мӗн асӑрхарӑм? Халӑхӑн ытларах пайӗ Чӑваш чӗлхи кунӗ пирки пӗлмест те, чухламасть те. Ку уяв вӗсене кирлӗ мар.
Ака уйӑхӗн 26 тата 27-мӗшӗсенче К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче «Туя туй пек тӑвар-и?» спектакль лартӗҫ. Премьерӑна Арсений Тарасов драматург пьеси тӑрӑх хатӗрленӗ. Спектакль режиссерӗ тата художникӗ — СССР халӑх артисчӗ Валерий Яковлев.
Республикӑн Культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ялти пӗччен пурӑнакан Егор мучи патӗнче ҫамрӑк хӗрарӑм пурӑнма пуҫлать. Ватӑ куншӑн савӑнать, хӑйӗн телейне вӑл халӑхпа пайлас тесе пысӑк уяв йӗркелет. Анчах Марук аппа ҫакна кура сисчӗвленет. Ҫитменнине, мучине вӑл хӑй те куҫ хывнӑ. Ялти пӑтӑрмах мӗнпе вӗҫленнине спектакле кайса курсан пӗлме май килӗ. Академи драма театрӗнчи спектакль яланхиллех 18 сехет те 30 минутра пуҫланать.
«Алӑри тӗкӗрпе те, «Эп вӑл эп пулатӑп» теекен Фихте майлӑ философ пулса та ҫын ҫуралмасть, ҫавӑнпа вӑл малтан, тӗкӗр ҫине пӑхнӑ пек, тепӗр ҫын ҫине пӑхать. Павӗл ҫын хӑй пек ҫын пулнине йышӑнсан кӑна Петӗр ҫын хӑйне хӑй ҫын пек йышӑнма пуҫлать. Ҫакӑнпа пӗрлех Павӗл хӑй те, пӗтӗм ун ӳчӗ-пӗвӗпе этем хапин (формин) палӑрӑмӗ пулса тӑрать» [Маркс К., Энгельс Ф. Соч. Т. 23. С. 62.].
Чӑваша ӑнланас ӗҫри танлаштару меслечӗ пирки йӗплесе ҫырнӑ хайлавне Aqabazar (йӗкӗлти, мӑшкӑлҫӑ, ҫынтан кулакан-тӑрӑхлакан… тролль-арҫури хӑраххи) «Кам — Ху?» тесе ят панӑ («Чӑваш халӑх сайчӗ». 14.01.2017). Карл Маркс кӑна мар – паянхи тӗпчевҫӗсем те (тӗслӗхрен М. Доган тата Д. Пеласси) танлаштарӑва пӗлӳ уҫҫи пек кураҫҫӗ. Ку шухӑшлав мелӗ-юхӑмӗ малашне те тухӑҫлӑ, ӑнӑҫлӑ, усӑллӑ пуласса шанаҫҫӗ.
«Тата вӑл, Юрий Яковлев, мӗн телейпе пире ҫак ятсене иле-иле кӑтартать: Андрей Кончаловский режиссер, Александр Проханов, Эдуард Лимонов, Виктор Ерофеев, Юрий Поляков, Максим Кантор.... Ҫывӑхри Тухӑҫ Институчӗн президенчӗ Е.Я. Сатановский? Мӗн илӗртӳлли пур-ши чӑвашшӑн ҫак ят пеккисенче?
Ыран, ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, 12 сехетрен пуҫласа 13 сехетчен, К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗпе, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗпе Геннадий Большаковпа сывпуллашаҫҫӗ.
Чӑваш сценин хальхи вӑхӑтри ҫутӑ ҫӑлтӑрӗсенчен пӗри Шӑмӑршӑ районӗнчи Хӗрлӗ Васан ялӗнче ҫуралнӑ. Пӗлтӗрхи авӑн уйӑхӗн 5-мӗшӗнче вӑл 55 ҫул тултарнӑ. 1983 ҫулта Мускаври М.С. Щепкин ячӗллӗ Аслӑ театр училищине (институтне) вӗренсе пӗтернӗскер чӑн-чӑн сцена ӑсти пулса тӑнӑ. Ӑна куракансем ялан ӑшшӑн йышӑннӑ. Кирек епле сӑнара та ӗнентерӳллӗ тата чуна парса калӑплаканскере курассишӗнех вун-вун ҫын театр енне ҫул такӑрлатнӑ. Ватти те килӗштернӗ ӑна, яшши те. Арҫыннин чунне те тыткӑнланӑ вӑл, хӗрарӑмминне те. Мӗнех, йывӑр тӑпру ҫӑмӑл пултӑр, юратнӑ артистӑмӑр...
Чӑваш кӗнеке издательстви ҫамрӑк вулакансене ҫӗнӗ кӑларӑмсемпе савӑнтарсах тӑрать. Нумаях пулмасть Николай Ишентейӗн «Ачаш кулӑш вӑрттӑнлӑхӗ» кӗнеки пичетленсе тухрӗ. «Кулӑш икӗ вӗҫлӗ патак пекех: йӑнӑша тӳрлетме те, ҫынна йӑнӑш ҫулпа чуптарма та, чӑнлӑха суяран уйӑрса илме те пултарать», — ҫакнашкал шухӑш ярӑмӗ кӑшӑлласа тӑрать те кӗнекери хайлавсене.
Авторӗ мӗнле, сӑнарӗсем те ҫапла. Николай Ишентей кӗнекине вуланӑ чухне чуна ҫывӑх ӑнлавсем тӗле килеҫҫӗ. Ачаш тени — чӑваш кӑмӑлне, ултав тени усал сунӑма палӑртаҫҫӗ. Ҫулта-йӗрте такӑнтаракан Тунката та тараватлӑ пулать иккен.
Тӗслӗх вырӑнне «Самана сиплевҫисем» калавах илер. Чӑваш Енрен ютлӑха ӗҫ шырама кайнӑ ҫынсем тӗлӗнмелле ҫӗршыва ҫитсе тухаҫҫӗ — аслӑ шывӑн пӗр енче Ырӑ тӑван хуҫаланать, тепӗр енче — Усал шуйттан. Тӗнче касса ҫӳрекенсем тавлашса каяҫҫӗ: «Ӑҫта пурӑнма аванрах — Ыр тӑван ҫумӗнче е Усал патша патӗнче?» Тавлашсан та вӗсем пӗр шухӑш патне пырса тухайман, тӗрлӗ ӗҫре тар юхтарса, тӗрлӗ хуҫа патӗнче муритленсе ал тупанне ӑшӑтмалӑх ӗҫ укҫи илнӗ те киле ывӑнса, вӑйран кайса таврӑннӑ. Тӗрӗс-тӗкел ҫаврӑнса килни аван — ӗҫчен алла тӑван тӑрӑхра тӑван ҫӗр кӗтет.
Чӑваш ӳнер музейӗнче Иван Дмитриевӑн «Эрос в творчестве Ивана Дмитриева: истоки, поиски, открытия» (чӑв. Иван Дмитриевӑн пултарулӑхӗнчи эрос: ҫӑлкуҫ, шырав, уҫни) куравӗ уҫӑлнине, ҫавӑн хыҫҫӑн Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, Коммунистсен партийӗн пайташӗ Александр Андреев музейри эрос теми аптӑратнине эпирпӗлтернӗччӗ.
Вӑл музейри курава кайса курнӑ та ачасен ҫара ӳкерчӗкӗсем ӑна педофилие аса илтернӗн туйӑннӑ. Ҫавна май депутат республикӑн культура министрӗ Константин Яковлев ячӗпе ҫыру ҫырнӑ, курава хаклама ыйтнӑ.
Депутат ҫырӑвӗ пирки пӗлнӗ хыҫҫӑн Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗн ӑслӑлӑхпа тӗпчев ӗҫӗн пайӗн ертӳҫи Геннадий Иванов-Орков хӑйӗн шухӑшне Фейсбукри страницӑра пӗлтернӗ. Вӑл Чӑваш Енре медицинӑпа ӳнер пӗлӗвӗн экспертизи енӗпе ӗҫлекен комисси пуррине (сӑмах май, вӑл хай те комисси пайташӗ) аса илтернӗ май унтисемпе канашлама май пуррине, депутат айӑплавӗпе килӗшменнине палӑртнӑ. Унтан вӑл депутата музея час-час пырса ҫӳреме чӗннӗ.
Кӑҫал Хула кунӗнче тӗрӗк халӑхӗсен «Раҫҫей тӗрӗкӗсем» Пӗтӗм Раҫҫейри фестивале ирттерме палӑртнӑ. Унта фольклор, хореографи, инструмент ушкӑнӗсем килӗҫ, юрӑпа ташӑ ансамблӗсем, алӗҫ ӑстисем хутшӑнӗҫ.
Алӑстисем «Тӗрӗксен чӗрӗлнӗ алӗҫӗсем» ярмӑркка ирттерӗҫ. Ҫавӑн пекех наци костюмӗсен «Тӗрӗксен тупри» уяне, пиҫҫиххи ҫыхас енӗпе ӑсталӑх класӗсем йӗркелӗҫ.
Ярмӑрккӑра кавирсем, кӑкшӑмсем, эрешлӗ пушмаксем, йывӑҫран касса кӑларнӑ япаласем, тӗрӗсем пулӗҫ. Кунсӑр пуҫне ухӑран пенине, сӑнӑ ывӑтнине, артистсен театрланӑ парадне курма май пулӗ. Концерт та иртӗ.
Фестиваль «ҫавра сӗтелпе» вӗҫленӗ.
Ака уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, 14 сехетре, Чӑваш тӗррин музейӗнче «Серебряные украшения и головные уборы чувашей XVIII — XIX веков. Из фондов Чувашского национального музея» (Чӑв. Чӑвашсен XVIII — XIX ӗмӗрсенчи кӗмӗл эрешӗсемпе пуҫа тӑхӑнмаллисем. Чӑваш наци музейӗн фондӗнчен) каталога хӑтлӗҫ.
Кӗнекене «Серебряная кладовая» (чӑв. Кӗмӗл хуралтӑ) курав уҫас умӗн кӑларнӑ.
Кӑларӑм авторӗ — Чӑваш тӗррин музейӗн ӑслӑлӑх ӗҫченӗ Наталья Захарова-Кульева.
Каталога тӑван халӑхӑмӑрӑн кӗмӗлтен тата шӑрҫаран хатӗрленӗ пуҫа тӑхӑнмаллисемпе ытти эрешӗсене кӗртнӗ. Вӗсем пурте — Чӑваш наци музей фондӗнчен. Каталогпа тӗплӗнрех паллашас кӑмӑллисем ака уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Чӑваш тӗррин музейне кӗнеке хӑтлавне кайма пултараҫҫӗ.
+12.5 °C