Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи Чӑнлӑ районӗнче Анатолий Юман поэта асӑнса «Крылья обретаю вновь» иккӗмӗш литература фестивалӗ иртрӗ. Пӗрремӗшне пӗлтӗр Анатолий Федоровичӑн тӑван ялӗ, Чӑвашкасси, йышӑннӑччӗ, хальхинче вара хӑнасене район центрӗ – Аслӑ Нагаткин ялӗ пуҫтарчӗ. Поэт ҫитӗнсе тӑван ялӗнчен тухса кайнӑ та ӗмӗрне Нагаткинта район хаҫатӗнче вӑй хурса ирттернӗ.
Анатолий Федорович Ермилов-Юман 1932 ҫулта ҫуралнӑ, пилӗк ҫул каялла вара ҫӗре кӗчӗ. Вӑл 70 ытла литературӑра тӑрӑшнине, 60 ытла кӗнеке пичетлесе кӑларнине хакласа патшалӑх «РФ культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ят парса чысланӑ. Ҫаплах вӑл Чӑнлӑ районӗн пӗрремӗш Хисеплӗ гражданинӗ, литературӑри тата журналистикӑри темиҫе преми лауреачӗ. Ҫӗр ҫынни вӑл, тӑван ялне, тӑван районне, тӑван ҫӗршыва питӗ хытӑ юратнӑ, ҫакна сӑввисенче тата поэмисенче, ҫаплах статйисенче яр уҫҫӑн кӑтартса панӑ. Юманӑн икӗ ҫирӗп ҫунат пулнӑ – поэзи тата журналистика. Пирӗн аслӑ юлташӑмӑр -- тӑван ҫӗршыва парӑнса ӗҫлекен ҫыннӑн тӗслӗхӗ. Вӑл обществӑлла ӗҫсен хастарӗ, 1980-мӗш ҫулсем вӗҫӗнче Чӗмпӗр ҫӗрӗ ҫинче чӑваш юхӑмне пуҫарса яракансенчен пӗри.
Паллӑ ентешне асӑнса чыслама районти ытти ялсенчен культура ҫыннисем, вӗрентӳҫӗсем, ачасем тата район хаҫатӗнче пӗрле вӑй хунӑ ӗҫтешӗсем килнӗччӗ.
Чӑваш кӗнеке издательстви «Ҫулталӑк кӗнеки» конкурсра II степеньлӗ диплома тивӗҫнӗ. «Вулакан тӗнче» наци кӗнекин регионсем хушшинчи фестивальте издательство «Иван Яковлевич Яковлев – великий просветитель» кӗнекепе (автор-составителӗсем – Ф.Н. Козлов тата Е.В. Касимов) палӑрнӑ.
Конкурса 60 издательствӑн 159 кӑларӑмӗ хутшӑннӑ.
Иван Яковлевич чӑваш культурине хальхи вӑхӑтри чӑваш алфавитне йӗркеленипе ҫеҫ мар, Чӗмпӗрти чӑваш шкулне уҫнипе те кӗрсе юлнӑ. Вӑл пултаруллӑ педагог, писатель, куҫаруҫӑ, кӗнеке кӑларакан, фольклорист пулнӑ.
Ӗнер, юпа уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, Шупашкарти Иван Яковлев палӑкӗ умне аслӑ вӗрентекенӗмӗре сума сӑвакансем пуҫтарӑннӑ. Йышра тӳре-шарапа культура тата вӗрентӳ ӗҫченӗсем пулнӑ.
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗ умӗнчи сквер умӗнчи палӑк умне пухӑннисем хальхи вӑхӑтри чӑваш ҫырулӑхне йӗркеленӗ Иван Яковлев ҫинчен ӑшӑ сӑмахсем нумай каланӑ, чечек хунӑ.
Аса илтерер: Иван Яковлев 1848 ҫулхи ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче ҫуралнӑ, 1930 ҫулхи юпа уйӑхӗн 23-мӗшӗнче ҫут тӗнчерен уйрӑлса кайнӑ.
Шупашкар муниципаллӑ округӗнчи Ишекри Тӗп урамри 7-мӗш ҫурта регион пӗлтерӗшлӗ культура эткерлӗхӗ тесе йышӑннӑ.
Асӑннӑ икӗ хутлӑ ҫурта 1870 ҫулта туса лартнӑ. Унӑн хуҫи Александр Иванов Костин купса пулнӑ. Ишекри чиркӗве пыракансем ҫав ҫуртра ҫӗр каҫма пултарнӑ. Пӗрремӗш хутра апатланма май туса панӑ, иккӗмӗшӗнче — ҫӗр каҫма.
Ҫав купсан вулӑсра пӗртен пӗр кирпӗч савучӗ пулнӑ. Вӑл ҫавӑн пекех пир тӗртмелли савут тата шыв арманӗ тытнӑ. Хӑй вара вулӑсри судья пулнӑ. Унӑн ҫемйи Чанкассинче пурӑннӑ. Кил хуҫи вилсен ҫемье Шупашкара тухса кайнӑ, Ишекри пӳрт самай вӑхӑт пушӑ ларнӑ.
Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫин ҫулӗсенче унта блокадӑри Ленинградран илсе килнӗ ачасене усранӑ. Иртнӗ ӗмӗрӗн 50-мӗш ҫулсенче хӑлхасӑр-чӗлхесӗр ачасен интерначӗ пулнӑ. Ишеке аякри ялсенчен вӗренме ҫӳрекен ачасем те унта пурӑннӑ. 1983 ҫулта вырӑнти «Слава» совхозӑн музейне уҫнӑ. Хальхи вӑхӑтра унта Ишекри таврапӗлӳлӗх музейӗ вырнаҫнӑ.
Шупашкар районӗнчи хастарсем Тӗмен хулинче пулнӑ, унта чӑваш культурипе паллаштарнӑ.
Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗсем Маргарита Павлова тата Любовь Вазюкова, Шупашкар районӗнчи паллӑ хореограф Надежда Васильева ҫурҫӗрте пурӑнакан чӑвашсем валли чӑваш тӗррине тӗрлеме тата чӑвашла ташлама вӗрентекен ӑсталӑх сехечӗсем ирттернӗ.
Аякри йӑхташӑмӑрсем ку тӗлпулӑва ӑшшӑн йышӑннӑ.
Чӳк уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх филармонийӗнче «Пять вечеров» (чӑв. Пилӗк каҫ) фестиваль иртӗ. Ӑна Раҫҫейӗн Культура министерствипе Раҫсейӗн композиторсен союзӗ ирттереҫҫӗ. Ӑна ҫӗнӗ ятсемпе тата музыкӑри ҫӗнӗ енсемпе паллаштарас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ.
Кӑҫалхипе пиллӗкмӗш хутчен иртекен фестиваль вӑхӑтӗнче концертсем тӗрлӗ ҫӗрте пулӗҫ. Ҫав шутра — Мускаври академи филармонийӗ, «Зарядье» концерт залӗ, Мускаври П.И. Чайковский ячӗллӗ консерватори. «Мускаври концертсемсӗр пуҫне симфони, камера тата хор программисене ҫичӗ хулара – Барнаулта, Чулхулара, Петрозаводскра, Санкт-Петербургра, Сартура, Хабаровскра тата Шупашкарта — кӑтартӗҫ», — каласа кӑтартнӑ Раҫҫейри композиторсен союзӗн генеральнӑй директорӗ Карина Абрамян.
Ӗнер, юпа уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Раҫҫей халӑх артистки Нина Григорьева «Театр – ман ӑраскал» моноспектакльпе сцена ҫине тухӗ. 62 ҫул театрта ӗҫлекен артистка паян та куракана хӑйӗн пултарулӑхӗпе тыткӑнлать. Сӑн-пит вылявӗ те, куҫри хӗлхеме те унӑн малтанхиллех.
Моноспектакльте вӑл «Нарспи» спектакльти, Валентин Распутин пьеси тӑрӑх лартнӑ «Анне» премьерӑри сыпӑксене вуласа пачӗ, хӑйӗн кун-ҫулӗ ҫинчен каласа кӑтартрӗ.
Театрӑн тӗп режиссёрӗ Валерий Яковлев пӗлтернӗ тӑрӑх, ун пек моноспектакльсене театрта уйӑхсерен йӗркелеме палӑртаҫҫӗ. Ҫитес уйӑхра Нина Яковлева сцена ҫине тухӗ, кайран — Владимир Семёнов. Ҫапла вара — ҫамрӑк артистсем таранах. Шухӑшӗ ырӑ.
Мана вара, куракана, ҫапах та икӗ япала тӗлӗнтерчӗ. Пӗрремӗшӗнчен, моноспекакль вӑхӑтӗнче артисткӑпа паллаштаракан вырӑсла видео кӑтартни кӑшт аптӑратса ячӗ. Иккӗмӗшӗнчен, электрон билетра 10-мӗш вырӑн тесе кӑтартнӑччӗ те, ретӗнче те пурӗ те 6 вырӑн ҫеҫчӗ тата тепӗр икӗ пукан хушса лартнӑччӗ. Юрӗ-ха, вырӑнне тупса пачӗҫ-ха, ларсах курма май килчӗ.
Юпа уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче «Аван пулсан – арӑма, усал пулсан – арҫынна» камит кӑтартӗҫ. Ӑна Владимир Гуркинӑн «Прибайкальская кадриль» пьсеи тӑрӑх хатӗрленӗ.
Спектакль режиссёрӗ — Пушкӑртстан тата Тутарстан республикисен искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Байрас Ибрагимов. Сценӑна илемлетекенни тата тумсене хатӗрлекенни — Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Лариса Комиссарова.
«Пьеса теми кирек хӑш саманашӑн та ҫивӗч. Ансат камит пирӗн куракана килӗшессе шанас килет», — тенӗ режиссёр.
Рольсенче — Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗсем Николай Дмитриев, Виталий Сергеев, Татьяна Зайцева-Ильина, Ирина Архипова, Светлана Дмитриева тата Алевтина Семенова.
Чӑваш Енре «Пурӑн, чӑваш тӗрри» конкурс малалла пырать. Унӑн теми – «Ачаран пӗлекен эреш».
Пултарулӑх ӑмӑртӑвне Чӑваш наци музейӗ тата Чӑваш Енри хӗрарӑмсен канашӗ ирттереҫҫӗ. Вӗсем ӑстасене, художниксене тата дизайнерсене чӑваш тӗррине тӗпе хурса ача-пӑча валли хальхи вӑхӑтри тум хатӗрлеме сӗнеҫҫӗ.
Паянхи кун тӗлне конкурса Шупашкарти, Элӗк, Йӗпреҫ, Хӗрлӗ Чутай, Сӗнтӗрвӑрри, Етӗрне муниципаллӑ округӗсенчи. Иркутск облаҫӗнчи ӑстасем 17 ӗҫ сӗннӗ. Конкурса пӗр ача пахчи тата 5 шкул хутшӑнма кӑмӑл тунӑ.
Ӗҫсене чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗччен йышӑнӗҫ.
Кӑҫал пирӗн республикӑра Вера Кузьмина ячӗллӗ «Чӗкеҫ» фестиваль пуҫласа иртессине эпир унччен пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: ӑна СССР халӑх артисчӗ Вера Кузьмина ҫуралнӑранпа чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче 100 ҫул ҫитнине халаллӗҫ.
Чӑваш Енӗн Культура министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, фестивале ирттерме РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Анатолий Аксаков тата республика Элтеперӗ Олег Николаев пулӑшӗҫ. Фестиваль чӳк уйӑхӗн 17-мӗшӗнчен пуҫласа чӳк уйӑхӗн 22-мӗшӗччен пырӗ.
Пирӗн тӑрӑха Калмӑк Республикинчен, Пушкӑртстанран, Мари Элтан, Крымран, Тутарстанран, ҫавӑн пекех Азербайджанран хӑнасем килсе ҫитмелле.
Фестиваль Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче тата Чӑваш патшалӑх пукане театрӗсенче иртӗ.
+8.3 °C