Статистика кӑтартӑвӗ лӑплантармасть. Республикӑри кашни 100 пин ҫын пуҫне 4464-шӗ куҫ курманнипе аптӑрать-мӗн.

Раҫҫейри 19 регионта куҫ ҫывӑхрине ҫеҫ курнипе аптӑракансен йышӗ питӗ нумай иккен. Унта кашни 100 пин ҫын пуҫне 3 пин тӗслӗх. Кун пирки РФ Сывлӑх министерствин сайтӗнче пӗлтереҫҫӗ.

Чӑваш Ен куҫ ҫывӑхрине ҫеҫ куракансен йышӗпе виҫӗ лидерсен йышне кӗнӗ. Палӑртрӑмӑр ӗнтӗ: 100 пин ҫын пуҫне 4464 чирлӗ ҫын.

Куҫ ҫывӑхрине ҫеҫ курнипе ытларах Ненецк автономи округӗнче аптӑраҫҫӗ-мӗн. Унта 100 пин ҫын пуҫне 8044 ҫын япӑх курать. Иккӗмӗш вырӑна Чукотка автономи округӗ йышӑннӑ. Унта кунашкал чирпе 518 ҫын нушаланать. Виҫҫӗмӗш — Чӑваш Ен.

Пӗтӗм тӗнчери сывлӑх сыхлавӗн организацийӗн специалисчӗсен шухӑшӗпе, куҫ ҫивӗчлӗхне социаллӑ политика шайлашуллӑ пулманни, япӑх экологи витӗм кӳрет.

Ҫӗнӗ ҫул уявӗ тӗлӗнче, пӗлтӗрхи раштавӑн 31-мӗшӗнчен пуҫласа кӑҫалхи кӑрлачӑн 11-мӗшӗччен, карас ҫыхӑнӑвӗпе тивӗҫтерекен компанисенчен пӗри (реклама евӗр йышӑнасран хӑшне каламӑпӑр) ҫынсем миҫе хутчен шӑнкӑравланине шута илнӗ. Ҫав вӑхӑтра ҫынсем пӗр-пӗринпе 4 миллион хут ытла ҫыхӑннӑ иккен. Ку вӑл, тепӗр хут палӑртар, пӗр компани кӑтартӑвӗ кӑна. Уйрӑмах нумай калаҫакансем Сӗнтӗрвӑрринче, Етӗрнере тата Ҫӗрпӳре пурӑнаҫҫӗ.

SMS-ҫыхӑнупа та усӑ куракансем йышлӑ. Ҫӗнӗ ҫулӑн пӗрремӗш сехетӗнче клиентсем Пысӑк совет энкциклопедийӗнчен 15 хут пысӑкрах текстлӑ SMS-хыпар шӑрҫаланӑ. Ку вӑл пурин ҫырӑвне пӗрле хушсан пухӑнать.

Интернет-трафик калӑпӑшӗ те кӑҫал унчченхи ҫулхинчен аванах пысӑк пулнӑ — икӗ хута яхӑн иккен. Тӗнче тетелӗнче ҫынсем кӑрлачӑн 7-мӗшӗнче уйрӑмах нумай ларнӑ. Вӗсем информаци уҫласа илнин калӑпӑшне фильм ҫине куҫарсан ҫакӑ 7 пин ытла фильмпа танлашать.

Халӑх тӑваттӑмӗш ӑрури ҫыхӑнупа уйрӑмах усӑ курать-мӗн. Карас ҫыхӑнӑвӗпе тивӗҫтерекенсене илсен, ун пекки ҫине республикӑри тӗп компанисем пурте тивӗҫтереҫҫӗ.

Малалла...

Ҫапла пӗтӗмлетнӗ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри Управленийӗ иртнӗ ҫула пӗтӗмлетнӗ май. Сӗтев илни пирки 2013 ҫулта пуҫиле 89 ӗҫ пуҫарнӑ пулсан, пӗлтӗр — 107. Сӗтев паракансене те явап тыттараҫҫӗ. 2013-мӗш ҫулта 16 тӗслӗхпе ӗҫ пуҫарнӑ, пӗлтӗр — 38-па. Тӗпчевҫӗсем ҫакна правӑна сыхлакансем принициплӑ пулнипе сӑлтавлаҫҫӗ.

Коррупципе ҫыхӑннӑ преступленишӗн айӑплисен тенкелӗ ҫине вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗнче ӗҫлекен 14 ҫын лекнӗ, ҫав шутран ҫиччӗшӗ — муниципалитетсен пуҫлӑхӗсем. Ҫапах та коррупципе ҫыхӑннӑ преступлени тунӑ тесе муниципалитет тӳре-шарине айӑпласси пӗлтӗр сахалланнӑ. Ун йышшисене пӗлтӗр виҫӗм ҫулхинчен икӗ хута яхӑн сахалтарах явап тыттарнӑ. Кунта тӗпчевҫӗсен хӑйсен ӑнлантарӑвӗ: правӑна сыхлакан органсем пӗр шухӑшлӑн ӗҫлени, влаҫ тытӑмӗнчисем ун пек преступленисене тӑвасран профилактика ирттерни.

Ҫапла пӗтӗмлетме май килет Чӑвашстат сӑнаса пынине ӗненсен. Иртнӗ ҫул пирӗн республикӑра купӑстасӑр пуҫне хуратул кӗрпи те вӑйлӑ хакланнӑ. Ӑна пӗлтӗр унчченхинчен 152 процент хаклӑрахпа туянма тивнӗ, купӑста хакӗ 150 процент хӑпарса кайнӑ. Сисӗмлӗ хакланнӑ ытти апат-ҫимӗҫ хушшинче — сахӑр песукӗ (79%), панулми (52%), шӑл сухан (42%), шӑнтнӑ пулӑ (36%), рис, чӑх какайӗ, помидор (33-шер процент), сысна какайӗ (32%), ҫӑнӑх (26%), вир кӗрпипе кишӗр (25-шер процент), ҫӗрулми (21%), тӗтӗмлетнӗ тата ҫурма тӗтӗмлетнӗ кӑлпасси (19%), сӗт тата хӑйма хакӗ 16 тата 15 процент ӳснӗ, вермишель (16%), ҫӑмартапа макарон (14-шар процент).

Ҫапла вара Чӑваш Енре апат-ҫимӗҫ вӑтамран 10,9 процент хакланнӑ.

Чӑваш Енре тӑлӑх ачасен шутне чакарас енӗпе программӑсем малалла ӗҫлеҫҫӗ. ЧР Вӗренӳ министерстви лайӑх хыпар пӗлтерет — пӗлтӗр республикӑра ашшӗ-амӑшӗн хӳттисӗр юлнӑ 378 ачана шута илнӗ. Ку, 2013 ҫулпа танлаштарсан, сахалрах. Ун чухне 403 ача пулнӑ.

Ведомство хыпарланӑ тӑрӑх, тӑлӑх ачасен йышӗ Сӗнтӗрвӑрри, Шӑмӑршӑ, Ҫӗрпӳ, Муркаш, Шупашкар районӗсенче чакнӑ.

Республикӑра тӑлӑхсен шутне чакарас тесе программӑсем тухӑҫлӑ ӗҫлеҫҫӗ. Ав Елчӗк тата Ҫӗрпӳ районӗсенче ятарлӑ программӑсем пурнӑҫа кӗреҫҫӗ. Комсомольски районӗнче те ку енӗпе ҫанӑ тавӑрса ӗҫлеҫҫӗ.

Кунсӑр пуҫне Чӑвашри район-хуласенче тӗрлӗ акцисем, канашлусем, конкурссем йӗркелеҫҫӗ.

Ҫичӗ чиркӳ тӑвиччен ҫичӗ ача усрава илнӗ тенӗ ваттисен пӗр сӑмахӗнче. Совет саманинче каланӑ сӑмах-ши, пӗлместӗп, анчах унра тӗшши пурах пек туйӑнать. Ача усрава илекенсене патшалӑх укҫа парса пулӑшнӑран та пулӗ, анчах юлашки вӑхӑтра тӑлӑхсене ҫемье ӑшши паракансем йышланчӗҫ. Тата патшалӑх та ӗлӗкхилле ача ҫурчӗсене тултарса лартас тӗллев лартмасть: тӑлӑхсене килте лайӑхраххине ӑнланать.

Иртнӗ ҫул Чӑваш Енре 100 ача ҫемье ӑшшине тупнӑ. Ашшӗ-амӑшӗн хӳттисӗр юлнисем 2014 ҫул пуҫламӑшӗнче пирӗн республикӑра 381 ача пулнӑ, ҫулталӑк вӗҫӗнче вӗсен йышӗ 265-пе танлашнӑ. Тепӗр майлӑ каласан, тӑлӑхсен йышӗ 30,4 процент катӑлнӑ.

Интерната лекнӗ ачасене усрава панисӗр пуҫне тӑван ашшӗ-амӑшне пани те пулнӑ. Апла тӑк лешсем хӑйсен пурнӑҫне лайӑх енне ылмаштарнӑ тесе шухӑшламалла-тӑр.

Шупашкарти супермаркетсенче борщ пӗҫермелли ҫимӗҫ хакланнине палӑртаҫҫӗ. Ҫав йыша кишӗр, сухан, ҫӗрулми кӗрет. Сахӑр та хакланнӑ. Хуратул вара пачах тепӗр май — йӳнелме тытӑннӑ.

ЧР Экономика министерстви кризис хаксене мӗнле витӗм кӳнине кунсерен сӑнать. Халӗ лавккасенче вӑрӑм черет ҫук-мӗн. Министерство ӗҫченӗсем хаксене тӗплӗн тишкереҫҫӗ. Тӗрӗслемелли списокра — 25 тавар. Вӗсен йышӗнче — сӗт, ҫӗрулми, сахӑр, ҫӑкӑр…

Ҫӑмарта деликатессен йышне кӗнӗ тейӗн. Вӑл икӗ хут патнеллех хакланнӑ. Тӗрӗссипе, долларпа евро ӳсме тытӑнсан чылай апат-ҫимӗҫ ӳснӗ. Тӗслӗхрен, ҫӑкӑр, кӑлпасси, сӗт.

Сахӑр тата хуратул тӗлӗшпе монополипе кӗрешекен служба тӗрӗслев ирттерет. Чӑваш Ен правительстви апат-ҫимӗҫ хакне ӳсме чарасшӑн. Вӗсем ҫулталӑк пуҫламӑшӗнче ку лару-тӑру япӑхланмасса шантараҫҫӗ те…

Йӗпреҫ районӗнче вунсаккӑра ҫитичченех пӗрлешеҫҫӗ. РФ Ҫемье кодексӗпе килӗшӳллӗн вара вунсаккӑр тултарсан пӗрлешме ҫӑмӑллӑнах пулать-ха. Ҫапах та хӑш-пӗр чухне вунулттӑран аслисене те пӗрлешме ирӗк параҫҫӗ. Ку вӑл — шута илме тивӗҫлӗ сӑлтав пур чухне. Тепӗр майлӑ каласан, йывӑр ҫын пулсан тӑрсан.

Йӗпреҫ районӗнчи ЗАГСра ӗҫлекенсем вӑл тӑрӑхрисем миҫере пӗрлешнине тишкернӗ те кӑсӑклӑ пӗтӗмлетӳ тунӑ. Раштавӑн 15-мӗшӗ тӗлне илсен пӗтӗмпе 124 мӑшӑр пӗрлешнӗ, вӗсенчен виҫҫӗшӗ — вунсаккӑра ҫитменнисем.

16 ҫултан пуҫласа 17-е ҫитичченхисем пӗрлешнине юлашки вунӑ ҫулта сӑнанӑ тӑрӑх ҫапла пӗтӗмлетнӗ.

Ҫулсемпе: 2014 — 3 мӑшӑр; 2013 — 4; 2012 — 3; 2011 — 3; 2010 — 1; 2009 — 6; 2008 — 1; 2007 — 3; 2006 — 3; 2005 — 11.

Шел те, ир пӗрлешекенсем ун пек мӑшӑрлану чылай чухне ҫирӗп маррине ӑнлансах пӗтереймеҫҫӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ специалистсем. Мӑшӑрланнӑ хыҫҫӑн вӗсем ирӗклӗ пурнӑҫ ҫуккипе те аптӑраҫҫӗ. Вӗсен вара тантӑшӗсемпе выляс-кулас килет. Ҫемье ҫавӑрнине пула вӗренсе пӗтерейменнине те палӑртмалла.

ЧР Сывлӑх министерстви 6 пине яхӑн эмел тӗлӗшпе кашни уйӑхра мониторинг тӑвать. Ку препаратсем ҫын сывлӑхӗпе пурнӑҫӗшӗн питӗ кирлӗ шутланаҫҫӗ.

Тӗрӗслев акӑ мӗн палӑртнӑ: кӑҫалхи кӑрлач-юпа уйӑхӗсенче хаксем вӑтамран 1,95% ӳснӗ. Атӑлҫи федераци окургӗнче ку кӑтарту 3,56% танлашнӑ.

ЧР Сывлӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, эмел кӑларакан савут палӑртнӑ хак патне 25,8-30,0 процент хушнӑ. Кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗпе танлаштарсан, 20 препаратӑн хакӗ ӳснӗ. Вӗсенчен 60 проценчӗ — импорт.

Вӑтамран хаксем 8 процент ӳснӗ. Анчах валидолӑн тата гепарин маҫӗн хакӗсем уйрӑмах ҫыртма пуҫланӑ-мӗн. Ҫавӑн пекех, яланхи пекех ӗнтӗ, шӑнса пӑсӑлнинчен сипленмелли эмелсем хакланнӑ.

Кӑҫалхи 10 уйӑхра Чӑваш Енре 8154 ҫемье мӑшӑрланнӑ. Уйрӑлакансен йышӗ 4008-па танлашнӑ. Ку цифрӑсене республикӑн Юстици министерстви пӗлтерет.

1000 ҫын пуҫне уйрӑлассине кӑҫалхи 9 уйӑхпа илес тӗк пирӗн рсепублика Раҫҫейри регионсем хушшинче тӑххӑрмӗш вырӑн йышӑнать. Атӑлҫи федераци округӗнче уйрӑлассин коэффицентне тишкерсен, Тутарстанпа тата Мӑкшӑ Республикипе эпир тан пыратпӑр. Тепӗр майлӑ каласан, пӗчӗк — 3,9, Раҫҫейре ку цифра — 4,7.

ЗАГС органӗсем уйрӑлакансем хушшинче ыйтӑм ирттереҫҫӗ. Унта хутшӑннӑ 3124 ҫынран 4,2 проценчӗ ҫулталӑк та пурӑнман, ик ҫулпа утма тӗв тунӑ. Мӑшӑрланнӑ хыҫҫӑн малтанхи 5 ҫулта уйрӑлма тӗв тунисем — 32,5 процент. Уйрӑлакансенчен 27 проценчӗ ҫемьеллӗ пурнӑҫпа 5–10 ҫул пурӑннӑ, 28,3 проценчӗ — 10 ҫултан тытӑнса 25 ҫулччен, 8,2 проценчӗ чӗрӗк ӗмӗр пурӑннӑ хыҫҫӑн уйрӑлнӑ.