Мускавра Нацисен ҫуртӗнче Чӑваш Енре ҫуралса ӳснӗ актерсене, чӑвашла ӳкернӗ илемлӗ тата документлӑ фильмсене халалланӑ уяв каҫӗ иртнӗ. Мероприятие ҫӗршывӑн тӗп хулинче пурӑнакан чӑвашсен ентешлӗхӗн хастарӗсем йӗркеленӗ.
Унта пуҫтарӑннисене Чӑваш Енӗн РФ Президенчӗ ҫумӗнчи полномочиллӗ представителӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Валерий Шакин саламланӑ.
Уяв каҫӗ «Чӑваш кинематографӗн историйӗ» фильмпа уҫӑлнӑ. 1928 ҫулта ӳкернӗ «Ял» фильма кӑтартни пуриншӗн те пысӑк кӗтменлӗх пулнӑ. «Ҫеҫпӗл» кинофильмра ӳкерӗннӗ Владимир Бурмистров уявра хӑйӗн юрлас пултарулӑхӗпе тӗлӗнтернӗ. Вӑл ҫав фильмра янӑранӑ «Нимене» те шӑрантарнӑ.
Василий Чапаевӑн мӑнукӗ Татьяна Чапаева хӑнасене хӗрӗ Алла ӳкернӗ «Пластика речи» фильмпа паллаштарнӑ. Тӗп роле унӑн мӑнукӗ Гриша калӑпланӑ.
Чӳк уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Шупашкарти ӳнер театрӗнче «APTARA-fest» фестиваль иртрӗ. APTӐRA-festа пыракансене живопись те, авангардла поэзи те, наци чӗлхиллӗ хальхи юрӑсем те, дизайн-маркет та, фуд-корт та, наци сӗмӗллӗ хулари тумтир те тӗлӗнтерме шантарнӑччӗ мероприяти йӗркелӳҫисем.
Чӑн та, пурте тӗлӗнтернӗ. Ҫӑвара пуринчен ытла карса пӑрахтарни — фестивальти ҫара пикесем. Ҫакна халӗ Фейсбукра хытах сӳтсе яваҫҫӗ. Ҫара пикисем ҫарах та мар темелле: вӗсене сӑрласа пӗтернӗ. Мӗнле май килнӗ пек мар, шухӑшласа виҫсех. Чӑваш тӗррипе капӑрлатнӑ хайхисене.
Те ҫыннисем кая юлса аталанса пыраҫҫӗ-и, те аптӑратас тесе ытлашшипех аптӑратнӑ-ши: анчах ҫара ӳтлӗ пикене чӑваш тӗррипе сӑрмакланине ырласа йышӑннине хальлӗхе асӑрхамарӑм.
Фейсбукрисенчен пӗри, Юрий Федоров, ку фестивале ҫапларах хакланӑ: «Эпӗ тӗлӗнмеллипех тӗлӗнтӗм», — сӑмаха вӑл жаргонпа усӑ курса вырӑсла каланӑ. Унӑн пӗлтерӗшне чакарас мар тесе цитатӑнах илсе кӑтартам: «Я прифигел». Унтан вӑл ҫапларах ҫырать: «Сцена ҫинчи ҫара кӑкӑр — пирӗн тренд иккен.
Шупашкарти Студентсен скверӗнче кӳлепе чутах тӳнсе кайман. Чалӑшса кайнӑскере рабочисем ҫийӗнчех тӳрлетме тытӑннӑ.
Студентсен скверӗнчи «Добрый ангел мира» (чӑв. Тӗнчен ырӑ пирӗштиӗ) скульптура чалӑшма пуҫланине хула ҫыннисем ӗнер асӑрханӑ. Шупашкар тӑрӑмӗшӗн яваплисем те палӑк тӳнме пуҫланине курнӑ — ӑна ҫийӗнчех юсама тытӑннӑ. Ӗнер вӑл вырӑнта икӗ техника ӗҫленӗ. Аллинче чечек тытакан хӗрарӑм евӗрлӗ ҫав палӑка рабочисем хӑй вырӑнне йӗркелесе лартассипе тӑрӑшнӑ.
Чипер ларакан скульптура чалӑшса кайнине ҫынсем унӑн постаменчӗ чалӑшнипе сӑлтавлаҫҫӗ.
Маларах эпир Шупашкарти «Ашмарин урамӗ» чарӑнуран Кӳкеҫ еннелле кайнӑ ҫул ҫавринче «Уйӑх ҫинчи хӗр» улӑм палӑк ҫуннине пӗлтернӗччӗ. Пӑтӑрмах ҫурла уйӑхӗн вӗҫӗнче пулнӑччӗ.
ЧР Наци вулавӑшӗнче «Атӑлти кӗрхи палитра» курав уҫӑлнӑ. Унпа «Кӗмел ӗмӗр» галерейӑра паллашма пулать.
12 ӳнерҫӗ 3 куна тӑсӑлнӑ плэнерта 50 картина ӳкернӗ. Вӗсем юпа уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Жуковское кану базине кайнӑ. Унта вӗсем кӗрхи ҫанталӑк илемне хут ҫине куҫарнӑ. Вӑхӑт нумаях пулман, ҫапах ӳнерҫӗсем тухӑҫлӑ ӗҫленӗ.
Ӳнерҫӗсем чылай этюд хатӗрленӗ. Ытларахӑшӗ — живопиҫ тата графика. Пур ӗҫе те пейзаж жанрӗпе ӳкернӗ пулин те кашни расна пулса тухнӑ. Мӗншӗн тесен кашни ӳнерҫӗ ҫутҫанталӑк илемне хӑйне евӗр курать.
Пирӗн республикӑра «Чӑвашкино» киностудие чӗртсе тӑратасшӑн. Ӑна иртнӗ ӗмӗрӗн 20-мӗш ҫулӗсенче пуҫарнӑ. Вӑхӑт иртнӗҫемӗн кино ӳкерес ӗҫ чарӑнса ларнӑ. Юлашкине тӑхӑр ҫул каялла хатӗрленӗ.
Киностудие чӗртсе тӑратасси пирки, Чӑваш ГТРК журналисчӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, виҫӗм кун, юпан 24-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче пӗтӗм чӑвашсен «Асам» кинофестиваль иккӗмӗш хут уҫнӑ чух каланӑ.
Аса илтеретпӗр, фестиваль программи валли 27 фильм хатӗрленӗ. Вӗсенчен саккӑрӑшӗ — мультипликацилле, тепрӗ ҫавӑн чухлех — документлӑ, вунпӗрӗшӗ — илемлӗ. Унта хамӑр ҫӗршыври наци республикисенчи фильмсемпе пӗрлех Болгаринчи, Казахстанри, Кӑркӑстанри, Молдавинчи ӗҫсене кӗртнӗ. Фестивале «История великого народа» (чӑв. Аслӑ халӑхӑн историйӗ) документаллӑ фильмпа уҫнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Ленинград блокади Ҫӗнӗ Зеландири укҫа ҫине куҫнӑ.
5 долларлӑ укҫана пирӗн ҫӗршывӑн историйӗнчи паллӑ пулӑма куҫарнӑ ҫын — Чехинчи Ниса ҫинчи Яблонец хулинче Монета тата медальер профессилле аслӑ шкулӗнче пултарулӑхне туптанӑ Асамат Балтаев. Вӑл Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ художникӗн, скульпторӑн, гравировщикӑн Николай Балтаевӑн ывӑлӗ. Кун пирки «Золотой червонец» (чӑв. Вунӑ тенкӗллӗх ылтӑн укҫа) ылтӑн нумизматика порталӗ хыпарланӑ тӑрӑх Idel.Реалии сайт пӗлтернӗ.
200 штук тиражпа кӑларнӑ укҫан пиччӗн енче Аслӑ Британи патша майрин Иккӗмӗш Елизаветӑн портречӗ сӑнланнӑ. Портрета Иен Рэнк-Бродли ӑсталанӑ. Сулахай енне Чехин Монета картишӗн элемне ӳкерсе хунӑ. Тӳнтер енне Ленинграда тӑшманран авиаци хӳтӗленине ӳкернӗ.
Чӑваш культурин тӗчевҫи, ҫыравҫӑ Геннадий Иванов-Орков ӳнерҫӗсем тата ӳнерпе ҫыхӑннӑ кӗнекесем кун ҫути кӑтартнӑччӗ. Унӑн «Чувашский мир Терентия Дверенина» кӗнекине тата ытти ҫавӑн йышши ӗҫсене Чӑваш кӗнеке издательстви, сӑмах май, «Либер-2016» Барселонӑри курава та илсе кайнӑ.
Халӗ Геннадий Иванов-Орков тата тепӗр ӗҫе пуҫӑннӑ. Ӑста искусствовед «Фейсбукри» хайӗн странцинче юпа уйӑхӗн 12-мӗшӗнче пӗлтернӗ тарӑх, вӑл хальхи вӑхӑтри художниксем ҫинчен кӗнеке-альбом ярӑмне хатӗрлет. Пултарулӑх ушкӑнӗпе канашланӑ хыҫҫӑн кӗне ятне те шухӑшласа кӑларнӑ. «Пространство, Дом, Художник!» ят панӑскере Георгий Фомирякова халалласшӑн. Кӑларӑма художникӑн 60 ҫулхи тӗлне — ҫитес ҫулхи ҫу уйӑхӗ валли — кун ҫути кӑтартасшӑн.
Шупашкарти Тӗп пасар умӗнче ҫӗнӗ палӑк лартасшӑн. Ӑна ҫынсем курса ӗлкӗрнӗ ӗнтӗ. Темӗнле сӑлтава пула палӑка каялла илнӗ. Ӑна ҫитес вӑхӑтра вырӑна тавӑрӗҫ.
Палӑк — хӗвелҫаврӑнӑш вӑррине сутакан кинемей. Ку палӑка тахҫанах лартма шухӑшланӑ-мӗн. Ӑна хатӗрлемешкӗн 2 уйӑх кирлӗ пулнӑ.
Палӑка пасара кӗнӗ ҫӗрте паян, авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, вырнаҫтарнӑ. Ӑна ирхине ҫынсем курса юлнӑ. Каҫ енне вара вӑл таҫта ҫухалнӑ. Анчах ҫитес вӑхӑтра вӑл каялла таврӑнассине пӗлтереҫҫӗ.
Иртнӗ ӗмӗрте ҫак вырӑнта кинемейсем хӗвелҫаврӑнӑш вӑрри сутнӑ. Ҫакна асра тытса палӑк лартма шухӑшланӑ та. Ӑна тимӗртен тунӑ, пӑхӑр сӑрӑпа сӑрланӑ. «Кинемей» 300 килограмм таять.
Авӑн уйӑхӗн 17-мӗшӗнче чӑваш халӑх ӳнерҫи Праски Витти 80 ҫул тултарчӗ. Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ художникӗн, Чӑваш Республикин халӑх художникӗн юбилейӗ ячӗпе Чӑваш кӗнеке издательстви «Праски Витти. Живопись, эмаль, графика, монументальное искусство» альбом кун ҫути кӑтартнӑ. 500 тиражпа пичетленӗскере И.А. Улангин пухса хатӗрленӗ.
Альбома художникӑн тӗрлӗ ҫулхи ӗҫӗсене кӗртнӗ. Тӗрлӗ ярӑмри ӗҫсем хушшинче Константин Ивановӑн «Нарспи» поэми тӑрӑх хатӗрленисем те, Ҫеҫпӗл поэзийӗ те тата ытти те пур.
Художникӑн альбома кӗртнӗ живопись, эмаль, графика иллюстрацийӗсенче тӑван халӑхӑмӑрӑн кун-ҫулӗ сӑнланнӑ. Ӗҫсен ячӗсене чӑвашла, вырӑсла тата акӑлчанла ҫырнӑ.
Сӑмах май, паян Чӑваш патшалӑх художество музейӗнче Праски Виттине халалланӑ курав хӑтлавӗ иртмелле. Унта ҫитес текенсене 15 сехете чӗнеҫҫӗ. Эпир маларах асӑннӑ альбомпа та унта паллаштарӗҫ.
Ҫӗрпӳ хули 427-мӗш ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ чух унта ҫӗнӗ палӑк уҫӑлнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, ҫӗрпӳсем Иккӗмӗш Кӗтерне патша майрине халалласа палӑк вырнаҫтарнӑ. Палӑка Александров паркне кӗнӗ ҫӗре лартнӑ. Ун ҫумӗнче — карета. Патша майри 18-мӗш ӗмӗрте Ҫӗрпӳ ҫывӑхӗнчен иртсе кайнӑ.
Хулара тимӗртен шӑратса тунӑ палӑксем татах пур: Печкин почтальон, урам шӑлакан... Вӗсене арҫынсен Ҫӗрпӳри тӗрминче ларакансем ӑсталанӑ.
НТВ-телеканалпа кӑтартакан «Салтыков-Щедрин шоу» сатира программин авӑн уйӑхӗн 17-мӗшӗнчи кӑларӑмӗнче Иккӗмӗш Кӗтӗрне палӑкӗнчен тӑрӑхласа кулнӑ. Проекта Михаил Задоронов, Алексей Кортнев и Дмитрий Колчин ертсе пыраҫҫӗ. Вӗсен шучӗпе палӑк патша майри евӗрлӗ мар.
Аса илтеретпӗр, Иккӗмӗш Катерне чӑваш сӑмахлӑхне те кӗрсе юлнӑ. Ӑсчахсем «Катемпи» сӑмах ун ятӗнчен пулса кайнӑ тесе шутлаҫҫӗ.
+7.3 °C