Шупашкарти тӳрленмелли шкул ачисем ҫак кунсенче шӑккалатпа сӑйланнӑ. Лавккаран туянман вӗсем ӑна, сумлӑ хӑна аллинчен тивӗҫнӗ.

Тӳрленмелли 2-мӗш шкула, Ашмарин урамӗнчине, йывӑр курупка йӑтса Шупашкар хула пуҫлӑхӗ Леонид Черкесов килнӗ. Ку — «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти тата «Чӑвашпотребсоюзӑн» Ҫӗнӗ ҫулхи пӗрлехи проекчӗ. Раштав уйӑхӗнче райпо лавккисенче пылак ҫимӗҫ пухмашкӑн курупка лартнӑ. Ҫынсем шӑккалат туянса вӗсене курупкана хӑварнӑ. Ҫапла 11 пин шӑккалат пухма май килнӗ. Ку — 1 тоннӑна яхӑн.

Халӗ вӗсене шкулсемпе интернатсене илсе ҫитереҫҫӗ. Тӳрленмелли 2-мӗш шкулта 160 ача, вӗсенчен кашниех шӑккалата тивӗҫнӗ. Вӗсенчен 38-шӗ — сусӑр. Шӑпӑрлансем хӑнасем килнӗшӗн савӑннӑ, концерт лартнӑ.

«Чӑваш Ен» ПТРК «Русфондпа» пӗрле чирлӗ ачасене малалла пулӑшать. Акӑ Пӑрачкав районӗнчи Даша Кондратьевӑна пулӑшу кирлӗ. Унӑн — паралич. Ӑна Мускаври клиника йышӑнма хатӗр. Анчах ашшӗ-амӑшӗн унта сипленме укҫа ҫитмест. 200 пине яхӑн тенкӗ кирлӗ.

Дашӑна куҫса ҫӳреме йывӑр. Пӗр пӳлӗмрен теприне ҫитме — ту ҫине хӑпарнӑ пекех. Халӗ вӑл утмалли ҫӗнӗ меслете вӗренет. Дашӑна урисене куҫарма йывӑр.

Даша ӳкерме юратать. Утма вӗренет, ывӑнать те ӳкерме ларать. Вӑл вулама та хӑнӑхнӑ — ҫитес ҫул шкула кайма хатӗрленет. Амӑшӗпе пӗрле кашни кун тӗрлӗ хӑнӑхтару тӑваҫҫӗ вӗсем. Мечӗкпе тӗслӗхрен. Ятарлӑ велосипедпа ярӑнма та хӑнӑхнӑ вӑл.

Дашӑн сипленмелле, ыттисем пулӑшмасӑр утма хӑнӑхмалла. Даша та, амӑшӗ те ҫакна шанаҫҫӗ. «Коммерсант» хаҫат вулаканӗсем тата «Русфонд» сайчӗ 103 620 тенкӗ пухӗҫ. Тепӗр компани 50 пин тенкӗ парӗ. 46 пин тенкӗ ҫитмест. Дашӑна пулӑшас тесен 5542 номер ҫине «ДЕТИ» тесе СМС-ҫыру ямалла. Халӑх сурсан кӳлӗ пулать теҫҫӗ…

Етӗрне районӗнчи шалти ӗҫсен пайӗн сотрудникӗсем раштавӑн 25-мӗшӗнчен пуҫласа кӑрлачӑн 15-мӗшччен ыркӑмӑллӑх акцийӗ ирттернӗ. Кунта тӑрӑшакан полици ӗҫченӗсем вӑхӑтлӑха Хӗл Мучипе Юр Пике пулса йывӑр лару-тӑрура пурӑнакан ҫемьесене ҫитнӗ. Полицейски Хӗл Мучисем чылай ача-пӑчана тутлӑ кучченеҫпе хӑналаса савӑнтарнӑ.

Етӗрне тӑрӑхӗнче тӑлӑх ачасене тутлӑ канихветсемпе ыттисем те хӑналанӑ. Тӗслӗхрен, Шупашкарти «Бреслер ТЦ» ТМЯП. Нумай ачаллӑ ҫемьере ӳсекеннисем тата пушарсенче шар курнисем тӗпчев центрӗнчен 26 пинлӗх пулӑшу илнӗ — тумтир таврашӗ, хут-кӑранташ, пылак парнесем тата ытти япала. «Ачасене пылак ҫимӗҫсем» акцие Етӗрнери предприятисем те хутшӑннӑ: Чӑвашпотребсоюза кӗрекен Етӗрне аш-какай комбиначӗ, Етӗрне кирпӗч савучӗ, Чӑвашпотребсоюзӑн Етӗрнери райпо тата ыттисем.

Пилӗк е ытларах ача ӳстерекенсене патшалӑх ҫурт-йӗрпе тивӗҫтернине нумайӑшӗ пӗлет-тӗр. Черечӗ ытла хӑвӑрт шумасть пулин те ача ҫуратма ӳркенменнисене хысна шучӗпе пӳртлӗ е хваттерлӗ тӑваҫҫӗ-тӑваҫҫех. Ҫак тӗллевпе Вӑрнар районне кӑна, сӑмахран, пӗлтӗр республикӑран 6 миллион та 489,5 пин тенкӗ уйӑрса панӑ. Укҫана район виҫӗ ҫемьене ҫуртлӑ тума уйӑрнӑ.

Сӑкӑтри Андрейпа Любовь Ивановсене ҫӗнӗ ҫурт уҫҫине Ҫӗнӗ ҫул умӗн, раштав уйӑхӗнче панӑ. Пилӗк ачаллӑ ашшӗ-амӑшӗ вырӑнти К. Маркс ячӗллӗ хуҫалӑхри сӗтпе ҫу ферминче ӗҫлеҫҫӗ. Аслӑ хӗрӗсем Шупашкарта медицина тата педагогика колледжӗсенче вӗренеҫҫӗ. Кӗҫен ачисем шкулта вӗренеҫҫӗ. Унччен ҫемье кил хуҫин ашше-амӑшӗн кивӗ пӳртӗнче пурӑннӑ.

Вӑрнарти Светлана Николаева пилӗк ачине пӗччен ӳстерет. Ӑна валли район центрӗнчи Лесхоз урамӗнче пӳрт лартса панӑ.

Чӑрӑшкас Мӑратри Светлана Кондратьева та пилӗк ачине пӗччен ӳстерет. Кондратьевсем валли ҫав ялтах пӳрт туянса панӑ.

Кӑҫал Вӑрнар районӗнче тата тепӗр икӗ ҫемьене пӳртлӗ тӑвасшӑн.

Малалла...

Йӗпреҫ районӗнчи Чӑваш Тимеш ялӗнче пурӑнакан Вениамин Ивашкин пурнӑҫ тӑршшӗпе тракторпа ӗҫленӗ. Нумаях пулмасть вӑл, тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ хыҫҫӑн, лаша усрама тытӑннӑ.

Халӗ Вениамин Ивашкин лашапа ялтисене ярӑнтарать. Мӑнукӗсене, вӗсен ачисене урам тӑрӑх ярӑнтарать. Вӗсем пӗтӗмпе — 24-ӑн.

Ватӑ ҫын ачасене лаша пӑхма та вӗрентет. Хӑй уйра ҫур ӗмӗр ытла ӗҫленӗ. Ашшӗн ҫулӗпе кайса тракторист механизатора вӗреннӗ, пурнӑҫне тӑван колхозне халалланӑ. Пенсие тухсан та 13 ҫул уйра тар тӑкнӑ.

Вениамин Ивашкин малтанах лаша туяннӑ, кайран тиха ҫуралнӑ. Халӗ хуҫалӑхра ӗҫ нумай. Унӑн шухӑшӗпе, лашапа трактор пӗр пекрех. Иккӗшне те пӑхмалла. Пӗрне утӑ ҫитермелле, теприне топливӑпа тивӗҫтермелле.

Патӑрьел районӗнчи Аслӑ Чементи вӑтам шкулта кӑрлачӑн 13-мӗшӗнче «Савӑнӑҫлӑ Сурхури» уяв иртнӗ. Пӗтӗм шкулӗпех мар та, пӗр класра. Тӑваттӑмӗшӗнче вӗренекенсеме йӗркеленӗ ӑна.

Сурухри — чӑвашсен авалтан килекен уявӗсенчен пӗри. Ӑна кун таврӑннӑ вӑхӑтра уявлаҫҫӗ. Вӑл христиан тӗнӗнчи Раштавпа пӗр вӑхӑта килет, Кӑшарниччен тӑсӑлать.

Аслӑ Чементи 4-мӗш классем «Савӑнӑҫлӑ Сурхури» уявӗнче фольклор ларми йӗркеленӗ. Класс ертӳҫи А.И. Ананьева ачасене Сурхури епле пуҫланни пирки каласа кӑтартнӑ. Пурнӑҫра ӑнса пытӑр тата выльӑх-чӗрлӗх лайӑх ӗрчетӗр тесе вӑл вӑхӑтра тӗрлӗ йӑла ирттернине пӗлтернӗ. Сурхуринче юмӑҫ янӑ.

Ларма евӗр йӗркеленӗ мероприятире ачасем йӑвачапа, ӑшаланӑ пӑрҫапа тата пылак-ҫимӗҫпе сӑйланнӑ.

Ӗнер кӑна, кӑрлачӑн 13-мӗшӗнче, республикӑра темиҫе урапа ҫапӑннӑччӗ, унта икӗ ҫын пурнӑҫӗ татӑлнӑ. Паян та Чӑваш Енре хӑрушӑ авари пулнӑ. Ку «Шупашкар – Сӑр» ҫул ҫинче 11 сехетре пулнӑ.

Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, «Лада Приора» урапа транспорт хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухса ВАЗ-2114 урапапа ҫапӑннӑ. Аварире ҫулталӑкри ача пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Вӑл «вунтӑваттӑмӗш» модельлӗ урапара амӑшӗн чӗрҫи ҫинче ларса пынӑ.

Ача кӑҫалхи ака уйӑхӗнче икӗ ҫул тултарӗччӗ. Хӗрарӑма вара, йывӑр суранланнӑскере, пульницӑна илсе ҫитернӗ.

Чӑваш кӗнеке издательствинче «Ҫулталӑкри вун икӗ уйӑх» кӗнеке кун ҫути курнӑ. Кӗнеке издательстви ку кӑларӑм Самуил Маршакӑн 12 уйӑх ҫинчен каласа кӑтартакан юмахӗ пекех пӗчӗккисен хушшинче сарӑласса шаннине палӑртать.

Кӗнекене кӑрлач уйӑхӗ уҫать. Ку уйӑхра чӑваш ялӗнче мн пулса иртни пирки каласа кӑтартнӑ кӗнеке авторӗ Валерий Муравьев. Вӑрманти чӗрчунсемпе кайӑксем епле пурӑннине те ҫырса кӑтартнӑ. Тепӗр майлӑ каласан, кӗнеке чӑвашсен кашни уйӑхри ӗҫ-хӗлне, йӑли-йӗркине ҫутатать.

32 страницӑллӑ кӑларӑма илемлӗ ӳкерчӗксемпе пуянлатни автор калас тенине ачасене ӑша ҫӑмӑллӑн илме пулӑшать. Унсӑр пуҫне ӳкерчӗксем ҫут ҫанталӑкӑн хӑш вӑхӑчӗ пулнине астуса юлма та пулӑшаҫҫӗ. Уйӑх ячӗсене те вырӑсла та, чӑвашла та ҫырса кӑтартнӑ.

Хӗллехи каникул вӑхӑтӗнче республикӑри ача ҫурчӗсем пушанса юлаҫҫӗ. Кӑҫал пӗр ушкӑн Ялтӑри «Артек» ача-пӑча центрне кайнӑ. Теприсем «Ылтӑн пучах» уйлӑхра пулнӑ. Ыттисем Ҫӗнӗ ҫула ҫӗнӗ ҫемьере кӗтсе илнӗ.

Ачасем ҫемьесенче пурӑннӑшӑн савӑннӑ. ЧР Вӗренӳ министерстви чӗнсе каланине Йӗпреҫ, Хӗрлӗ Чутай, Красноармейски, Пӑрачкав районӗсенче, Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Ҫӗмӗрле хулисенче пурӑнакансем чун ҫывӑхне илнӗ. Асӑннӑ тӑрӑхсенче ачасене каникула йышӑнакансем ытларах пулнӑ.

«Ҫӗнӗ ҫул — ҫӗнӗ ҫемьере!» акци тӑлӑх шӑпӑрлансене асамлӑха ӗненме, ҫемье телейне туйса курма май парать.

Ҫӗрпӳ район пульницинче ача-пӑча уйрӑмӗ уҫӑлнӑ. Ҫӗнӗ ҫулхи каникулсем хыҫҫӑнах унта пациентсем килме пуҫланӑ.

Ача-пӑча уйрӑмӗ чылай вӑхӑт кивӗ ҫуртра пулнӑ. Унта йӑлтах кивелнӗ. Ашшӗ-амӑшӗ ачисене сипленсе пӗтермесӗрех киле илсе кайнӑ. Нумаях пулмасть республика хыснинчи укҫапа усӑ курса стационар корпусӗнче юсав ӗҫӗсем ирттернӗ те ачасем валли уйрӑм уҫнӑ. Вӑл стандартсемпе, санитари нормисемпе килӗшсе тӑрать.

Кунта выртмалли 10 тата кӑнтӑрла сипленмелли 3 вырӑн пур. Ашшӗ-амӑшӗ валли юнашарах койка пур. Палатӑсене бокс евӗр хӑтлӑлатнӑ. Интерьер та хитре.

Вӑйӑ залӗ, апатланӑш валли усламҫӑсем пулӑшнипе хатӗр-хӗтӗр илнӗ. Уйрӑма хута ямашкӑн 3,5 миллион тенкӗ тӑкакланӑ.