Чӑвашстат апат-ҫимӗҫ хакне черетлӗ хут тӗрӗсленӗ. Пахча ҫимӗҫ хакӗсем пӗчӗкленсе пыраҫҫӗ. Анчах юлашки вӑхӑтра республикӑра сысна ашӗ хакланнӑ.

Ку Пӑрачкав районӗнчи Африка мурӗпе ҫыхӑннӑ. Кунашкал лару-тӑрупа усӑ курса сутуҫӑсем какай хакне самантрах ӳстернӗ. Ҫавӑн пекех чӑх ҫӑмарти, сӗт, хуратул хакланнӑ.

Пахча ҫимӗҫ йӳнелсех пырать. Помидор 20 процент чакнӑ, кишӗр, ҫӗрулми хакӗсем 11 процент йӳнелнӗ. Купӑстапа сухан чи йӳнни шутланаҫҫӗ.

Хӑяр вара хакланнӑ. Унӑн хакӗ 9 процент ӳснӗ. Пахча ҫимӗҫсӗр пуҫне сахӑр, шӑнтнӑ пулӑ, канфет йӳнелнӗ.

Ку йӑлана кашни ҫулах тытса пыраҫҫӗ. Республикӑра пурӑнакан ҫынсем валли пахча ҫимӗҫе улма-ҫырлана йӳнӗрех хакпа туянмалли майсем туса параҫҫӗ.

Кӑҫал «Кӗр парнисем» ҫурла уйӑхӗн 20-мӗшӗнчен пуҫласа юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗччен иртӗҫ. Ӑна йӗркелес ӗҫе темиҫе ведомство специалисчӗсем ларура сӳтсе явнӑ.

Ярмӑрккӑна ирттермешкӗн ятарлӑ лапамсем уйӑрӗҫ. Пахча ҫимӗҫпе тата улма-ҫырлапа суту-илӳ тӑвакансем валли вырӑнсене тӳлевсӗрех уйӑрӗҫ.

ЧР Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ватӑ тата сусӑр ҫынсем валли ятарлӑ пулӑшу та йӗркелӗҫ. Вӗсене пахча ҫимӗҫе киле ҫитиех тӳлевсӗр леҫсе парӗҫ.

Шупашкарта фанфурикоматсем тупӑннине унччен сайтра хыпарланӑччӗ. Кунашкал икӗ автоата тӗп тунӑ. Вӗсене камсем вырнаҫтарнӑ? Ҫак ыйтупа специалистсем ӗҫлеме тытӑннӑ.

Кривов урамӗнче, пасар ҫывӑхӗнче, спиртлӑ косметика лосьонӗ сутакан автомат ӗҫлеме тытӑнни пирки полици уйрӑмне утӑ уйӑхӗн 27-мӗшӗнче пӗлтернӗ. Пакунлисем вырӑна тухса тӗрӗсленӗ. Чӑнах та автомат пулнине хӑйсен куҫӗпе курса ӗненнӗ. 30 тенкӗпе 99 миллилитрлӑ кӗленчене ӗҫкӗҫcем туяннӑ.

Фанфурикомата камсем лартни паллӑ. Вӗсем хӗрарӑм усламҫӑ тата унӑн 34-ри ывӑлӗ. Вӗсемех ҫав ҫурт хуҫисем те.

Халӗ ҫак аппарат хуҫисене административлӑ майпа явап тыттарас ыйтӑва пӑхса тухаҫҫӗ.

Чиновниксем Шупашкарти кафесене, хупахсене ҫите курнӑ. Саккуна пӑснӑ тӗслӗхсене тупса палӑртнӑ вӗсем.

Саккунра палӑртнӑ тӑрӑх, суту-илӳ киоскӗсенче сӑра сутма юрамасть. Анчах рейд вӑхӑтӗнче чиновниксем Трактор тӑвакансен проспектӗнче сӑра лавкки тупнӑ. Сутуҫӑ саккун пирки илтмен те-мӗн. Лавкка сентрисем ҫинче сӑра кӑна мар, алкоголь коктейлӗсем те пулнӑ.

Ҫак лавкка тӗлӗшпе тӗрӗслев акчӗ ҫырнӑ, сутуҫа асӑрхаттарнӑ. Усламҫӑ сутма ирӗк панӑ документ кӑтартмасан ШӖМ ӗҫченӗсемпе ҫыхланма тивӗ.

Чиновниксем 12 заведение ҫитнӗ. Хӑш-пӗр ҫӗрте вӗсем сутуҫӑсене тӗрӗслес тесе хӑйсен ҫыннисене туянма янӑ. Рейд ҫакна палӑртнӑ: чылай усламҫӑ саккуна лайӑх уянӑ, 23 сехет хыҫҫӑн пӗр кӗленче эрех-сӑра та сутман. Унсӑрӑн 30 пин тенкӗ штраф тӳлеме тивет-ҫке-ха.

Чиновниксем кунашкал рейдсене тӑтӑшах ирттересшӗн.

Республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Мускавра Чӑваш Енри апат-ҫимӗҫ пахалӑхне пысӑка хурса хаклаҫҫӗ.

«Унтисем ӑҫтан пӗлеҫҫӗ?» — тесе тӗлӗнме кирлӗ мар. Мускав правительствипе килӗштерсе ӗҫленине ҫӗршывӑн тӗп хулинчи Чӑвашри апат-ҫимӗҫе сутассине йӗркеленӗ. Кунти тавара мускавсене сӗнекенсем утӑ уйӑхӗн 21–27-мӗшӗсенче Краснодар урамӗнче пуҫтарӑннӑ.

Ҫак уйӑхӑн 7-мӗшӗччен Чӑвашри тавара Новокосински урамра туянма пултарӗҫ. Кунтисене унта 40 вырӑн уйӑрса панӑ.

Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерстви хӑйӗн официаллӑ сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗршывӑн тӗп хулинче суту-илӳ йӗркеленӗшӗн Мускаври яваплӑ тӳре-шарана тӗп хулари халӑх тав тӑвать, чӑвашсен апат-ҫимӗҫне кӑмӑлтан туяннине пӗлтерет.

Ҫӗмӗрле районӗнчи Егоркино ялӗнче нимӗҫ овчарки вӑрӑ ҫулӗ ҫине лекме пулӑшнӑ.

Унти ял лавккине пӗр каҫхине такамсем чӳречерен кӗрсе апат-ҫимӗҫ ҫаклатса тухнӑ. Чӗнмен хӑнасем ҫимеллипе пӗрлех пылак апата та илнӗ, эрех-сӑра таврашне те тиркесе тӑман. Лавкка хуҫи йӗрке хуралҫисене ӗнентернӗ тӑрӑх, кукӑр ӑллисем 20 пине яхӑн тенкӗлӗх шар кӑтартнӑ.

Вӑрра шырама йӗрке хуралҫисем хӑйсен шанчӑклӑ тусне, «Мухтар» ятлӑ нимӗҫ овчаркине ертсе кайнӑ. Лавккана вӑрӑ чӳрече тимӗр решеткине касса кӗнине асӑрханӑ вӗсем. Ҫак ӗҫпе аппаланнӑ ҫыннӑн йӗрӗ ҫине кинологпа йытӑ часах лекнӗ. Пӗр километр шыраса кайсан вӗсем ялти пӗр киле пырса ҫитнӗ. Унта вӑрланӑ пурлӑха асӑрханӑ та. Пӗр пайне кил хуҫисем пахчана тухса пытарнӑ.

Кил хуҫийӗ 35 ҫулти, унччен судпа айӑпланнӑ хӗрарӑм пулнӑ. Ун патӗнче хӑй пекех тахӑҫан суд тенкелӗ ҫинче пулнӑ хӑнасем пулнӑ. Вӗсенчен пӗри Етӗрне районӗнченех пырса ҫитнӗ. Эрех пӗтсе ҫитсен ҫавсем ялти лавккана ҫаратма шутланӑ.

Ҫӗрпӳсем хӑш-пӗр суту-илӳ точкинче хаксем ҫӗпре ҫинчи пек хӑпарни пирки республика Элтеперне Михаил Игнатьева ҫӑхавланӑ. Михаил Васильевич вырӑна пӗр тӑхтаса тӑмасӑр ҫитнӗ.

Элтепер ҫӑкӑр, кӗрпе, какай, пулӑ мӗн хак тӑнипе кӑсӑкланнӑ. Улма-ҫырла пиҫнӗ вӑхӑтра хӑш-пӗр сутуҫӑ сахӑр хакне 60 тенкӗ таран хӑпартни ҫынсене кӑмӑлсӑрлантарнӑ. Теприсем пӗр килограмне 50 тенкӗпе сутаҫҫӗ. Элтепер кун пек тӗрӗсмарлӑхпа, хаксем ӗрӗхсе ӳснипе, кӗрешме хушнӑ.

Михаил Игнатьев тавара ӑҫтан кӳрсе килнипе те интересленнӗ. Лавкка сутуҫисем тӳрех хуравланӑ: районтанах.

Михаил Игнатьев Ҫӗрпӳ районне тепӗр сӑлтавпа та килнӗ. Вӑл ӗҫри хастарлӑхшӑн вырӑнти аграрисене тав хучӗпе чысланӑ. Строительсемпе ҫул саракансене те вӑл награда панӑ.

Шупашкар хула администрацийӗ хӑш-пӗр аптекӑпа меморандум алӑ пуснӑ. Унпа килӗшӳллӗн, аптекӑсем «фанфурик» сутмаҫҫӗ.

Ҫав вӑхӑтрах Шупашкарта «фанфурик» сутакан банкомат лартнӑ. Настойка ӗҫме юратакан хаваслӑ ушкӑн ун умне пухӑнма ӗлкӗрнӗ ӗнтӗ.

Темӗнле предприниматель ҫак банкомата Граждан урамӗнчи 48-мӗш ҫурт умне лартнӑ. Унӑн хӑтланӑвӗ ЧР Сывлӑх сыхлавӗн ӗҫченӗсене те питӗ тӗлӗнтернӗ. «Про Город» журналисчӗ кун пирки систериччен вӗсем кун пирки пачах пӗлмен.

Малтанах эрех ӗҫме юратакан ҫынсем банкоматпа мӗнле усӑ курмаллине ӑнкарман. Укҫа яма хӑнӑхнӑ халӗ, хаваспах «фанфурик» туянаҫҫӗ. Укҫана ятарлӑ шӑтӑка ярсан кӗленче аялалла ӳкет.

Министерство ку пулӑма айккинче хӑварманнине пӗлтернӗ. Чи малтанах вӗсен ҫакӑ интереслӗ: усламҫӑ автомата стена ҫине вырнаҫтармашкӑн мӗнле ирӗк илнӗ?

Шупашкар хула администрацийӗ Алексей Ладыков хушнипе хулара апат-ҫимӗҫпе пресса илсе ҫӳрекен автолавккасем хута ярасшӑн. Проекта хатӗрленӗ ӗнтӗ. Малтанлӑха палӑртнӑ тӑрӑх, кунашкал лавкка 15 вырӑнта пулӗ.

Автолавккара сӗт юр-варӗ, пулӑ, аш-какай, ҫӑкӑр таврашӗ, пахча ҫимӗҫ, улма-ҫырла, мороженӑй, пичет кӑларӑмӗсене сутӗҫ. Ку енӗпе ӗҫлес кӑмӑллӑ юридици сӑпачӗсен тата усламҫӑсен кун пирки вырӑнти хӑйтытӑмлӑха пӗлтермелле.

Алексей Ладыков пӗлтернӗ тӑрӑх, кунашкал лавккасем Раҫҫейри пысӑк хуласенче ӑнӑҫлӑ ӗҫлеҫҫӗ. Шупашкарта ҫур миллион ҫын пурӑнать. Вӗсен те алӑ айӗнче вырнаҫнӑ продукцие туянас килет.

Хальхинче — юбилейпа саламламаллине. Чӑвашла хатӗрленӗ ҫӗнӗ укҫа конвертне 500 экземплярпа хатӗрленӗ, чӑваш эрешӗсемпе илемлетнӗ. Укҫа конвертӗнче юбилейпа саламламалли сӑвӑ ҫаврӑмӗ те пур — ӑна Альбина Юрату ҫырнӑ сӑвӑран илнӗ. Укҫа конверчӗн дизайнне Николай (Аҫтахар) Плотников хатӗрленӗ.

Кӑмӑл пур пулсан ӑна эсир «СУМ» лавккара туянма пултаратӑр. Хакӗ — 35 тенкӗ. Ҫавӑн пекех укҫа конверчӗсене Шупашкарти «Чӑвашпичет» киоскӗсенче тата районсенчи киосксенче туянма пулать. Унсӑр пуҫне укҫа конверчӗсене тӗрлӗ мероприятисенче илме пулать.

Чӑваш халӑх сайчӗ ҫавӑн пекех ҫывӑх вӑхӑтра ҫӗнӗ вариантсем те калӑплама тӗв тунӑ. Вӗсенчен пӗри — ҫуралнӑ кунпа саламламалли.