Культура ҫулталӑкӗпе килӗшӳллӗн Вӑрмар районӗнчи Арапуҫ ялӗнче Халӑх академикӗн, РСФСР тата ЧР тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗн, композиторӑн Николай Прокопьевич Ивановӑн «Вӑрмар ен Пархатарӗ» пултарулӑх каҫӗ иртнӗ.
Тӗлпулӑва Арапуҫ шкулӗнче вӗренекенсем тата вӗрентекенсем хутшӑннӑ. Вӗсем хӑйсен ентешӗн пурнӑҫӗ, ӗҫӗ-хӗлӗ пирки пӗлнӗ. Унта автор «Юлашки ҫыру», «Горе матери» сӑвӑсене, «Вӑрҫӑ суранӗ» поэмӑри сыпӑка, «Те арҫын вӑл, те хӗрех» юптарӑва вуланӑ. Н.Иванов вӗсене Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине тата ветерансене халалласа ҫырнӑ.
Марина Кузьмина Николай Ивановӑн юррисене юрлани пурне те килӗшнӗ. Автор шкул вулавӑшне ҫӗнӗ кӗнекесем парнелесе пуянлатнӑ.
Етӗрне районӗнчи Урпаш шкулне пӗртӑван Зиминсем ҫитсе курчӗҫ. Иртнӗ ӗмӗрти аллӑмӗш ҫулсенче Александр Алексеевич тата Николай Александрович Зиминсем ҫакӑнта ӑс пухнӑ. Каярахпа вӗсем иккӗшӗ те чӑваш культуринче палӑрнӑ. Александр Алексеевич журналист пулнӑ, Мускавра тухса таракан «Советский шахтер» (чӑв. Совет шахтёрӗ) журналта, Совет Союзӗнчи тӗрлӗ хаҫатсенче вӑй хунӑ. Экономика наукисен кандидачӗ. Чӑваш патшалӑх университетӗнче, Чӑваш патшалӑх гуманитари институтӗнче яваплӑ секретарь пулса ӗҫленӗ. 200 ытла ӑслӑлӑх ӗҫӗ пичетленӗ. Александр Алексеевич сӑвӑсем те ҫырнӑ, вӗсенчен чылайӑшӗ юрӑсене хывӑннӑ. Николай Александрович Зимин вара паллӑ композитор, кӗвӗ тишкерӳҫи, ЧР композиторсен ассоциацийӗн президенчӗ.
Паллӑ ентешсене урпашсем ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илчӗҫ. Шкул ачисем хӑнасене Александр Зимин пултарулӑхне халалланӑ хӑтлавпа паллаштарчӗҫ. Унтан вӗсем пӗртӑван Зиминсем ҫырнӑ юрӑсене шӑрантарчӗҫ. Александр Алексеевич ачасене пултарулӑх вӑрттӑнлӑхӗсемпе паллаштарчӗ. Хӑйӗн сӑввисем епле ҫурални пирки каласа пачӗ. Николай Александрович ачасемпе музыка урокӗ ирттерчӗ.
3-мӗш лицейре 10–11-мӗш классенче вӗренекенсем Шупашкарти пулас планетари строительствине сӳтсе явнӑ. Кун пирки лицейӗн директор ҫумӗ Людмила Ильметова «АиФ» хаҫат корреспондентне каласа кӑтартнӑ.
Шкул ачисем планетари проекчӗ тавра калаҫнӑ. Вӗсем унпа паллашнӑ хыҫҫӑн хӑйсен шухӑшӗсемпе паллаштарнӑ. Яш-хӗре проект питӗ кӑсӑклантарнӑ, килӗшнӗ. Ҫавра сӗтелре кашнинех кӑсӑклантаракан ыйтӑва пама май пулнӑ. Унта хутшӑнакансен йышӗнче астрономипе иртнӗ Пӗтӗм Раҫҫей олимпиадин призерӗсем те пулнӑ.
Людмила Ильметова каланӑ тарӑх, планетари проектри пекех пулать-тӑк — питӗ аван. Унта ҫаврака экранпа фильмсемпе кӑларӑмсем курма май пулӗ иккен. Фильмсем динозаврсемпе ҫыхӑннисем пулӗҫ-мӗн. Шкул ачисем планетарире юрӑ-кӗвӗ мероприятийӗсем тата концертсем ирттересси пирки те калаҫнӑ.
Тӗлпулура астрономипе кӑсӑкланакан ҫын та пулнӑ. Вӑл шкул ачисене космос, ҫӑлтӑрсем, астрономи пирки каласа кӑтартнӑ. Вӑл хӑй те планетари строительствипе интересленет-мӗн.
Ҫак кунсенче Хӗрлӗ Чутай районне республикӑн культура министрӗн ҫумӗ Татьяна Казакова ҫитсе унти клубсен ӗҫ-хӗлне тишкернӗ. Муниципалитетсенчи культура учрежденийӗсене методика пулӑшӑвӗпе тивӗҫтермешкӗн Культура министерствин специалисчӗсем ҫулсеренех ятарлӑ графикпа килӗшỹллӗн районсене тухса ҫỹреҫҫӗ иккен.
Татьяна Казакова ертсе пыракан ӗҫ ушкӑнӗ районти культура ҫурчӗсен ӗҫ-хӗлне тишкернӗ май ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсемпе, клубсен, вулавӑшсен, архив, централизациленӗ бухгалтери ӗҫченӗсемпе тӗл пулни пирки асӑннӑ район хаҫачӗ хыпарлать. Сӑмах кӑҫал Раҫҫейре иртекен Культура ҫулталӑкне халалласа пурнӑҫламалли мероприятисем пирки пынӑ, культура ӗҫченӗсен шалӑвӗ пирки те калаҫнӑ. Культура ӗҫченӗсем халӑха паракан пулӑшусем ҫинче уйрӑммӑн чарӑнса тӑнӑ. Юлашки вӑхӑтра районта иртекен культура мероприятийӗсен шайӗ ỹссе пыни куҫ кӗрет-мӗн. Анчах та ялсенчи культура учрежденийӗсенче туса ирттерекен ӗҫсем иккӗлентереҫҫӗ иккен. Ҫав шутра клубсене каҫсерен уҫманни, халӑха нимӗнпе те кӑсӑклантарманни, хуҫисем ӗҫленӗ пек укҫа илсе ларни пирки пӑшӑрханни те тӗлӗтермӗшех мар-тӑр.
Чӑваш халах ҫыравҫи Юхма Мишши нумаях пулмасть Вӑрнар районӗнче пулнӑ. Вӑрнарти 1-мӗш шкулта вӑл районти чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗсемпе тӗл пулнӑ. Юхма Мишши чи малтанах лайӑх хыпар пӗлтернӗ: спонсор пулӑшу кӳнӗ май Вӑрнар районӗнчи 24 шкула чӑвашла 25 кӗнеке ҫитӗ.
Юхма Мишши чӑваш халахӗн историне нумай тӗпченӗ. «Древние чуваши», «Древние чувашские боги и герои», «Древние чувашские города»… Тӗлпулура ҫыравҫӑ истори пирки калаҫнӑ.
Юхма Мишши Вӑрнар район ҫыннисене хӑйӗн пӗр кӗнеки пирки тахҫанах каласа кӑтартасшӑн пулнӑ-мӗн. «Ӗмӗрлӗх юрату» — блокадӑри Ленинградра ҫуралнӑ юрату пирки. Кӗнекене блокадӑри Ленинградра пурӑннӑ Анна Павловна каласа кӑтартнӑ тӑрӑх ҫырнӑ. Юхма Мишши унпа иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулӗсенче паллашнӑ. Анна Павловна хӑйӗн вилнӗ савнийӗ пек ятлӑ ҫынна тӗл пулнӑшӑн савӑннӑ-мӗн. Вӑл та Ильин Михаил Николаевич пулнӑ. Вӑл Вӑрнар районӗнче ҫуралнӑ. Блогада вӑхӑтӗнче Анна Павловна выҫӑпа вилме пуҫланӑ. Хваттерте пӗччен вилме хӑранӑран пӗтӗм вӑйне пухса урама тухнӑ.
Ҫӗнӗ Шупашкарти А.И. Андрианов ячӗллӗ ачасемпе ҫамрӑксен пултарулӑх центрӗн «Кредо» туризм клуб пайташӗсем Ҫурҫӗр полюса темиҫе хутчен те ҫитсе килнӗ. Хӑйсем тӗллӗн мар-ха. «Йӗлтӗрпе — Ҫурҫӗр полюса» ҫамрӑксен экспедицине хутшӑнакансен йышне кӗнӗ май вӗсене ҫӑмӑл мар ҫула парӑнтарма май килнӗ.
«Кредо» пайташӗсемпе паян Чӑваш Эн Элтеперӗ Михаил Игнатьев тата икӗ министр — вӗренӳ ведомствин пуҫлӑхӗ Владимир Иванов тата Физкультурӑпа спорт министерствин пуҫлӑхӗ Сергей Мельников курнӑҫнӑ.
Ҫурҫӗр полюса 2008 ҫулта ҫитсе килнӗ Степан Шеверталов, Анна Карпова (2010 ҫулта) тата Евгений Мартьянов (2012 ҫулта) ҫулҫӳрев ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Тӗрӗссипе, ытти ачасем те ҫулсерен ҫулҫӳреве хутшӑннӑ. Вӗсен тренерӗ Мария Бовина пӗлтернӗ тӑрӑх, ачасем спорт енчен лайӑх пиҫӗхеҫҫӗ кӑна мар, пурнӑҫ шкулне тухаҫҫӗ теме те юрать.
Асӑннӑ клуб 1986 ҫултанпа ӗҫлет иккен. Ку вӑхӑтра ун витӗр 600 ытла ача тухнӑ. «Кредон» тӗп тӗллевӗ — спорт туризмӗ тата вӗренӳпе тӗпчев экспедицийӗсем. Кун пирки клуб ертӳҫи Андрей Ширшов пӗлтернӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнче ҫуралса ӳснӗ, халӗ Шупашкарта пурӑнакан «Сыны Отечества» организацире тӑракан офицерсем Хӗрлӗ Чутайра тӗлпулу ирттерчӗҫ. «Сыны Отечества» элчисен шутӗнче Афган тата Чечня вӑрҫисене хутшӑннӑ ветерансем: гвардии подполковник Юрий Кудряшов (ӑна «За боевые заслуги» медальпе наградӑланӑ), Чечен вӑрҫине хутшӑннӑ подполковник Валерий Романов (ӑна «За заслуги перед Чувашской Республикой» орденпа чысланӑ) Ҫарпа спорт Союзӗн председателӗ М.Т.Калашникова, Юрий Сапожников, подполковник Игорь Почейкин — ӑна та «За отличие в воинской службе» медальпе наградӑланӑ, поэт, писатель, драматург, запасри подполковник Юрий Григорьевский, «Чавал» ентешлӗх ертӳҫи Александр Самылкин.
Чутай ҫӗрӗ ҫинче ентешсене вырӑнти администраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров тата ыттисем кӗтсе илчӗҫ. Пухӑннисем вӑрҫӑсенче пуҫӗсене хунисене асӑнса лартнӑ Мухтав Монуменчӗ умнӗнче шкул ачисемпе тӗлпулу ирттерчӗҫ. Монумент умне чӗрӗ чечексем хучӗҫ. Патриотизмла ӗҫсемшӗн Владимир Хохлов афганеца «За помощь и содействие ветеранскому движению» медальпе чысларӗҫ.
Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче студентсем ӳнер сӑмахӗн актерӗпе, вырӑс классикин поэзийӗпе прозине вулаканӗпе Рустем Галичпа тӗл пулнӑ. Вӑл Хусанта ҫуралса ӳснӗ, халӗ Нью-Йоркра пурӑнать. Унта Рустем Галич ӳнер вулавӗн жанрне сарать.
Актер хӑйӗн жанрӗ валли ҫӗнӗ формӑсем шырать, вӗсене терӗслет. Ӑна вӑл симфонипе, классикӑпа, эстрада кӗввипе, ташӑпа, органпа, хор юррипе, живопиҫпе пӗрлештерет. Пултарулӑхне кура Рустем Галича Раҫҫейре те, Европӑра та, Америкӑра та пӗлеҫҫӗ.
Актер Шупашкара ӳнер вулавӗ енӗпе ӑсталӑх класӗ ирттерме, студентсене сцена вӑрттӑнлӑхӗсемпе паллаштарма килнӗ. Рустем Галичпа тӗл пулма Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗн, Шупашкарти Ф.П.Павлов ячӗллӗ музыка учлищин, культура училищин студенчӗсем пухӑннӑ. Актерпа курнӑҫма К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх драма театрӗн тата Вырӑс драма театрӗн артисчӗсем те пынӑ. Ӑсталӑх класӗ практика тренингне ҫаврӑннӑ. Малтанах сывлав гимнастикине, калаҫу хӑнахтарӑвӗсене тунӑ. Унтан пластика тренингӗсем, пултарулӑх этючӗсем патне куҫнӑ. Тӗлпулӑва хутшӑннисем пысӑк опыт пухма пултарнӑ.
Нумаях пулмасть Чӑваш кӗнеке издательствинче СССР Журналистсен союзӗн пайташӗн, чылай ҫул Елчӗк район хаҫачӗн редакторӗнче, культура пайӗн ертӳҫинче ӗҫленӗ паллӑ журналистӑн, ҫыравҫӑн, Патреккелте ҫуралса ӳссе унтах пурӑннӑ Александр Миллинӑн кӗҫӗн ҫулхи ачасам валли пухса хатӗрленӗ «Мухтанчӑк» ятлӑ кӗнеки кун ҫути курнӑ.
Ҫак кунсенче вара Патреккел ял тата шкул вулавӑш фончӗ унӑн ывӑлӗ Борис Миллин ыркӑмаллӑх акцине хутшӑнса парнеленӗ ҫӗнӗ чӑвашла кӗнекесемпе пуянланнӑ. Кӗнекене сӳтсе явма пуҫтарӑннӑ май пӗчӗк вулакансене ял тата шкул вулавӑш библиотекарӗсем Тамара Захаровӑпа Татьяна Никифорова Александр Георгиевичӑн пурнӑҫӗпе тата ӗҫӗ–хӗлӗпе паллаштарнӑ.
Александр Миллин ывӑлӗ Борис Александрович кӗнеке мӗнле калӑплани, пичетрен тухни ҫинче чарӑнса тӑнӑ, ачасене вӗренӳре тӑрӑшса вӗренме, кӗнекепе яланах туслӑ пулмаллине ӑнлантарнӑ. «Мухтанчӑк» кӗнекене И.В.Алексеев художник ӳкерчӗксемпе илемлетнӗ тесе пӗлтернӗ район администрацийӗн сайтӗнче.
Елчӗк районӗнчи Ҫӗнӗ Пӑва шкулӗнче Раҫҫей ҫарӗн полковникӗпе, педагогика ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗпе Геннадий Анатольевич Ильинпа тӗлпулу иртнӗ. Унта тивӗҫлӗ канури Алимпия Фомина, чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗ Светлана Павлова, Ҫӗнӗ Пӑвари вулавӑшӑн библиотекарӗ Зоя Шумилкина, шкул ачисем, культура ӗҫченӗсем хутшӑннӑ.
Геннадий Анатольевич Ҫӗнӗ Пӑвари вулавӑша ҫитсе курнӑ. Кунта вӑл «Савнӑ ялӑм, тӑван ял» альбомпа паллашнӑ. Хӑй вӗренсе тухнӑ шкулта ӗҫӗ-хӗлӗ пирки каласа кӑтартнӑ, ыйтусене хуравланӑ.
Геннадий Ильин Ҫӗнӗ Пӑвара ҫуралса ӳснӗ, Челепири ҫарпа танк аслӑ училищинчен, Ленин ячӗллӗ ҫарпа политика академийӗнчен вӗренсе тухнӑ. РФ Ҫарпа хӗҫпӑшал вӑйӗсен ҫар университетӗнче адъюнктурӑра ӑс пухнӑ. Мускаври Суворов ҫар училищин кафедрин пуҫлӑхӗ пулнӑ. 2000 ҫултанпа вӑл — РФ Хӳтӗлев вӑйӗсен тыл штабӗн управленийӗн пуҫлахӗн ҫумӗ.
Халӗ полковник И.М.Губкин ячӗллӗ Раҫҫей патшалӑх нефтьпе газ университетӗнче ӗҫлет.
+20.3 °C