Шупашкарти Мускав районӗн ЗАГСӗ Пӗтӗм тӗнчери ачасене хӳтӗлемелли куна халалласа хӑйне евер акци ирттерме палӑртнӑ. Ыран вӗсем мӑшӑрсене уйӑрмӗҫ.

«Пӗр кун – уйрӑлусӑр» ятлӑ мероприятие ҫемье хакне ӳстерес, статусне хӑпарас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ. Ыран арӑмӗпе упӑшки уйрӑлма шут тытсан ҫакна пурнӑҫа кӗртеймӗ. Мускав районӗн ЗАГСӗ вӗсене пур-пӗрех уйӑрмӗ. ЗАГС ӗҫченӗсем мӑшӑра мирлешме сӗнӗҫ.

Лайӑх хыпар та пур: ыран асӑннӑ районта 7 ҫемье чӑмӑртанӗ. Вӗсем шӑпах Пӗтӗм тӗнчери ачасене хӳтӗлемелли кун пӗрлешме палӑртнӑ.

Республикӑмӑрӑн тӗп хулинчи 32-мӗш тата 41-мӗш маршрутсене тытса тӑракан Шупашкарти 2-мӗш пассажирсене турттаракан автотранспорт предприятийӗ ҫур миллионлӑ штраф тӳлӗ. Сӑлтавӗ — ҫул хакне йӳнӗрех тунипе — 22 тенкӗ вырӑнне пассажирсенчен 20 тенкӗ ыйтнипе — ҫыхӑннӑ.

Ку улшӑнусене предприяти ПТК (выр. ЕТК) карточкӑсемпе ӗҫленӗ май йывӑрлӑхсем сиксе тухнӑ хыҫҫӑн тунӑччӗ. 49-мӗшпе 51-мӗш маршрутсем хыҫҫӑн кайса вӗсем пӗтӗмӗшле транспорт карточкисемпе усӑ курма пӑрахнӑччӗ, ҫул хакне 20 тенкӗ таран чакарнӑччӗ. Хула тӳре-шари ҫакна хӑйне май хакларӗ — тӗрӗслевсем ирттерме пуҫларӗ. Ҫапла май предприяти тӗлӗшпе пилӗк административлӑ ӗҫ пуҫарнӑ, кашни тӗлӗшпе 100 пиншар штраф ҫырса панӑ.

Аса илтеретпӗр, чи малтанах ПТК карточкисемпе ҫапӑҫма 49-мӗшпе 51-мӗш маршрутсем пуҫларӗҫ. Ҫакӑншӑн хула влаҫӗсем вӗсемпе килӗшӗве татрӗ. Ку маршрутсем тӑрӑх автобуссем паян та ҫӳреҫҫӗ пулин те вӗсен шӑпи аванах мар. Сӑмахран, 49-мӗш маршрута хупма йышӑннӑ, ун вырӑнне ҫӗнӗ троллейбус маршрутне ярас шутлӑ. Вӑл 22-мӗш номерпа ҫӳрӗ.

Шупашкарти Энтузиастсен урамӗнчи 10-мӗш ҫуртра (11-мӗш корпусра) пурӑнакан хӗрарӑм тек нушана чӑтайман — Элтепер патне ҫитнӗ. Ку ҫуртра лифт ҫулталӑк ӗҫлемест ӗнтӗ.

Хӗрарӑм вара, икӗ ача амӑшӗ, 9-мӗш хутра пурӑнать. Татьяна Фомина темиҫе инстанцие те ҫитнӗ, анчах кӑлӑхах. Юлашки шанчӑк Михаил Игнатьевпа курнӑҫнинче пулнӑ. Михаил Васильевич ку ыйтӑва кӑҫалхи хӗллеччен татса пама шантарнӑ.

Светлана вара 1-мӗш шкул умӗнчи ҫул пирки Элтепер патне ҫитнӗ. Унта сусӑр ачасем валли тахҫанах тротуар ҫук. Кун пирки Чӑваш халӑх сайтӗнче нумаях пулмасть пӗлтернӗччӗ. Шӑпӑрлансен ҫул хӗррипе пыма тивет. Элтепер ку участока тӗплӗ юсав программине кӗртнине палӑртнӑ. Кун валли 1 миллион тенкӗ уйӑрмалла. Ӗҫсене авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗччен вӗҫлӗҫ.

Паян Шупашкарта икӗ пеликан утнине асӑрханӑ. Ӑҫтан тупӑннӑ вӗсем? Ара, экзотика кайӑкӗсем Раҫҫейре кӑнтӑр енче ҫеҫ пурӑнаҫҫӗ вӗт.

Кӗрен тӗслӗ пеликансем Энгельс урамӗнчи лавкка умӗнче ҫӳренӗ. Кайӑксем А.Николаев ячӗллӗ паркри зоокӗтесрен тухса тарнӑ-мӗн.

Вӗсем зоокӗтесе чӗпӗ чухне лекнӗ, унта ӳссе аталаннӑ. Пеликансене тухса ан вӗҫччӗр тесе ятарлӑ операци тӑваҫҫӗ. Вӗсем вара темле майлӑ тухса тарнӑ.

Пеликансем ҫухалнине зоокӗтес ӗҫченӗсем тӳрех сиснӗ. Иртен-ҫӳрен те, ҫак кайӑксене курнӑскерсем, вӗсем ӑҫта иккенн пӗлсен парк администрацине хыпарланӑ. Кайӑксене тытма тивнӗ.

«Про Город» тунӑ сӑн

«Урамра, мӗн, кӗркунне-им? Хӗл ларма хатӗрленет-им?» — ӗнсине кӑчӑрт-кӑчӑрт хыҫрӗ, ахӑртнех, хӑшӗ-пӗри паян чӳречерен пӑхса. Ара, паян юр ҫурӗ вӗт.

Кӗҫех пляж сезонӗ уҫӑлмалла, вӗсене тӗрӗслеҫҫӗ. Кунта вара юр ҫӑвать. Паян Шупашкарта юр 14 сехет те 40 минутра ӳкме тытӑннӑ. Ҫӗр ҫине ӳксенех ирӗлнӗ. Сывлӑш температури 2 градус ҫеҫ тӑнӑ.

Ҫанталӑк мӗнлерех пулӗ? Ҫӗртме уйӑхӗн 1-мӗшӗнче пляж сезонӗ уҫӑлсан шыва кӗме май пулӗ-и? Хальлӗхе синоптиксем ӑшӑтасси пирки каламаҫҫӗ. Ҫӗртме пуҫламӑшӗнче ҫумӑр ҫӑвӗ, сывлӑш температури ӑшах пулмӗ.

Шупашкарта каллех тислӗк шӑрши кӗрет. Ҫӗнӗ кӑнтӑр районӗнче пурӑнакан ҫынсем унашкаллине пӗрре мар тӳсеҫҫӗ. Урамра ырӑ мар шӑршӑ сарӑлни унччен те пулнӑ.

Ҫу уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Мир проспектӗнче, «Виҫӗ юман» микрорайонта, пурӑнакансем япӑх шӑршӑ тухнине сиснӗ. Ку ҫил вӑйлансан уйрӑмах лайӑх палӑрма тытӑннӑ.

«Фермӑри пек пурӑнатпӑр. Каллех ҫӑвӗпе нушаланмалла-им?» — ҫапла ӳпкелешнӗ ҫынсем. Аса илтерер: пӗлтӗр те ҫулла ҫӗнӗ кӑнтӑр районӗнче япӑх шӑршӑ тӑнӑ. Роспотребнадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗ тӗрӗслев ирттернӗччӗ. Ҫу уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Лапсар поселокӗнче пурӑнакансем те ырӑ мар шӑршӑ пулнине туйнӑ.

Шупашкар ҫыннисен кӑмӑлне пӗлес тесе транспорт инфраструктурине аталантарассипе ӗҫлекен Питӗрти ӑслӑлӑхпа тӗпчев тата проект институчӗ тӑхӑр уйӑх ӗҫленӗ. Ҫав вӑхӑтра унтисем урамра иртен-ҫӳрене чарса, форумсемпе тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенче, хула администрацийӗн порталӗнче ыйтӑм ирттернӗ. Ҫав вӑхӑтра 5 пин ытла ҫынна тӗпченӗ.

Ҫӗршывӑн ҫурҫӗр тӗп хулинчи специалистсем ҫапла вара Шупашкар ҫыннисем троллейбуса кӑмӑлланине палӑртнӑ. Халӑхӑн 56 проценчӗ пассажир транспорчӗн тытӑмӗпе кӑмӑллине пӗлтернӗ. Вӗсенчен ытларахӑшӗ троллейбуспа ҫӳреме юратать. Хӑшӗсем тата, ун пеккисем 26 процент, транспорт салонӗнче хӑтсӑр тесе хурланӑ.

Ҫынсен шухӑш-кӑмӑлне шута илсе Шупашкарти тӳре-шара ҫывӑх вӑхӑтра канашлу ирттерме палӑртать, унта транспорт инфраструктурин ыйтӑвне сӳтсе явӗҫ.

Шупашкарта пурӑнакан 38 ҫулти хӗрарӑм общество транспортӗнче суранланнӑ. Унӑн пуҫ мими чӗтреннӗ, пӳрни хуҫӑлнӑ.

Хӗрарӑм ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче 22-мӗш автобуса ларнӑ. «Студгородок» тата «Афанасьев урамӗ» чарӑнусен хушшинче водитель тӑрук чарӑннӑ. Хӗрарӑм шӑпах ҫав вӑхӑтра билетшӑн тӳлеме тӑнӑ. Автобус чарӑннипе хайхискер вӑркӑнса кайнӑ, водитель кабинине пырса тӑрӑннӑ.

Вӑл кӑштахлӑха тӑнне ҫухатнӑ. Васкавлӑ медпулӑшу ҫитиччен водитель аптечка туртса кӑларнӑ. Унта вара бинтпа мамӑксӑр пуҫне нимӗн те пулман. Тухтӑрсем пӑхнӑ хыҫҫӑн ӑна киле янӑ.

Тепӗр кунхине хӗрарӑм хӑйне япӑх туйнӑ. Ӑна нейрохирурги уйрӑмне вырттарнӑ. Тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн унӑн пӳрни хуҫӑлни, мӑйӗ суранланни палӑрнӑ. Хӗрарӑм ҫак ӗҫпе суда ҫитесшӗн.

Атӑлӑн сулахай ҫыранӗнче, Шупашкар тӗлӗнче, машинӑсене лартма кӑҫал хушма вырӑн йӗркелӗҫ. Вӑл унти пляжа канма пуҫтарӑнакансем валли пулӗ. Шупашкар хулинчи тӳре-шара шухӑшланӑ, яваплӑ организацисем палӑртнӑ тӑрӑх, ку ӗҫе ҫӗртме уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне вӗҫлемелле. Атӑлӑн сулахай хӗрринчи пляжра транспорт лартмалли вырӑн тӑвассине хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ паян ирттернӗ канашлура сӳтсе явнӑ.

Маларах эпир Шупашкар хула администрацийӗ хӑйӑр туянассине пӗлтернӗччӗ. Хула администрацийӗ 2,46 пин тонна хӑйӑр кирлине, ӑна 455,1 пин тенкӗпе туянас кӑмӑллине палӑртса Патшалӑх туянӑвӗсен порталӗнче пӗлтерӳ вырнаҫтарнӑччӗ. 2,5 пине яхӑн тонна хӑйӑра Шупашкарти пляжсене илсе кайӗҫ. Аса илтерер, хулара вӗсем виҫҫӗ: Тӗп пляж, Афанасьев урамӗ ҫывӑхӗнче тата Ҫӗнӗ сала патӗнче.

Юлашки шӑнкӑрав кун, ҫу уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, Шупашкарти суту-илӳ организацийӗсенче эрех ваккӑн сутма чарӗҫ. Ку хушӑва Шупашкар хула пуҫлӑхӗсем Чӑваш Енӗн Правительствин 2012 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 14-мӗшӗнче кӑларнӑ 481-мӗш номерлӗ хушӑва пурнӑҫласа йышӑннӑ.

Сӑмах май, ҫакна та аса илтерер. Маларах эпир Раҫҫейре урӑ регионсен танлаштарӑмне хатӗрленине пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, экспертсем ҫынсем мӗн чухлӗ эрех-сӑра ӗҫнине хакланӑччӗ. Танлаштарӑма «Урӑ Раҫҫей» проект тата Общество палати ҫумӗнчи экспертпа аналитика центрӗ хатӗрленӗччӗ. Эрех ӗҫсе наркӑмӑшланнӑ тӗслӗхсене, ӳсӗрле тунӑ преступленисене шута илни тӑрӑх, Чӑваш Ен 32-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Пирӗн республика 2015 ҫулпа 72-мӗш вырӑнта пулнӑ. Чечня Республики, Ингушети, Дагестан, Магадан, Чукотка, Коми ҫыннисем ыттисенчен сахалрах эрех ӗҫеҫҫӗ.