Преми лауреачӗн палли

Нестер Янкас ячӗллӗ пӗрлӗх 2013 ҫулшӑн литературӑпа ӳнерте тата культура аталанӑвӗнче палӑрнӑ пултаруллӑ ҫынсене Нестер Янкас ячӗллӗ Преми памашкӑн кандидатсем тӑратмашкӑн халӑх умне сӗнӳпе тухать. Кандидат ҫинчен калакан характеристикӑна тата ӑна тӑратакан организацин ыйтса ҫырнине Преми паракан комиссине 2014 ҫулхи нарӑсӑн 20-мӗшӗччен ҫитермелле.

Нестер Янкас ячӗпе хисепленекен преми тӗллевӗ ҫакӑн пек: чӑваш культурипе искусствине, литературипе чӗлхине аталантарас, культурӑпа истори палӑкӗсене упрас, халӑхсен туслӑхне ҫирӗплетес, ӳссе ҫитӗнекен ӑрӑва тӗрӗс-тӗкел воспитани парас, уйрӑм ҫынсен пултарулӑхне аталантарас, наци культурин ҫитӗнӗвӗсене халӑх хушшинче сарас енпе тунӑ ӗҫсемшӗн хавхалантарасси.

Премие чӑваш культурине, литературипе искусствине малалла аталантарас ӗҫре уйрӑмах палӑрнӑшӑн, районти ял ҫыннисен тӗрлӗ социаллӑ сийӗн культура аталанӑвӗнчи халӑх пултарулӑхӗн хастарлӑхне ӳстернӗшӗн параҫҫӗ.

Премие уйрӑм пултаруллӑ ҫынсене, пултарулӑх коллективӗсене, шкулсемпе ача пахчисене, патшалӑх предприятийӗсемпе учрежденийӗсене, коммерциллӗ фирмӑсене тата ӗҫ коллективӗсене пама пултараҫҫӗ.

Малалла...

Сӗнтӗрвӑрри районӗнче Культура ҫулталӑкне савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура хупнӑ. Унта район администрацийӗн пуҫлӑхӗ В.Григорьев, «Сӗнтӗр Ен» ентешлӗх председателӗ А.Кузнецов тата ытти сумлӑ хӑна хутшӑннӑ.

Концертра чи лайӑх юрӑсене шӑрантарнӑ. Унта «Мариинский» халӑх театрӗ, культура ҫурчӗсен пултарулӑх ушкӑнӗсем, «Салампи» ансамбль, «Звездный» ташӑ ушкӑнӗ тата ыттисем хутшӑннӑ.

Район администрацийӗн пуҫлӑхӗ В.Григорьев хӑйӗн сӑмахӗнче культура ӗҫченӗсене тав тунӑ, вӗсем ҫулталӑк тӑршшӗпе чылай мероприяти ирттернине палӑртнӑ.

Палӑртмалла: кӑҫал районти юбилейлӑ 65-мӗш Акатуйра алӑ тытса чи вӑрӑм сӑнчӑр йӗркеленӗ, Андриян Григорьев ҫуралнӑранпа 85 ҫул ҫитнине уявланӑ.

Сӗнтӗрвӑррисемшӗн кӑҫалхи ҫул тухӑҫлӑ иртнӗ темелле. Ӗсмелти тата Ҫичӗпӳрт ялӗсенчи культура ҫурчӗсем 400 пинлӗх сертификата тивӗҫнӗ. Паллах, ҫаксем йӑлтах район ҫыннисене савӑнтарнӑ.

Мероприяти вӗҫленес умӗн уява килнисем Культура ҫулталӑкӗнче Литература ҫулталӑкне куҫнӑ. «Чипер кай, культура ҫулталӑкӗ! Килех, Литература ҫулталӑкӗ!» — кӑшкӑрнӑ залра ларакансем.

Малалла...

Ҫӗрпӳ районӗнчи Чиркӳллӗ Ямаш ял тӑрӑхӗнче чӑваш фольклорӗн «Туслӑх кӑшӑлӗ» республикӑри фестивалӗ иртнӗ. Ӑна кӑҫал иккӗмӗш хут йӗркеленӗ.

Чӑваш халӑхӗн йӑли-йӗркине упраса хӑварас, культурӑна пуянлатма, районсен туслӑ ҫыхӑнӑвне йӗркелеме пулӑшас тӗллев лартнӑ мероприяти театрализациленӗ май утса иртнинчен пуҫланнӑ. Вӗсене ял халӑхӗ тӑвӑллӑн ял ҫупса йышӑннӑ.

Фестивале республикӑн 8 районӗнчи тата Мари Элти 11 ушкӑн пынӑ. Юрӑ-ташша юратакансене вырӑнти ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Юрий Тимофеев, районти ытти тӳре-шара саламланӑ. Ытти районтан пынисем те сцена ҫине тухнӑ. Уява Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Зинаида Козлова хутшӑннӑ.

Уяв вырӑнти «Ямаш» фольклор ушкӑнӗн концертӗнчен пуҫланнӑ. Унтан Мари Элтан ҫитнӗ «Чӑваш утар», Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ял тӑрӑхӗнчи «Илем», Шӗнерпуҫ ял тӑрӑхӗнчи «Кунер», Хуракассинчи «Шӳлкеме», Муркаш районӗнчи Чиркӳллӗ Тутараньти «Сурпан», Элӗк районӗнчи Чӑваш Сурӑм ял тӑрӑхӗнчи «Шурӑмпуҫ», Вӑрнар районӗнчи «Шурӑмпуҫ», Комсомольски районӗнчи Тукайри «Шурӑмпуҫ», Куславкка районӗнчи Елчӗкри «Эткер» фольклор ушкӑнӗсем, Ҫӗмӗрле районӗнчи Тӑванкассинчи «Тӑваньен» вокал ушкӑнӗ сцена ҫине тухнӑ.

Малалла...

Чӑваш кӗнеке издательствинче ҫӗнӗ кӑларӑма кун ҫути кӑтартнӑ. Ӑна чӑннипех сумлӑ ӗҫ тесе хакламалла. «Чӑваш литературин антологийӗ. Драматурги» кӗнекене тӗрлӗ вӑхӑтри авторсен ӗҫӗсем кӗнӗ.

Тӗрлӗ жанрлӑ драма хайлавӗсем шутӗнче Спиридон Михайлов (Янтуш), Гурий Комиссаров (Вантер), Михаил Акимов, Мӗтри Юман, Энтри Турхан, Федор Павлов, Иоаким Максимов-Кошкинский, Михаил Акимов-Аруй, Георгий Тал-Мӑрса (Зайцев), Николай Ефремов, Михаил Юрьев, Петр Осипов, Николай Айзман, Ехрем Еллиев, Александр Кӑлкан (Антонов), Ефим Никитин, Ираида Петрова (Нарс), Василий Ржанов, Николай Терентьев, Геннадий Терентьев, Арсений Тарасов, Борис Чиндыков, Геннадий Медведев, Александр Пӑртта (Степанов), Николай Сидоров, Николай Угарин, Марина Карягина ӗҫӗсем пур.

Кӗнекен ум сӑмахне филологи наукисен докторӗ В.Г. Родионов тата филологи наукисен кандидачӗ Е.Р. Якимов ҫырнӑ. Кӗнекене Е.Р. Якимова пухса хатӗрленӗ. Художникӗ — В.Н. Гончаров. Кӗнекене 2300 тиражпа пичетленӗ.

Раштав уйӑхӗн 19-мӗшӗнче «Ҫӗнӗ ҫул — музейра» проектпа килӗшӳллӗн «Вӑхӑт лабиринтӗнче» курав уҫӑлать. Кун пирки Чӑваш наци музейӗ пӗлтерет.

Куравра Чӑваш Енри паллӑ ҫынсен сехечӗсене катартӗҫ: Ф.Ф.Ясковский лесовод, В.К.Магницкий этнограф, А.Канаш ӳнерҫӗ, хурт-хӑмӑр ӗрчетнӗ С.И.Андреев, В.Г.Толстой-Антарский таврапӗлӳҫӗ, В.Д.Шилов майор генерал, А.Д.Кӑлкан, А.А.Ӗҫхӗл, В.С.Чаплина ҫыравҫӑсем, Стихван Шавли поэт, А.И.Петрухин тата А.Д.Поздеев профессорсем.

Кунсӑр пуҫне юбилейлӑ датӑсемпе кӑларнӑ сехетсем пулӗҫ. Тӗслӗхрен, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи пӗтнӗренпе 45 ҫул ҫитнӗ, С.Федоров ячӗллӗ микрохирурги уҫӑлнӑранпа 20 ҫул иртнӗ ятпа кӑларнӑ сехетсем.

Курава килнисем Чӑваш Енре пулнӑ делегацисен парнисене те курма пултарӗҫ. Ав Чулхулари чукун ҫул, Чӗмпӗр облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ сехет парнеленӗ.

Ҫавӑн пекех Козьмодемьянскри культурӑпа истори музейӗнчи, Шупашкарти коллекционерӑн Сергей Трифоновӑн сехечӗсем пулӗҫ. Курав 2015 ҫулхи нарӑс уйӑхӗччен ӗҫлӗ.

Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ (архиври сӑн)

Раштавӑн 16-мӗшӗнче Шупашкарти филармони залӗнче «Юхать юхӑм шыв» вокалпа хореографи композицийӗн премьера кӑтартӑвӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш Республикин Элтеперӗн Гранчӗпе сцена ҫине кӑларнӑ.

Филармонин тулли залне чӑваш фольклорне юратакансем пуҫтарӑннӑ. Ҫав йышра тӗрлӗ ҫулхисем пулнӑ. Концерт пуҫланас умӗн халӑх умне тухнӑ ансамблӗн ертӳҫи, Раҫҫей халӑх артисчӗ Юрий Васильев проектпа паллаштарнӑ. Музыка хайлавне пухма тӳпе хывнисене вӑл ятран асӑнса хӑварнӑ. Вӗсен шутӗнче фольклора пухакансем те, композиторсем те пур. Сӑмахран, Зинаида Козлова, Лолита Чекушкина, Елена Шурту, Александр Осипов.

Куракансем ҫӗнӗ юрӑсене кӑмӑлтан итленипе, ташӑсемпе киленнипе пӗрлех ҫӗнӗ тумтире те асӑрханах. Ара, ку композици валли ҫӗнӗрен ҫӗлеттернӗ. Пӗтӗмпе 80-а яхӑн костюм ҫӗлеттернӗ, 110 ытла мӑшӑр пушмак туяннӑ. Концерт «Слакпуҫӗнчи туй» вокалпа хореографи сюитипе вӗҫленнӗ.

Паян, раштавӑн 16-мӗшӗнче, Шупашкарта «Культура ҫулталӑкӗнчен — Литература ҫулталӑкне» Чӑваш Республикин культура ӗҫченӗсен канашлӑвӗ иртнӗ.

Мероприятие Михаил Игнатьев хутшӑннӑ. Вӑл культура ӗҫченӗсене хисеп грамотисем, тав хучӗсем панӑ. Элтепер Чӑваш Ен ӗлӗкхи историллӗ ҫӗр пулнине палартнӑ.

Фестивальте республикӑри культурӑсен программисен директорне тата Республикӑри культурӑпа халӑх пултарулӑхӗн керменне ятарлӑ урапа уҫҫисене панӑ.

Михаил Игнатьев ҫавӑн пекех патшалӑх наградисене тата культура ӗҫченӗсен хисеплӗ ячӗсене панӑ. Чи лайӑх муниципалитетсене, чи лайӑх культура ӗҫченӗсене укҫа илмелли сертификат тата урапа уҫҫисем панӑ.

Культура ҫулталӑкне пӗтӗмлетнӗ ҫӗре 400 ытла хӑна хутшӑннӑ. Вӗсен йышӗнче — Мӑкшӑ Республики, Мускав, Санкт-Петербург, Чӗмпӗр облаҫӗ.

Савӑнӑҫлӑ лару-тӑру хыҫҫӑн пленар ларӑвӗсем иртнӗ, тӗрлӗ ыйтӑва сӳтсе явнӑ. Фестиваль раштавӑн 17-мӗшӗнче Раҫҫей халӑх артисчӗн, Пысӑк театр солисчӗн Владимир Маторинӑн пысӑк концерчӗпе вӗҫленӗ.

Сӑнсем (11)

Эпир ирттерекен «Шан мана, тӗнче!» литература ӑмӑртӑвне пӗрремеш хайлав ҫитрӗ — хӑйӗн «Ҫеҫпӗл патне ҫырнӑ ҫыру» сӑввине Шупашкарти 1-мӗш гимназире 8-мӗш класра ӑс пухакан Никита Леонтьев ярса пачӗ. Каласа хӑварас пулать: пирӗн электронлӑ вулавӑшра ку унӑн малтанхи хайлавӗ мар, хӑйӗн пултарулӑхӗпе вӑл унччен те пире савӑнтарнӑччӗ.

«Шан мана, тӗнче!» интернет конкурса эпир ачасемпе ҫамрӑксене тата чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсене чӑваш халӑхӗн кун-ҫулӗпе кӑсӑклантарас, литература пултарулӑхне аталантарас тӗллевпе йӗркеленӗ. Литература ӑмӑртӑвӗ Раҫҫей Федерацийӗнчи Литература ҫулталӑкӗ, Чӑваш Республикинчи Константин Иванов ҫулталӑкӗ ячӗпе иртет. Интернет-конкурса «Нарспин» пӗрремӗш куҫаруҫине Андрей Петтокие (1905–1942) халалланӑ.

Асаилтеретпӗр, ӗҫсене 2015 ҫулхи ака уйӑхӗн 27-мӗшӗччен йышӑнатпӑр (ҫителӗклӗ ярса памасан ку тапхӑра ҫу уйӑхӗн 11-мӗшӗччен тӑсма ирӗк пур). Конкурса ҫу уйӑхӗн 18-мӗшӗ тӗлне пӗтӗмлетме шутлатпӑр.

Элле Николай Алексеевич

Раштавӑн 12-мӗшӗнче «Чӑваш АССРӗн тава тивӗҫлӗ ӗнер ӗҫченӗ» тата «РСФСР тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ» хисеплӗ ятсене тивӗҫнӗ, республика пӗлтерӗшлӗ персональнӑй пенсионер Николай Алексеевич Элле (12.12.1909 — 14.01.1982) ҫуралнӑранпа 105 ҫул тултарчӗ. Вӑл Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанашра ҫуралса Ӳснӗ. Унӑн ашшӗ вырӑнти чиркӳре псаломщик ӗҫӗпе тимленӗ, амӑшӗ — Штанашри вырӑс хӗрарӑмӗ — кил таврашӗнче тӑрмашнӑ. Иккӗшне те Штанаш ҫӑви ҫине пытарнӑ. Ҫак кунсенче Николай Эллен тӑван ялӗнче шкул ачисемпе ятарлӑ урок ирттерчӗҫ, паллӑ ентешӗ пирки каласа пачӗҫ.

Николай 8 ҫул тултарсан Штанашри удельный училищӗре вӗренме пуҫлать, ун хыҫҫӑн Чӗмпӗрпе Шупашкар педтехникумсенчен (1928) вӗренсе тухать. Ҫулталӑк хушши Штанашри шкулта ӗҫлет (1928-1929).

1929 ҫулхи майӑн 11-мӗшӗнче Штанашри 22 хуҫалӑхран «Капкӑн» колхоз йӗркеленӗ, ку ӗҫре Эллен тӳпи те пур. Унтан ӑна Хӗрлӗ Чутайри профсоюз райкомӗн председателӗ пулма шаннӑ (1929-1930). Вӑл пуҫарнипе районта 1930 ҫулхи акан 6-мӗшӗнче «Коллективист» ятлӑ хаҫат тухма тытӑнать. Часах Элле «Красная Чувашия» хаҫат редакцин ял хуҫалӑх пайне вырнаҫать.

Малалла...

Шупашкарта республикӑри пултаруллӑ ачасене чысланӑ. Конкурс Чӑваш Енре 4-мӗш хут иртнӗ. Унта ҫамрӑк мусӑкҫӑсем, юрӑҫсем, ӳнерҫӗсем, фотографсем, дизайнерсем хутшӑнаҫҫӗ.

Кӑҫал форума республикӑри 140 ытла ача хутшӑннӑ. Унта чи пултаруллисем, хӑйсен маттурлӑхне кӑтартнисем ҫеҫ лекме пултарнӑ. Пурте — Пӗтӗм Раҫҫейри, тӗнчери конкурссен лауреачӗсем. Вӗсем музыка тата ӳнер шкулӗсенче вӗренеҫҫӗ.

Конкурсра номинацисем нумай пулнӑ: ӳнер, халӑх пултарулӑхӗ, ӳнер сӑнӳкерчӗкӗ, костюм моделированийӗ… Ӳнер номинацийӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Оля Максимова ҫӗнтернӗ. Вӑл Ӗсмелти (Октябрьскинчи) ӳнер шкулне ҫӳрет. Оля 11 ҫулта. Вӑл 5-ре чухнех ӳнерпе кӑсӑкланма тытӑннӑ. Оля ытларах портрет ӳкерме кӑмӑллать. Вӑл ӳссен ӳнерҫӗ е дизайнер пуласшӑн.

Ҫӗнтерӳҫӗсем чыславра хӑйсен чи лайӑх номерӗсене кӑтартнӑ. Ӳнер музейӗн залӗнче ҫӗнтерӳҫӗсен ӗҫӗсен куравне йӗркеленӗ. Чӑваш Енри лауреатсем халӗ ҫӗнӗ конкурса хатӗрленеҫҫӗ. Вӗсем Пӗтӗм Раҫҫейри «Пултаруллӑ ачасем — Раҫҫей пуласлӑхӗ» форума хутшӑнӗҫ.