Юпа уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Шупашкарта наци тумӗсен «Чувашия многоликая» (чӑв. Нумай сӑнлӑ Чӑваш Ен) III фестивалӗ иртӗ. Меропрятие Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви пулӑшнипе Халӑхсен туслӑх ҫурчӗ йӗркелет. Вӑл Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче иртмелле.

Фестивале Чӑваш Енри паллӑ художник-модельерсем, хӑй тӗллӗн вӗреннӗ этнографи тата фольклор ушкӑнӗсем хутшӑнӗҫ.

Подиумпа утакансем наци тумтирне театрализациленӗ спектакль евӗр кӑтартӗҫ.

Фестивале пуҫласа 2013 ҫулта ирттернӗ. Ӑна йӗркелекенсем пӗлтернӗ тӑрӑх, мероприяти тӗллевӗ — чӑваш наци культурине упраса хӑварма тата аталантарма пулӑшасси. Фестиваль юпа уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 13 сехетре пуҫланмалла.

Ыран, юпа уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, Шупашкарти ача ҫуртне йыхравлаҫҫӗ. Унти «Малютка» ача ҫуртӗнче Уҫӑ алӑксен кунӗ иртрӗ. Шупашкар хулин Калинин район администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл ирхи тӑхӑр сехетре пуҫланмалла.

Калинин район администрацийӗнче Уҫӑ алӑксен кунне ирттересси йӑлана кӗнине тата унӑн усси пысӑккине палӑртаҫҫӗ. Мероприяти ача ҫурчӗ пуррине, тата тӗрӗсрех каласан, тӑлӑхсене ҫемье ӑшши кирлине аса илтерет.

Уҫӑ алӑксен кунӗнче ачана ҫемьене йышӑнас йӗркепе паллаштарӗҫ. Мӗнле документсем кирли, мӗн хыҫҫӑн мӗн тумалли таранах ӑнлантарӗҫ.

«Малютка» ача ҫуртӗнчи тӗл пулӑва ҫемьене пепке илес шухӑшлӑ мӗн пур ҫын хутшӑнаять.

Ача ҫурчӗ Шупашкарти Мир проспектӗнчи 36-мӗш «а» ҫуртра вырнаҫнӑ.

Ҫӗркаҫ, 19 сехет тӗлӗнче, Шупашкар районӗнчи Мӑн Карачура патӗнче хӑрушла инкек пулнине, унпа ҫыхӑннӑ хыпарсене Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтерсех тӑчӗ. Аса илтерер, Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче 12 ҫын вилнине малтан пӗлтерчӗҫ, тепӗр пӗр-ик сехетрен хыпара ҫӗнетрӗҫ. Вилнисен шучӗ, Турра шӗкӗр, пӗр ҫын сахалраххи палӑрчӗ. Усал хыпар федерацин телекуравӗ тӑрӑх хӑвӑрт сарӑлчӗ.

Паян Чӑваш Енре хурлану кунӗ тесе пӗлтерчӗҫ, вилнисен тата аманнисен ҫемйисене укҫан пулӑшма йышӑнчӗҫ. Паллӑ ӗнтӗ, нимле кӗмӗл те хуйха сиреймӗ. Анчах шута хуни пӗрех паха. Ҫӗнӗ Шупашкарта вара хурланнине палӑртса ҫветтуй Улатимӗр кнеҫ палӑкӗ умне чечек хунӑ. Тӳре-шара та, ахаль ҫынсем те, чиркӳре ӗҫлекенсем те.

Историе аса илсен, сӑмах май, ҫакна та палӑртмалла: Улатимӗр кнеҫ пирӗн асаттесене — пӑлхарсене — хирӗҫ темиҫе хут та вӑрҫӑпа тухнӑ. Тӑван халӑхӑмӑрӑн кун-ҫулне сума сӑвакансенчен хӑшӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, Улатимӗр кнеҫ палӑкӗ умне чечек хуни вырӑнлах мар.

Ҫӗнӗ Лапсарпа Карачура ялӗсен хушшинче пулнӑ тискер аварире вилнисен тӑванӗсене укҫа парӗҫ. ЧР Министрсен Кабинечӗ резерв фондӗнчен 3,2 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Распоряжение Иван Моторин алӑ пуснӑ.

Вилнисен тӑванӗсене – 250 пин, суранланнисене 50 пин тенкӗ парӗҫ. ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев вырӑнти валаҫсене те шар курнӑ ҫынсен ҫемйисене май килне таран пулӑшма сӗннӗ.

Аса илтерер: аварире 13 ҫын вилнӗ. Канашран тухнӑ микроавтобус Мускава кайма тухнӑ. Салонра ытларах хӗрарӑмсем пулнӑ. Вӗсем Мускава укҫа ӗҫлесе илмешкӗн кайнӑ. Автобус – рейс транспорчӗ мар, ӑна ҫынсем ятарласа укҫалла тытнӑ.

Паян Михаил Игнатьев хурлану кунӗ пулнине пӗлтернӗ. Телекуравсене, радиосене савӑнӑҫлӑ программӑсене кӑтартма сӗнмен.

Палӑртмалла: транспорт хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухнӑ самосвал водителӗ тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. КамАЗ «ТУС» строительство фирмин траснпорчӗ пулнӑ. Микроавтобус водителӗ тӗлӗшпе те пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ, вӑл ҫынсене илсе ҫӳренӗ чухне хӑрушсӑрлӑх требованийӗсене пӑхӑнман.

Ӗнер каҫхине Ҫӗнӗ Лапсар ҫывӑхӗнчи хӑрушӑ аварире 11 ҫын вилни пирки пӗлтернӗччӗ. Кӑштахран вилнисен шучӗ 13-е ҫитни пирки сайтра хыпарларӑмӑр.

«На связи» форумра аварире вилнисемпе суранланнисен списокне пичетленӗ (РЕН ТВ телеканал пӗлтерни тӑрӑх). Хальлӗхе вилнисен списокӗнче 11 ят паллӑ:

1. Иванов М.

2. Павлов Н.

3. Порфирьева С.

4. Тимофеева Т.

5. Никифорова Р.

6. Федоров А.

7. Буторова О.

8. Афанасьева Т.

9. Иванова Л.

10. Васильева О.

11. Кудряшова З.

Суранланнисен йышӗнче ҫаксем:

1. Варфоломеева А. (1970)

2. Васильева Л. (1976)

3. Герасимова Л. (1986)

4. Иванов С. (1965)

5. Никоноров А. (1960)

6. Малыгина В. (1956)

7. Чукмарева В. (1970)

8. Ильин О.

Вилнисемпе суранланнисен тӑванӗсем валли «хӗрӳ лини» ӗҫлет: 8(8352) 39-99-99. Хальлӗхе республикӑра хурлану кунӗ пуласси пирки пӗлтермен.

Карачурапа Лапсар хушшинчи М7 ҫул ҫинчи паян пулса иртнӗ пӑтӑрмахра вилнисен шучӗ 13 ҫитнӗ. Кун пирки пульницӑри ҫӑлкуҫсем хыпарланӑ — шар курнисенчен тепӗр ҫын пурнӑҫӗ татӑлнӑ.

Суранланнисене Шупашкарти васкавлӑ медицина пулӑшӑвӗн пульницине илсе ҫитернӗ. Ҫиччӗшӗнчен тӑваттӑшӗ йывӑр сурансемпе. Тепӗр икӗ ҫынна амбулатори майӗпе пулӑшу панӑ, ҫав шутра пӑтӑрмахшӑн айӑплӑ йывӑр тиевлӗ машина водительне те. Ӑна тытса чарнӑ.

Чӑваш Республикин Элтеперӗ Михаил Игнатьев пӑтӑрмахпа ҫыхӑннӑ лару-тӑрӑва хӑй сӑнаса тӑрасси пирки пӗлтернӗ, шар курнӑ ҫынсене пӗтӗм енчен пулӑшма хушнӑ.

Аса илтеретпӗр, Канашран Мускав ҫула тухнӑ Fiat микроавтобуспа Мерседес тев машини (маларах Камаз тесе хыпарлатчӗҫ) 19 сехетсенелле ҫапӑннӑ. Пӑтӑрмах йывӑр тиевлӗ машина хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухнӑран пулнӑ тесе пӗлтереҫҫӗ. Мӗн сӑлтава пула вӑл унта лекни пирки хальлӗхе калани ҫук.

Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр. Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).

Чӑваш чӗлхи пуян ҫеҫ мар, кашни ӑнланӑва пур енчен те, ҫав хушӑрах кӗскен, пӗр сӑмахпа ҫутатса пама тӑрӑшать. Чӗлхене лайӑх пӗлменнисем, ҫынна сӑнласа парас тенӗ чухне нумай сӑмах калаҫҫӗ. Тӗслӗхрен, лутра, мӑнтӑр ӳтлӗ, начка сӑн-питлӗ тенӗ пулӗччӗҫ вӗсем Сервантес романӗнчи Санчо-Панчо пирки. Тӗрӗссипе вара чӑваш чӗлхинче ҫакӑн пек ҫынна сӑнласа паракан пӗр сӑмах пур — пӑрккамас.

Ҫакан йышши сӑмах пирӗн чӗлхере нумай. Вӗсенчен хӑшне те пулин илтетӗн те куҫ умне тӗкӗрпе кӑтартнӑ пек ҫын сӑнӗ-кӳлепи тухса тӑрать. Эпнесир — пысӑк хырӑмлӑ, такана хырӑмлӑ ҫын, ҫӳллӗшне шута хуни ҫук кунта. Лаканай — лутра та пысӑк хырӑмлӑ ҫын. Канчама — хӑйне килӗшӳсӗр тыткалакан, кӑлантай — шӑчӑ пек вӑрӑм пӳ-силлӗ, мӑран, хусканусӑр ҫын; кӳсмек — пысӑк кӳлепеллӗ арҫын, кӗнчелер — ырханкка хӗр. Пӗчӗк пӳ-силлӗ, ҫапах та нумай ҫиекен ҫынна чӑвашсем кӗмшӗк тенӗ иккен.

Малалла...

Чӑваш Ен каччине Василий Серебрякова 1942 ҫулхи пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Вӑрнар районӗнчи ҫар комиссариачӗ вӑрҫа кайма повестка панӑ. Вӑл ун чухне 21 ҫулта кӑна пулнӑ. Шел те, ҫамрӑкскер Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче хыпарсӑр ҫухалнӑ.

Нумаях пулмасть Ленинград облаҫӗнче унӑн ӳчӗн юлашкине тупнӑ. Ӑна «Дорога домой» («Килелле выртакан ҫул») проектпа килӗшӳллӗн Чӑваш Ене ӑсатӗҫ. Салтак ӳчӗн юлашкине, унӑн упранса юлнӑ япалисене тӑванӗн ачи Алексей Серебряков йышӑнӗ.

Мероприяти юпа уйӑхӗн 12-мӗшӗнче 9 сехетре Шупашкарти Ҫар мухтавӗн музейӗнче иртӗ. Унта Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗсем, ҫар комиссариачӗн ӗҫченӗсем, шырав отрячӗсем, хула администрацийӗн ӗҫченӗсем тата ыттисем хутшӑнӗҫ.

Василий Серебряковӑн ӳчӗн юлашкине Явӑшри масар ҫинче пытарӗҫ.

ЧР прокуратури Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан арҫынна машинӑпа ҫӳреме чартарасшӑн, правине туртса илтересшӗн. Ведомство тӗрӗслев ирттернӗ вӑхӑтра ҫав ҫын нерв тытӑмӗн чирӗпе аптӑрать пулсан та водитель удостоверенине илнине тупса палӑртнӑ.

Арҫын чирне пула невролог патӗнче тӗрӗсленсех тӑрать. Унашкал ҫынсене права пама юрамасть. Хайхискер вара 2017 ҫулта А, А1, В, В1, С, С1, Д, Д1, М категориллӗ права илнӗ.

Невр чирӗпе аптӑракан ҫын руль умне ларни ҫынсен сывлӑхӗпе пурнӑҫӗшӗн хӑрушлӑх кӑларса тӑратать. Прокуратура Ҫӗнӗ Шупашкар арҫыннине руль умне ларма чарас тесе суда заявлени ҫырнӑ.

Нумай пулмасть, паян каҫхине, Ҫӗнӗ Лапсар тата Карачура ялӗсен хушшинче, М-7 ҫул ҫинче, пысӑк авари пулнӑ. КамАЗ транспорт хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухнӑ та микроавтобуспа ҫапӑннӑ.

Автобусри салонра пулнӑ пассажирсем пурте вилнӗ: пӗтӗмпе – 8 ҫын. Вӑл Канашран Мускава кайма тухнӑ.

Хальлӗхе хӑрушӑ аварире мӗн чухлӗ ҫын вилни пирки татӑклӑн калайман. Ҫакӑ кӑна паллӑ: 8 ҫынран ытларах. Хӑш-пӗр сайтра 11 ҫын пурнӑҫран уйрӑлни пирки пӗлтереҫҫӗ. Анчах ҫакна хальлӗхе ҫирӗплетмен.

ЧР Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн пресс-секретерӗ Светлана Каликова хыпарланӑ тӑрӑх, аварире 19 ҫын суранланнӑ, 11-шӗ вырӑнта вилнӗ. Ку лару-тӑрӑва Михаил Васильевич тӗрӗслесе тӑрать. «За рулем» порталта ҫырнине ӗненес тӗк, авари пулнӑ вырӑна Правительство председателӗ, шалти ӗҫсен министрӗ, транспорт министрӗ ҫитнӗ.