Чӑваш халӑх сайчӗ тата чӗлхе тӗпчевҫисем «Ҫут тӗнче ӑстине — халӑх палӑкӗ» акци ирттереҫҫӗ. Михаил Иванович Скворцов профессор (1933–2016) словарьсем хайлас тӗлӗшпе ҫур ӗмӗр ытла тӑрӑшнӑ. Чӑваш, Раҫҫей тата тӗнче культурине 30 яхӑн сӑмах кӗнекипе — «алфавит йӗркипе вырнаҫнӑ ҫут тӗнчепе» —пуянлатса хӑварнӑ. Михаил Иванович ӑсталанӑ словарьсен пӗтӗмӗшле тиражӗ ҫур миллионтан иртсе кайнӑ. Ҫав словарьсемпе усӑ курса ҫӗр-ҫӗр пин ҫын — ачасем те, ҫитӗннисем те — пӗлӗвне ӳстернӗ, тавракурӑмне пуянлатнӑ.

Чухӑн республика словарь ӑстине лайӑх гонорар тӳлесе хавхалану кӳреймен. Михаил Иванович 30 ҫул ытла хваттер черетӗнче тӑнӑ, тӳре-шараран хӑтлӑ хваттер кӗтсе илеймесӗрех ҫӗре кӗнӗ — Явӑш ҫӑвинче ӗмӗрлӗх канлӗх тупнӑ.

Эппин хамӑр словарь ӑстине юратса хисепленине, унӑн ӗҫне тивӗҫлипе хакланине халӗ те пулин палӑртар-ха: вилтӑприйӗ ҫине пӗрлехи вӑйпа палӑк лартар!

Эсир унта хӑҫан та пулин ҫитетӗрех, хӑвӑр ыттисемпе пӗрле лартнӑ сумлӑ палӑк умне чӗрӗ чечек хуратӑрах, «словарь ашшӗне» пархатарлӑн пуҫ таятӑрах. Вара унӑн пӗр-пӗр словарьне алла илме те кӑмӑллӑрах пулӗ.

Хӑвӑр пирки тата куҫарнӑ нухрат пирки site@chuvash.

Малалла...

Ҫурла уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн артисчӗсем Шӑмӑршӑ районӗнчи Карапай Шӑмӑршӑ ялӗнче пулнӑ.

Зоя Яковлева режиссер Фейсбукра пӗлтернӗ тӑрӑх, «Пӗр 15-20 ҫул каялла Пӗтӗм Раҫҫейри патшалӑх телерадиокомпанийӗн Чӑваш енри филиалӗн пултарулӑх ушкӑнӗпе Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ пӗр шухӑшлӑ пулса вӑтӑра яхӑн илемлӗ фильм ӳкернӗ». Ун чухнехи тапхӑра Ҫамрӑксен театрӗн артисчӗсем халӗ ылтӑн вӑхӑт тесе аса илеҫҫӗ тесе пӗлтерет Зоя Яковлева.

«Пушмак пӑру мыскари» фильма ӳкернӗ Шӑмӑршӑ районӗнчи Карапай Шӑмӑршӑра ӳкернӗ. Ку вӑл 2003-мӗш ҫулта пулнӑ. Ун чухне чӑваш телевиденийӗнче тӑрӑшнӑ Валерий Иовлев режиссер, Сергей Мышев оператор тата Зоя Яковлева режиссер Ҫамрӑксен театрӗн тӗп режиссерӗпе Вячеслав Ориновпа Н. Сидоровӑн камитне кино пек ӳкерме шутлан. Фильмӑн директорӗ пулма Валерий Лукьянов артист килӗшнӗ.

Ҫурла уйӑхӗн 17-мӗшӗнче ҫав яла ҫитсе «артистсем ял урамӗсем тӑрӑх утса асра юлнӑ тӗлӗнмелле самантсене» аса илнӗ.

«Кӗтӳҫ рольне вылянӑ Валерий Лукьяновӑн ашшӗ Николай Федорович та мӑшӑрӗпе Елизавета Петровнӑпа халӗ ял масарӗнче канлӗх тупнӑ… Артистсем вӗсен вилтӑпри ҫине кайса килчӗҫ, асӑнса ҫирӗҫ», — хыпарланӑ Зоя Яковлева.

Малалла...

Паян, ҫурла уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, 11 сехет ҫурӑра Вӑрнар районӗнчи Мачамӑш ялӗ ҫывӑхӗнче туй машинипе фура ҫапӑннӑ. «Лада Приора» вӑйлӑ сиенленнӗ. Иртсе каякан водительсем каланӑ тӑрӑх, авари вырӑнӗнче туй хӑйӑвӗсемпе илемлетнӗ машинӑсем тӑнӑ.

«Лада Приора» туй машинисен йышӗнче пулнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, водитель машинӑсенчен иртсе каяс тесе транспорт хирӗҫ килекен ҫул ҫине тухнӑ. Ҫавӑн чухне вӑл фурӑпа ҫапӑннӑ.

Йывӑр тиевлӗ машина водителӗ шар курман. «Лада Приорӑра» малта ларакан пассажирка вара, 22 ҫулти хӗр, вилмеллех аманнӑ. Водительне вара пульницӑна илсе ҫитернӗ.

Лариса Петрова сӑн ӳкерчӗкӗ.

Паян, ҫурла уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, Шупашкарти тӗп пляжра триатлон енӗпе Раҫҫей чемпионачӗпе ӑмӑртӑвӗ уҫӑлнӑ. Унта ҫӗршывӑн 12 регионӗнчен 200 ытла спортсмен пуҫтарӑннӑ.

Спортсменсем акватлон енӗпе ӑмӑртнӑ май ишсе тата чупса тупӑшнӑ. Арҫынсемпе хӗрарӑмсем, юниорсемпе юниоркӑсем хушшинче медальсен 10 комплектне выляттарнӑ.

Унта тӗрлӗ шайри тӳре-шара та хутшӑннӑ. Спортсменсене Раҫҫейӗн триатлонӑн пӗрлештерни командин аслӑ тренерӗ Андрей Гудалов саламланӑ. Вӑл Раҫҫейӗн аслӑ юхан шывӗ – Атӑл – хӗрринче кун пек ӑмӑрту иртни вырӑнлине палӑртнӑ.

Триатлона хутшӑнакансем малтан 2,5 километр чупса, унтан 1 километр ишсе, кӑштахран каллех 2,5 километр чупса ӑмӑртнӑ.

Раҫҫейӗн спорт мастерӗ ята тата Пӗтӗм Раҫҫей категорийӗнчи судья ята тивӗҫнисене те паян чысланӑ.

Ҫурла уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи Мӑн Сӗнтӗр ялӗнче пурӑнакан Борис Владимирович Миронов килтен тухса кайнӑ, унтанпа унран сас-хура пулман. Тӑванӗсем пӑшӑрханса ӳкнӗ. 26 ҫулти каччӑн телефонӗпе докуменчӗсем килте юлнӑ.

Борис килтен ирхи 8 сехетре тухнӑ. Каҫ пулсан та вӑл таврӑнман. Малтанах тӑванӗсем Борис Шупашкара кайнӑ тесе шутланӑ. Тусӗсем, пӗлӗшӗсем патне шӑнкӑравланӑ вӗсем – никам та Бориса курман. Халӗ мӗн тумаллине те пӗлмеҫҫӗ. Полицие ҫитсе тӑванӗ ҫухални пирки пӗлтернӗ ӗнтӗ.

Борис ҫухалнӑ кун футболка, спорт шӑлаварӗ тӑхӑннӑ пулнӑ. Вӑл 170 сантиметр ҫӳллӗш, имшеркке. Малти ҫӳлти пӗр шӑлӗ ҫук.

Борис пирки мӗн те пулин пӗлетӗр тӗк 89051981555, 89083061474 номерсемпе шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ. Е полиципе ҫыхӑнмалла.

Ӗнер Чӑваш Енри 31 ҫын Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин патшалӑх наградисене тивӗҫнӗ. Вӗсем тӗрлӗ сферӑра: медицинӑра, культурӑра, строительствӑра, промышленноҫра, сывлӑх сыхлавӗнче, вырӑнти хӑй тытӑмлӑхра, экологи тытӑмӗнче — ӗҫлеҫҫӗ.

Сывлӑх сыхлавӗнче тӑрӑшакансенчен Федерацин травматологи, ортопеди тата эндопротезировани центрӗнче ӗҫлекен Игорь Журавлев врача, ав, Раҫҫейӗн Президенчӗ Тав ҫырӑвӗпе чысланӑ. Журавлев тухтӑр анестезиологин хальхи вӑхӑтри меслечӗсемпе ӗҫре усӑ курма тытӑннӑ.

Шупашкарти электромеханика савучӗн электромонтажник-схемщикӗ Ираида Иванова та РФ Президенчӗн Тав ҫырӑвне тивӗҫнӗ. Вӑл ятарлӑ техника шухӑшласа кӑларнӑ. Савут РФ Хӳтӗлев министерствин саккасӗсене йышӑнать.

Вӗсене тата ытти маттура республикӑн Правительствин ҫуртӗнче Михаил Игнатьев Элтепер чысланӑ.

Паян Шупашкарти Элкер урамӗнче ачасен ӳнер академийӗ уҫӑлнӑ. Вӑл Шупашкарти ача-пӑчан 2-мӗш ӳнер шкулӗн балансӗ ҫинче пулӗ. Академи ҫуртӗнче малтан Федерацин суд приставӗсен Чӑваш Енри управленийӗ вырнаҫнӑ. Тата маларах вара ача пахчи пулнӑ.

Ача-пӑча академине уҫма Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев хутшӑннӑ. Ӑна-кӑна питех чухламан ачасем унран вӑл хӑш студине вырнаҫасшӑнни пирки чупса пырса ыйтнӑ. Республика ертӳҫи пӗчӗкскерсене кӳрентермен. Питех ыйтсан ҫырӑнма хирӗҫ мар тесе хуравланӑ.

Паян уҫӑлнӑ академире тӗрлӗ студи ӗҫлӗ. Тӗслӗхрен, хореографи ӑсталӑхне, бал ташшине хӑнӑхма май килӗ. Инженери, конструктор енӗпе те пултарулӑха аталантарма пулӑшӗҫ. Унтах — ал ӗҫ шкулӗсем.

Ӳнер академине уҫма 52 млн тенке хӑн уйӑрнӑ, вӗренӳ класӗсемпе залӗсене уҫма — тепӗр 13 миллион тенкӗ.

Паян Шупашкарти Трактор тӑвакансен проспектӗнчи Кадет корпусне тата Кадет паркне 180 волонтер ӗҫе тухнӑ. Вӗсен йышӗнче студентсем тата влаҫ органӗсенче тӑрӑшакансем пур. Пулас кадетсен ашшӗ-амӑшӗ те, пурӗ 70 ҫын, шӑматкунлӑха хутшӑнать.

Строительство объектӗнче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев канашлу  ирттернӗ. Генподрядчика, «Старко» тулли мар яваплӑ обществӑна тата унӑн пуҫлӑхне Андрей Александрова, паян каллех хытах ятланӑ. Ӳпкевӗ строительство организацийӗ хӑй ӗнер шантарнине паян пурнӑҫламаннипе ҫыхӑннӑ. Алӑксене тата кухня оборудованине вырнаҫтарма тытӑнмалла пулнӑ, анчах ӗҫе пуҫӑнман.

Кадет корпусне хӑтлӑх кӗртме шантарнине те строительсем пурнӑҫламан.

Пулӑшма волонтерсене чӗннӗ те, анчах пӳлӗмсене тата чӳречесене ҫума шыв та пулман — ӑна кӳршӗллӗ ҫуртсенчен илсе пыма тивнӗ. Элтепер ятланӑ хыҫҫӑн ҫеҫ цистернӑпа кӳрсе килнӗ. Пулӑшакансене ӗҫ хатӗрӗсемпе те туллин тивӗҫтермен.

Ӗнер Раҫҫейӗн генеральнӑй прокурорӗн тивӗҫне пурнӑҫлаканӗн приказӗпе килӗшӳллӗн пирӗн республикӑри Вӑрнар районӗн прокурорне ҫирӗплетнӗ. Ку должноҫе юстици канашҫине Евгений Краснова шаннӑ.

Вӑрнар районӗн ҫӗнӗ прокурорӗ 1980 ҫулта Шупашкар хулинче ҫуралнӑ. 1998-2003 ҫулсенче И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче юридици факультетӗнче вӗреннӗ.

Чӑваш Енӗн прокуратурин пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, 2003 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче Краснова республика прокуратурин тытӑмне ӗҫе илнӗ. Малтан вӑл Етӗрне районӗнче прокурор пулӑшуҫинче тӑрӑшнӑ. Кайран тӗпчевҫӗ, аслӑ тӗпчевҫӗ пулнӑ. Шупашкарти Калинин районӗн прокуратуринче прокурорӑн аслӑ пулӑшуҫинче, республика прокуратуринче уголовлӑ-процессуаллӑ тата оперативлӑ шырав енӗпе надзор пайӗнче прокурорта, Шупашкарти Ленин районӗнче прокурор ҫумӗнче тӑрӑшнӑ. 2010 ҫулхи нарӑсранпа Вӑрмар районӗн прокурорӗнче тимленӗ.

Ҫурла уйӑхӗн 13-мӗшӗнче «Мускав-Краснодар» рейспа вӗҫекен самолетра Шупашкар ҫыннине япӑх пулса кайнӑ. Ӑна «Армавир» клубӗн тухтӑрӗ пулӑшнӑ.

Самолетра пулнӑ 59 ҫулти Андрей Пивоваров икӗ туалет хушшинче ҫара уран ларакан арҫынна асӑрханӑ. Хӑйне япӑх туйнӑран лешӗ нимех те ӑнлантарайман. Футбол командин тухтӑрӗ самолета васкавлӑн анса ларма сӗнес патнех ҫитнӗ. Дон ҫинчи Ростов патне ҫитсен арҫын хӑйне лайӑхрах туйма пуҫланӑ. Хӑй Шупашкартан пулнине, Пакистанра ҫуралнине, Хура тинӗс хӗррине ҫемйи патне вӗҫнине пӗлтернӗ.

Каштахран вӑл тепӗр хутчен йывӑрланса кайнӑ. Кӑкӑрӗ тӗлӗнче ыратнӑ, мӑйӗ, ҫан-ҫурӑмӗ сӑлтӑртатнӑ. Тухтӑр массаж тунӑ, Су-Джок текен терапипе усӑ курнӑ. Халӗ арҫын тинӗс хӗрринче канать-мӗн, хӑйне аван туять.