Шахматла вылякансен пурнӑҫ тӑршшӗ вӑтамран ахаль ҫынсенчен вӑрӑмрах, вӗсем ҫичӗ-сакӑр ҫул ытларах пурӑнаҫҫӗ. Хӑш-пӗр чухне ку виҫе 14 ҫул таранах пысӑк. Кун пирки ӑсчахсем нумай пулмасть PLoS One журналта статья пичетлесе пӗлтернӗ.

«Эпир шахматҫӑ-гроссмейстер пурнӑҫӗ кӗскерех пулни пирки калакан халапӑн тӗрӗсмарлӑхне кӑтартрӑмӑр. Чӑннипе вӗсем ахаль ҫынсенчен самай ытларах пурӑнаҫҫӗ — хӑш-пӗр чухне ку виҫе нормӑран 14 ҫултан та иртет. Ку уйрӑмах Раҫҫейре палӑрать — ҫынсен вӑтам пурнӑҫӗ кӗске чухне», — ҫапларах пӗлтерет статьяра Мельбурн (Австрали) университетӗнчи ӑсчах Филипп Кларк. Хӑйсен тӗпчевӗнче вӗсем 1200 шахматҫӑ-гроссмейстер пурнӑҫне тӗпченӗ. Ҫав шута пурнӑҫран уйрӑлма ӗлкӗрнисем те кӗнӗ.

Ҫӗмӗрле хулинче вырӑнти шкулсенчен пӗринче тӑваттӑмӗш класра вӗренекен шӑпӑрлансем ватӑ ҫынна пулӑшнӑ. Ҫак маттурсем — хулари 6-мӗш шкулти 4-мӗш «в» класра пӗлӳ пухакансем.

Ҫӗмӗрле хулинчи Халӑха туллин пулӑшу кӳрекен центрӑн «Восточный» (чӑв. Хӗвелтухӑҫ) участокӗнче темиҫе ҫул ӗнтӗ волонтерсен центрӗ ӗҫлет иккен. Ҫав йыша хулари 6-мӗш шкулта вӗренекенсем кӗреҫҫӗ. Центрта ӗнентернӗ тӑрӑх, волонтерсем ҫулталӑкӗпех хастар ӗҫлеҫҫӗ, аслӑ ҫулхисене вӑй ҫитнӗ таран пулӑшаҫҫӗ.

4-мӗш «в» класра вӗренекенсем Ҫӗнтерӳ кунӗ ҫывхарнӑ май А.В. Васина социаллӑ ӗҫченпе Николай Чугунов вӑрҫӑ ветеранӗ патне кайнӑ. Вӗсем ватӑн килӗ умӗнчи кивӗ ҫулҫа шӑлса пуҫтарнӑ, вак-тӗвек хӑрӑк-турата тата ҫӳп-ҫапа тасатнӑ.

Ӗҫ вӗҫленсен Николай Федорович вӑрҫӑ ҫулӗсене аса илнӗ. Ачасем ӑна хӑйсен аллипе ӑсталанӑ Георгий лентине парнеленӗ.

Патӑрьел районӗнче Раҫҫее кӳрсе килме юраман панулми сутнӑ. Ӑна прокуратурӑпа Россельхознадзор тӗрӗслевӗ вӑхӑтӗнче тупса палӑртнӑ.

Ака уйӑхӗн вӗҫӗнче Патӑрьелти пасарта тӗрӗслев пулнӑ. Ун чухне Литва Республикинчен кӳрсе килнӗ 10 килограмм панулми тупса палӑртнӑ. Ун ҫинчи этикетка та ҫимӗҫ ҫав ҫӗршывран пулнине ҫирӗплетнӗ. Анчах фитосанитари тата тавар докуменчӗсем пулман.

Тӗрӗслев вӑхӑтӗнче ҫимӗҫе туртса илесси пирки акт ҫырнӑ. Ӑна прокуратура ӗҫченӗсен умӗнче тӗп тунӑ.

Клавдия Афанасьева

Чӑваш Ен спортсменкине Клавдия Афанасьевӑна дисквалификациленӗ, вӑл тӗнче чемпионатне лекеймест.

Пӗтӗм тӗнчери ҫӑмӑл атлетика федерацийӗ пирӗн ентешсӗр пуҫне Ольга Елиеевӑна, Юлия Липановӑна, Сергей Шарыпова, Сергей Широбокова нейтраллӑ спортсмен статусӗнчен хӑтарнӑ, хӑвӑрт утас енӗпе иртекен тӗнче чемпионатне кайма чарнӑ. Ӑмӑрту Китайри Тайцанра ҫу уйӑхӗн 5-6-мӗшӗсенче иртет.

Клавдия Афанасьева – Етӗрне районӗнчен. Вӑл Чӑваш Ен тата Мӑкшӑ Республикин чысне хӳтӗлет. Клавдия – спорт мастерӗ.

Авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа Шупашкарти шкул ачисем хула историне вӗренме пуҫлӗҫ. Заняти эрнере пӗр хутчен иртӗ.

«Манӑн хула Шупашкар» предмета 5-9-мӗш классем ҫур ҫул вӗренӗҫ. Халӗ ӑна 19 шкулта кӑна шӗкӗлчеҫҫӗ.

1999 ҫулта ун чухнехи мэр Анатолий Игумнов пуҫарӑвӗпе истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗсем Антонина тата Владимир Даниловсем, Татьяна Иванова Шупашкар пирки кӗнеке ҫырма пуҫланӑ. 5-мӗш классем валли пӗрремӗш кӗнеке 2000 ҫулта тухнӑ. 2001-2004 ҫулсенче 6-9-мӗш классем валли хатӗрленӗ. Унтанпа 15 ҫул иртнӗ, анчах 5-мӗш класс кӗнеки ҫеҫ ҫӗнӗрен пичетленнӗ. Халӗ авторсем пособисене тепре кӑларма хатӗрленеҫҫӗ. Кун валли хула администрацийӗ укҫа уйӑрӗ. Кӗнекенсем тата интереслӗрех пуласса шантараҫҫӗ.

Чӑваш Енри ШӖМ Шупашкарти пӗр суту-илӳ центрӗнчи реклама щичӗ мӗнле майпа ҫунма пуҫланин сӑлтавне уҫӑмлатаҫҫӗ.

Ҫу уйӑхӗн 4-мӗшӗнче каҫхине Шупашкарти 1-мӗш полици уйрӑмӗн дежурнӑй чаҫне пӗр суту-илӳ центрӗнче тӗтӗм йӑсӑрланни пирки шӑнкӑравласа пӗлтернӗ. Полицейскисем тӳрех унта вӗҫтернӗ.

Пакунлисем ҫитиччен суту-илӳ центрӗн ӗҫченӗсем, унта пынӑ ҫынсем урама тухнӑ. Никам та шар курман.

Полицейскисем тӗтӗм ӑҫтан тухнине палӑртнӑ: 4-мӗш хутра реклама щичӗ ҫунма пуҫланӑ иккен. Вӗсен шухӑшӗпе, ҫак киревсӗр ӗҫе ҫамрӑксем тума пултарнӑ. Икӗ каччӑпа хӗре тупса палӑртнӑ ӗнтӗ. Полицейскисем ку ӗҫ тӗлӗшпе тӗрӗслев ирттереҫҫӗ.

Шупашкарта пурӑнакан 101 ҫулти ветерана Ксения Редьковӑна ШӖМ ӗҫченӗсем Ҫӗнтерӳ кунӗпе саламланӑ. Ксения Порфирьева пӗр ӗмӗр хыҫа хӑварнӑ пулин те хӑйне чиперех туять, вӑй-халӗ те пур.

Шупашкарти полици пуҫлӑхӗ Сергей Павлов ветерана саламланӑ. Ксения Редькова Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче фельдшерта ӗҫленӗ, салтаксемпе офицерсен пурнӑҫне ҫӑлнӑ. Вӑрҫӑ хыҫҫӑн вӑл шалти ӗҫсен органӗнче вӑй хунӑ.

Ксения Редькова вӑрҫӑра «чӗлхе» тытма та кайнӑ. Ку савет салтакӗсене кӑна мар, тӑшмансене те тӗлӗнтернӗ. Ӑна Хӗрлӗ Ҫӑлтӑр Орденӗпе, Тӑван ҫӗршыв вӑрҫин орденӗпе, «Сталинграда хӳтӗленӗшӗн», «Берлина илнӗшӗн», «Ҫарти паттӑрлӑхшӑн» тата ытти медальпе чысланӑ.

Кӑҫалхи утӑ уйӑхӗнчен Шупашкарта халӑх транспорчӗпе ҫӳремешкӗн хаксене татах хӑпартӗҫ. Кун пирки паян, ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков пӗлтернӗ.

Ҫапла тума сити-менеджер пассажирсене илсе ҫӳрекен маршрутсен хуҫисем тупӑш тӑкаксене саплаштарма ҫитсе пыманнипе кӑмӑлсӑрланнӑран йышӑннӑ. Унсӑр пуҫне Шупашкарти троллейбус управленийӗпе «Чӑвашавтотранс» та ҫул ҫӳрев хакне 2-4 тенкӗ хушма ыйтса ҫырупа тухнӑ иккен. Ҫавна май утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнче троллейбуссемпе автобуссенче кӑна мар, маршруткӑсенче те билет хакӗ ӳсӗ.

Каласа хӑвармалла, хулара автобуспа тата троллейбуспа ҫӳренӗшӗн хака нумаях пулмасть — нарӑс уйӑхӗнче — хӑпартнӑччӗ. Хальхи вӑхӑтра автобуспа, троллейбуспа пӗрре ларса кайнӑшӑн — 18 тенкӗ, машруткӑсенче 22 тенкӗ тӳлемелле.

Чӑваш Енӗн тӗп хулинчи «Сад» микрорайона 10-мӗш номерлӗ троллейбус ҫӳреме тытӑнӗ. Кун пирки паян, ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков патӗнче иртнӗ канашлура сити-менеджерӑн ЖКХ енӗпе ӗҫлекен ҫумӗ Владимир Филиппов пӗлтернӗ.

Ҫӗнӗ маршрутпа троллейбуссем кӑҫалхи виҫҫӗмӗш кварталта хутлама пуҫлӗҫ, унта автономлӑ йӗркепе ҫӳрекен «мӑйракасӑр» пилӗк троллейбус яма палӑртнӑ. Вӗсем кашни 20 минутран ҫӳрӗҫ, ирхинехи та каҫхинехи халӑх йышлӑ вӑхӑтра — кашни 10 минутра.

Палӑртса хӑвармалла, 10-мӗш номерлӗ троллейбус Чукун ҫул вокзалӗнче тапранӗ те «Чапаев скверӗ», «Андриян Николаев космонавт урамӗ», «Тӗп пасар», «Богдан Хмельницкий урамӗ», «9-мӗш шкул», «Кошкино» тата «Сад» микрорайонти ытти чарӑнура пассажирсене лартӗ.

Ҫу кунӗсем ҫитнӗ хыҫҫӑн, ҫанталӑк ӑшӑтсан паянхи кун халӑх шашлӑк пӗҫерме васкать. Дачӑсемпе ялсенче, хула ҫывӑхӗнчи вӑрмансенче унӑн шӑрши сарӑлать. Ҫавӑнпа та эпир сире ҫак ҫимӗҫе хатӗрленӗ чухнехи вӑрттӑнлӑхсемпе паллаштарас терӗмӗр.

Шашлӑк сӑмах пирӗн чӗлхене вырӑссенчен кӗнӗ, лешӗсем вара ӑна крым тутарӗсенчен (şışlıq — йӗтӗр евӗр япала) илнӗ теҫҫӗ. Чӑвашла ӑна тӗрӗссипе «шишлӗх» темелле те, анчах тӳрреммӗн кӗменрен шашлӑк тени хута кӗнӗ. Сӑмах май, унашкал апат-ҫимӗҫ ячӗсем ытти халӑхсен те пур. Чылайӑшне эсир пӗлетӗр те. Кебаб, сӑмахран, азербанджансен ҫимӗҫӗ, шиш-кебаб — турккӑсен. Эрменсем унашкал апата хоровац теҫҫӗ, Грецире сувлаки пӗҫӗреҫҫӗ, яппунсем — якитори (хулара унашкал ят нумай, вӑл мӗне пӗлтернине малашне пӗлетӗр), корейсем — пулькоки, американсем — барбекю. Аша турат ҫинче ӑшаласси авалхи меслет шутланать, ҫавӑнпа та ку апат-ҫимӗҫӗн чӑвашла та ячӗ пулнах. Анчах тӗрлӗ сӑлтавсене пула эпир ӑна ҫухатнӑ.

Вӑрттӑнлӑхсем

Чи малтанах, мӗнле вутӑпа усӑ курни пӗлтерӗшлӗ. Чи лайӑххисен йышне хурӑн тата ҫирӗк кӗреҫҫӗ.

Малалла...