Ака уйахӗн 24-мӗшӗнче, чӑваш ҫырулӑхӗн кунӗ умӗн, РФ Президенчӗ ҫумӗнчи Чӑваш Республикин тулли праваллӑ представительствинче Чӑваш культурипе информаци центрне уҫӗҫ.
Чӑваш культурипе информаци центрӗ хӑш енӗпе ӗҫлет-ха? Унӑн тӗп тӗллевӗ — чӑваш халӑхӗн йӑли-йӗркине сыхласси, аталантарасси, чӑваш наципе культура пӗрлешӗвӗсемпе ӗҫлесси.
Чӑваш культурипе информаци центрӗнче ҫынсем чӑваш чӗлхине, чӑваш юррипе ташшине вӗренме пултараҫҫӗ. Ҫавӑн пекех унта хаҫат-журналпа паллашма май пур. Вӗсен йышӗнче район кӑларӑмӗсем, Чӑваш Ен пирки тухнӑ кӗнекесем пур.
Центр Мускавра Мӑн Ордынка урамӗнчи 46-мӗш ҫуртра 18 сехетре уҫӗҫ.
Ӗнер, ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче музейпа курав центрӗн йӑла-йӗрке залӗнче «Силпи ялӗнчи чиперуксем» ятлӑ курав уҫӑлнӑ. Ӑна, паллах, Чӑваш Енри Литература ҫулталӑкне халалланӑ. Куравра мӗнлӗ пикен ӳкерчӗкӗсем пулнине те чухлама йывӑр мар.
Куравра Нарспи сӑнарне тӗрлӗ вариаципе кӑтартнӑ. Ӗҫсене тӗрлӗ материалтан хатӗрленӗ: йывӑҫ, тӑм, береста тата ытти те.
Ӗҫсен авторӗсен ячӗсем Чӑваш Енре анлӑ сарӑлнӑ. Вӗсем — Н.И.Степанова, Т.В.Шаркова, А.А.Васильева, З.И.Воронова тата ыттисем. Ҫавӑн пекех ытти хулари ӑстасен ӗҫӗсем те пур. Унччен вӗсем «Руҫ ӑстисем» пӗтӗм тӗнчери куравра та пулнӑ-мӗн.
ЧР Вӗренӳ министерствин хушӑвӗпе килӗшӳллӗн 2015 ҫулхи ака уйӑхӗн 17-мӗшӗнче 9 сехет ҫурӑра ЧР Вӗренӳ институчӗн акт залӗнче «Туслӑх хӗлхемӗ» фестивалӗн республикӑри тапхӑрӗ уҫӑлать. Унта чӑваш тата вырӑс шкулӗсенче вӗренекенсем валли чӑваш чӗлхипе тата культурипе ирттерекен «Ҫӑлтӑрчӑк» вӑйӑ конкурсӑн тата «Шевле» ӳнер ӑсталӑхӗн конкурсне кӗртнӗ.
Фестивале районсенчи тапхӑрта мала тухнӑ ачасем хутшӑнӗҫ. «Ҫалтӑрчӑк» конкурса пӗтӗмпе пилӗк станципе ирттерӗҫ. Вӗсем:
1. «Чӗлхе — халӑх мулӗ» — чӑваш чӗлхи».
2. «Чӑваш халӑхӗн нумай ҫӑлтӑр, Ҫеҫпӗл, Иванов…»
3. «Чӑваш халӑх сӑмахлӑхӗ»
4. «Илемлӗх тӗнчи — чӑваш литератури» (чӑваш литературин классикӗсен тата юбилярсен хайлавӗсене илемлӗ вулани).
5. «Пирӗн пултарулӑх» — ачасен пултарулӑх тупӑшӑвӗ, юрлани, харпӑр хӑй сӑввисене вулани тата ытти те.
Конкурса хутшӑнакан кашни ача кашни станци витӗр тухать. «Шевле — 2015» конкурсра ачасен литература хайлавӗн сыпӑкӗ тӑрӑх виҫӗ сехетре ӳкерчӗк хатӗрлемелле пулӗ.
Ҫӗнтерӳҫӗсене жюри палӑртать. Кун пирки халӑха информаци хатӗрӗсем урлӑ пӗлтерӗҫ.
Пушкӑртстанри Пелепей хулинче «Силпи асамачӗ» ача-пӑчапа ҫамрӑксен пултарулӑх фестивалӗ иртнӗ. Ҫулсерен йӗркелекенскере кӑҫал акан 10-мӗшӗнче пухӑннӑ.
Фестиваль 4 номинаципе иртнӗ: «Илемлӗ вулав», «Фольклор», «Хореографи», «Эстрада юрри». Хутшӑнакансен пултарулӑхне тӳресем ҫулне кура икӗ ушкӑна пайласа хакланӑ: 7–12, 13–18 ҫултисем.
Ӗпхӳ хулинчи П.М. Миронов ячӗллӗ чӑвашсен вырсарни шкулӗнче вӗренекен ачасем те «Силпи асамачӗ» конкурсра маттур пулнӑ.
12 ҫула ҫитменнисен ӑмӑртӑвӗнче Семен Виниченко пӗрремӗш степеньлӗ диплома, «Сӑвӑ калакансем» номинацире вара Олег Федоров иккӗмӗш степеньлӗ диплома тивӗҫнӗ.
«Эстрада юрри» номинацире Анастасия Тихонова, Аделина Петрова Дарья Захарова тата хаклӑ дипломсемпе парнесем ҫӗнсе илнӗ.
Ӗнер пирӗн республикӑра Туризма аталантарас ыйтупа ведомствӑсен хушшинчи канашӑн ларӑвӗ иртнӗ. Унта ЧР культура министрӗ Вадим Ефимов «Этника Чӑваш Енӗ» туризмпа рекреаци кластерӗ тӑвас ӗҫ епле пыни пирки каласа кӑтартнӑ.
Ку проект миҫе ҫул каялла пуҫланнине те йӑпӑр-япӑр аса илеймӗн. Ҫапах та лав пӗр вырӑнта тӑмасть темелле. Культура министрӗ иртнӗ уйӑхӑн 31-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Правительствипе Туризма аталантарас енӗпе ӗҫлекен федераци агентстви республикӑна 250 миллион тенкӗ укҫа уйӑрса пама килӗшӳ алӑ пуснине пӗлтернӗ. «Кӗмӗле» Шупашкарта тӑвакан «Амазония» этнокомплекс (вӑл та маларах асӑннӑ кластера кӗрет) патне газ, шыв тата ҫул ҫитерме ямалла.
Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗн Пуҫлӑхӗ Иван Моторин ку проекта пурнӑҫа кӗртесси ҫапах та тивӗҫтерменнине пӗлтернӗ, ӗҫе хӑвӑртлатма хушнӑ.
Пуш уйӑхӗн 23–26-мӗшӗсенче Мурманскри педагогика колледжӗнче наци культурисен фестивалӗ иртнӗ. Ӑна студентсем, диоспорӑсем, колледж хӑнисем ҫулсеренех ирттереҫҫӗ, ку йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ.
Фестивальти кашни кун тӗрлӗ халӑх пирки каласа кӑтартнӑ. Пӗрремӗш кунхине студентсене вырӑссем, украинсем, беларуҫсем пирки каласа кӑтартнӑ. Ун чухне «Мурманск облаҫӗнчи украинсем» наци культурин автономийӗ» общество организацийӗн пултарулӑх ушкӑнӗсем сцена ҫине тухнӑ.
Иккӗмӗш кунхине «Чӑваш тӗнчи» чӑваш культурин обществин элчисем эстафетӑна йышӑннӑ. Вӗсем Чӑваш культурин кунне йӗркеленӗ. «Акатуй» ансамбль солистки Дина Агеева чӑваш халӑхӗ мӗнле пулса кайни, вӗсен наци тумӗн уйрӑмлӑхӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Чӑваш Ене ҫӗр пин юрӑ, ҫӗр пин ташӑ, ҫӗр пин тӗрӗ тӗнчи тесе ахальтен каламаҫҫӗ. Ирина Федорова чӑваш тӗррине кӑтартнӑ, унти эрешсем, тӗссем мӗне пӗлтернине ҫутатнӑ. Ҫавӑн пекех вӑл ӗлӗкхи чӑваш хӗрарӑмӗсен тумне кӑтартнӑ. Вӑл ӑна хунямӑшӗнчен лекнӗ. «Акатуй» вокал ансамблӗ чӑваш юррисене шӑрантарнӑ. Чӑваш такмакӗсемсӗр те иртмен уяв.
Красноярск енӗнчи чӑвашсен автономийӗн канашӗ вӑл тӑрӑхрисем чӑваш чӗлхи кунне ирттерме хатӗррине пӗлтерет.
Ҫак уйӑхӑн 4-мӗшӗнче унти хастарсем ҫак мероприятие епле йӗркелесе ирттерессине палӑртма черетлӗ хутчен пуҫтарӑннӑ. Чӑваш чӗлхи кунне инҫетри йӑхташӑмӑрсем ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче уявлӗҫ. Аса илтеретпӗр, ҫав кун тӑван халӑхӑмӑра ҫутта кӑлараканӑмӑр, мухтавлӑран та мухтавлӑ Иван Яковлев ҫуралнӑ.
Чӑваш чӗлхи кунне ирттернипе пӗрлех Красноярск чӑвашӗсем конференци те пухӗҫ. Анлӑ мероприятисен йышӗнче чӑваш чӗлхи урокӗпе Чӑваш Енри эстрада артисчӗсен пысӑк концертне те палӑртнӑ. Конференцире вара тӑван чӗлхепе халӑхӑмӑр культурине упраса хӑварас тесе крайра туса ирттерекен ӗҫсене тишкерӗҫ. Ҫак тӗлӗшпе мӗн туса ҫитерейменнине сӳтсе явнӑ май малашлӑх плансене те палӑртӗҫ.
Крайри чӑвашсен автономине йӗркеленӗренпе чӗрӗк ӗмӗр ҫитнӗ май килес ҫул виҫҫӗмӗш съезд ирттерес ыйтупа та калаҫма шухӑшлаҫҫӗ.
Конференци тата чӑваш чӗлхи кунӗ Красноярск хулинчи Металлургсен проспектӗнчи 22-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ Культура керменӗнче ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче 12 сехетре пуҫланмалла.
Пирӗн ҫӗршывра паллӑ ҫыравҫӑсем, хайлавсенчи сӑнарсем нумай. Паллах, вӗсене халалланӑ палӑксем те самай. Нумаях пулмасть паллӑ вырӑнсене палӑртмашкӑн конкурс старт илнӗ. Вӗсем ҫӗршыв картти ҫинче пулмалла.
Кирек кам та — ӳсӗмне, ӑҫта пурӑннине пӑхмасӑр — конкурса хутшӑнма пултарать. Константин Иванов ячӗллӗ вулавӑш проект шутласа кӑларса «Литература йӗрӗ» конкурса хутшӑнӗ.
Вулавӑш Эгер бульварӗпе 9-мӗш пилӗкҫуллӑх проспект хӗресленнӗ вырӑнти хурӑнлӑхра, К.Иванов ячӗллӗ вулавӑша хирӗҫ, литература сакне вырнаҫтарма сӗнет. Икӗ енчен Нарспипе Сетнер кӳлеписене лартасшӑн.
Кунтах, сака хирӗҫ, К.Ивановӑн астӑвӑм чулне тата унӑн вилӗмсӗр поэмине кӗнеке пек туса вырнаҫтарасшӑн.
Кӗҫех 9-мӗш пилӗкҫуллӑх проспектӗнчи 19/37 ҫуртӑн стенине Константин Иванов барельефӗ тата унӑн «Поэзисӗр манӑн пурнӑҫ ҫук» тесе ҫырни илемлетмелле. Ӑна чӑвашла тата вырӑсла ӗҫлӗҫ.
Конкурс ҫӗнтерӳҫисене тӗнче тетелӗнчи ҫынсем сасӑлавпа палӑртӗҫ. Финала тухнисене юпа уйӑхӗнче чыслӗҫ.
Санкт-Петербургри Чӑваш наци культура автономийӗ ҫумӗнче Чӑваш чӗлхин клубӗ ӑнӑҫлӑ ӗҫлет тесе пӗлтерет Чӑваш наци конгресӗн сайчӗ.
Клуб пайташӗсем кашни юнкун Наци литературин вулавӑшӗнче пухӑнаҫҫӗ. Вӗсен хушшичне Питӗрте пурӑнакан йӑхташсем, вӗсен унта ҫуралнӑ ачисем. Нумаях пулмасть хулара Чӗлхесен фестивалӗ иртрӗ.
450 ҫынлӑ аудиторире чӑваш чӗлхи те янӑранӑ. Фестивале чӑваш пики Екатерина Данилова хутшӑннӑ.
Залра ларакансем чӑваш чӗлхин хӑйевӗрлӗхне палӑртнӑ май cacӑceм ҫемҫен илтӗннине, юрӑри пек юхса пынине сӑнанӑ, тӗрӗк чӗлхисенчен, ыттисенчен кӗнӗ cӑmaxceм пуррипе кӑсӑкланнӑ. Bӗceм чӑваш тата руна ҫырулӑхӗнчи пӗрпеклӗхсем, чӑваш тӗррин паянхи пӗлтерӗшӗ ҫинчен те пӗлесшӗн пулнӑ.
— Хуравлама панӑ ыйтусене уйӑрса nӗp сехет те ҫитмерӗ, — тет кӑмӑллӑн Екатерина.
Чӑваш Ен ҫӗр пин тӗрӗ ҫӗршывӗ теҫҫӗ. Ҫак кунсенче Шупашкарти Трактор тӑвакансен культура керменӗнче алӗҫ ӑстисем тупӑшнӑ. Тӗрӗ ӑстисем юлашки хут 2010 ҫулта пулнӑ.
«Ҫӗр пин юрӑ тӗнчинче» ятпа иртнӗскер конкурс кӑна мар, ӑсталӑх класӗ те. Ӑстасем республикӑри пур районтан та килнӗ. Кашниех хӑйӗн ӗҫӗпе паллаштарасшӑн ҫуннӑ.
Жюри палӑртнӑ тӑрӑх, 5 ҫул каяллахи тата хальхи ӗҫсене танлаштарма ҫук. Конкурсҫӑсен ӗҫӗсем — чӑн-чӑн шедевр.
Татьяна Петрова жюри палӑртнӑ тӑрӑх, ӑсталӑх ҫемьене кура аталанать. Ачасем асламӑшӗ, амӑшӗ тӗрленине кура вӗренеҫҫӗ-ҫке-ха. Ҫамрӑксем арчари япаласене кӑларса кураҫҫӗ, ҫав ӗҫе малалла тӑсаҫҫӗ вӗт.
Акӑ Светлана Прохорова Елчӗк районӗнче «Астапи» клуба ертсе пырать. Вӑл конкурса К.Ивановӑн «Нарспи» поэми тӑрӑх хатӗрленӗ хӑйне евӗр кӗнеке хуплашкине илсе килнӗ. Вӑл амӑшӗнчен тӗрлеме вӗреннӗ.
Конкурсра килтен илсе килнӗ ӗҫсемсӗр пуҫне экспромта та хакланӑ. Конкурсҫӑсем хушнӑ ӗҫе 5 сехет тӗрленӗ. Жюри хӑвартлӑха, пахалӑха, хитрелӗхе хакланӑ.
Элӗк районӗнчен килнӗ Светлана Константинова иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ.
+21.3 °C