Чӑваш Енри вӑтам ӗҫ укҫи 18 пин те 802 тенке ҫитнӗ иккен. Ку вӑл кӑҫалхи кӑрлач-авӑн уйӑхӗсене илсен. Пӗлтӗрхи асӑннӑ тапхӑрпа танлаштарсан вӑл 14,5 процент ӳснине пӗлтерет иккен. Авӑн уйӑхӗнче вӑтам ӗҫ укҫи вара 20 пине ҫывхарнӑпа пӗрех — 19 пин тенкӗ те 502 тенке ҫитнӗ.

Шалу уйрӑмах аван илекенсем ӑслӑлӑхпа ӗҫлекенсем имӗш. Финансистсем те лайӑх илеҫҫӗ. Кунсӑр пуҫне патшалӑх управленийӗнче, ҫар хӑрушсӑрлӑхӗпе тивӗҫтерессипе тата социаллӑ страхованипе тӑрӑшакансен ӗҫ укҫи пӗчӗк тесе пӑшӑрханма сӑлтав ҫук. Пуринчен пӗчӗк шалу илекенсем вара — пир-авӑр тата ҫӗвӗ производствинче, ял хуҫалӑхӗнче, пулӑ тытассинче, хӑна тата ресторан бизнесӗнче тӑрӑшакансем. Ку вӑл, паллӑ ӗнтӗ, официаллӑ, «конвертри» шалӑва шута илмесӗр. Ара, ӗҫ укҫин калӑпӑшне пытаракансем те ҫук мар-ҫке. Кунсӑр пуҫне тата вӑтам тенине пуҫлӑх шалӑвӗ те, урай ҫӑваканнӑн та кӗрет.

Ҫак уйӑхӑн вӗҫӗнче Раҫҫейре инфляци виҫи 5,3 процентпа танлашмалла. Ҫакна ҫӗршывӑн Статистика служби пӗлтернӗ. Юпан 22–28-мӗшӗсенче инфляци виҫи 0,1 процент пулнӑ. Уйӑх пуҫланнӑранпа вара хаксем 0,5 процент хӑпарнӑ. Пӗлтӗрте те ҫак тапхӑрта япалапа тӗрлӗ пулӑшу ҫавӑн чухлӗ хакланнӑ. Анчах ҫулталӑк пуҫламӑшӗнчен тытӑнса юпа уйӑхӗ вӗҫӗччен вара ун чух 5,7 хӑпарнӑ иккен.

Ку эрнере чӑх ҫӑмарти уйрӑмах хакланнӑ — ӑна туянма халӗ 3,8 процент ытларах кӑларса хумалла. Кӗр ҫитнӗ май сӗт-ҫу таврашӗ те хӑпарать. Хӑйма, тӑпӑрч, сӗт, услам ҫу тата сыр 0,3–0,6 процент хакланнӑ. Ҫав вӑхӑтрах сахӑр песукӗ 0,6 процент йӳнелнӗ, чӑх какайӗ, тип ҫу тата хуратул — 0,2 процент.

Пахча-ҫимӗҫе илсен, вӗсен хакӗ пӗр пекрех тытӑнса тӑрать темелле. Шӑл суханпа ҫӗрулми кӑна 1,1 тата 1 процент хакланнӑ. Панулми вара 0,4 процент йӳнелнӗ, купӑста — 0,2 процент.

Бензин 0,1 процент хакланнӑ, дизель топливи — 0,7 процент.

Тин пӗҫернӗ ҫӑкӑртан сухари туни преступленипе танах тесе шухӑшлать иккен РФ Патшалӑх Думин аграри ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комитечӗн председателӗ Николай Панков.

Сӑмах кунта суту-илӳ предприятийӗсем ҫӑкӑр савучӗсене сутӑнман ҫӑкӑр таврашне самай тавӑрса пани пирки пырать. Вӑтамран 8–10 процент таран таврӑнать иккен. Хӑш-пӗр ҫимӗҫе вара пӗрре пиллӗкмӗш пайӗ таранах каялла илсе пыраҫҫӗ. Кун пек хӑтланни ҫӑкӑр пӗҫерекенсене ансат мар лару-тӑрӑва кӗртсе ӳкерет-мӗн. Вӗсем суту-илӳпе аппаланакансен нимӗнле план та, яваплӑх та ҫуккишӗн кӑмӑлсӑрланаҫҫӗ.

Суту-илӳ ӗҫ-хӗлне патшалӑх енчен тӗрӗслесе тӑрасси ҫинчен калакан федераци саккунне улшӑну кӗртнӗ май ӳлӗмрен лавккасен сутӑнса пӗтмен ҫӑкӑрпа тӗрлӗ булкӑна ҫӑкӑр завочӗсене 5 процентран ытла тавӑрса пама юрамӗ.

Вӑл е ку регионта социаллӑ пӗлтерӗшлӗ апат-ҫимӗҫ хакӗ еплине Раҫҫейӗн Экономика аталанӑвӗн министерстви хакланӑ. Кӑҫалхи авӑн уйӑхӗнчи тӑрӑма танлаштарса пӑхнӑ та ӑҫта хаксем мӗн чухлӗ ӳснине палӑртнӑ.

Хаксем Курган облаҫӗнче, Ненец тата Ханты-Мансийск автономи округӗсенче тата Чечен Республикинче тата Чӑваш Енре ытти ҫӗртинчен сахалрах ӳснӗ иккен.

Сӑмах май, иртнӗ уйӑха пӗлтӗрхи авӑнпа танлаштарса пӑхсан та пирӗн патра хаксем питӗ хӑпарса кайнӑ тееймӗн — эпир хаксене аван ҫӑварлӑхлакан ҫирӗм регион шутне лекнӗ.

Кӑҫалхи кӑрлач–ҫурла уйӑхӗсенче Чӑваш Енри предприятисем 9,3 миллиард тенкӗ тупӑш илнӗ. Асӑннӑ тапхӑра тупӑшпа вӗҫленисем — 394 организаци. Ҫав вӑхӑтрах тӑкаклисем те ҫук мар паллах. Асӑннисем — 167 предприяти.

Шел те, анчах асӑннӑ тапхӑрта тӑкаклӑ ӗҫленисен шучӗ ӳсни сисӗнет. Процентпа илсен, 6,4 процент нумайланнӑ. Тепӗр майлӑ каласан, мӗнпур организацие илсен вӗсенечн 30-а яхӑн проценчӗ тупӑш илеймен. Тӑкаклисем транспортпа ҫыхӑну сферинче уйрӑмах йышлӑ-мӗн. Ӑслӑлӑх енчен ҫӗнӗлӗхсем шухӑшласа кӑларакансем вара пурте тенӗ пекех тупӑш курнӑ.

Раҫҫейӗн премьер-министрӗ Дмитрий Медведев шучӗпе регионсене хавхалантарас тытӑма лайӑхлатмалла тесе шухӑшлать. Вырӑна укҫа-тенкӗ илӗртме пултаракан федераци субъекчӗсене ҫӗршыв влаҫӗсен те ытларах пулӑшмалла. Укҫа-тенкӗ ӗҫлесе илекенсене кӗмӗле сахалтарах пани тӗрӗс мар.

Ҫывӑх вӑхӑтра пирӗн ҫӗршывра конкуренцие аталантармаллин регионти стандартне йӗркелемелле. Регионсене инвестици илӗртме пулӑшма вара ятарлӑ агентство йӗркелемелле. Юлашкинчен асӑнни «пӗр чӳрече» текен тытӑма ҫаврӑнмалла.

Ӗнер Япони Элчелӗхӗнче асӑннӑ ҫӗршыв ҫыннисен бизнес-клубӗн анлӑ ларӑвӗ иртнӗ. Унта Раҫҫейре ӗҫлекен Япони компанийӗсен 100 ытла ертӳҫи пынӑ. Ларӑва Чӑваш Енӗн ҫӗршыв Президенчӗ ҫумӗнчи элчи Леонид Волков те хутшӑннӑ. Вӑл пирӗн тӑрӑх инвестици тӗлӗшӗнчен яппунсене епле илӗртме пултарни пирки каласа кӑтартнӑ.

Чӑваш Ен автотранспорт ҫыхӑнӑвӗ, ҫутҫанталӑк условийӗ енчен, укҫа-тенкӗ хывни право тата экономика тӗлӗшпе шанчӑклӑ тата ытти енпе те илӗртӳллӗ пулнине палӑртса хӑварнӑ. Лайӑх енсен шутӗнче республикӑра ӗҫ вӑйӗ йӳнӗ пулнине те асӑннӑ.

Сӑнсем (11)

Кун пирки республикӑн Экономика министерстви Чӑвашстат пӗлтернине тӗпе хурса хыпарлать. Кӑҫалхи кӑрлач–утӑ уйӑхӗсенче халӑхӑн пӗтӗмӗшле тупӑшӗ 125 миллиард тенкӗпе танлашнӑ-мӗн. Пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртипе пӑхсан, ку вӑл 16,9 процент пысӑкрах иккен. Кашни ҫын пуҫне мӗн чухлӗ тупӑш тивнине те шутласа пӑхнӑ. Маларах асӑннӑ тапхӑрта ку вӑл вӑтамран 14 пин те 360 тенкӗ те 50 пуспа танлашнӑ иккен. Сӑмах май, ҫак тупӑш та пӗлтӗрхи ҫичӗ уйӑхринчен ӳснӗ — 17,3 процент таранах.

Шупашкар хула кунне ирттерсе янӑ хыҫҫӑн Чӑваш Енӗн экономика аталнӑвӗн министерстви тӳрех уявӑн тӑкакӗсемпе тупӑшӗсене шутлама тытӑннӑ. Ведомствӑра пӗлтернӗ тӑрӑх уяв кунхине хулари предприятийӗсенчи тавар ҫаврӑнӑшӗ 20 миллион тенкӗ таран ҫитнӗ.

Суту-илӳ чатӑрӗсем Хӗрлӗ тӳремре, Лакреей вӑрманӗнче, 500 ҫул Шупашкар культурӑпа кану паркӗнче 3 миллион тенкӗ укҫа туса илнӗ.

— Сутӑннӑ сувенирсен йышӗ 2 миллион тенкӗ патне ҫитнӗ, — пӗлтереҫҫӗ министерство пресс-службинче.

Ҫав хушӑрах хула хыснишӗн уяв сисӗнми иртнӗ, мӗншӗн тесен тунӑ тӑкаксене хысна тулашӗнчи укҫаран тунӑ. Хула администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх ҫакӑн йышши пысӑк мероприятийӗсене йӗркеленӗ чухне Шупашкара республикӑпа темиҫе ҫул хушши ҫыхӑну тытса пыракан партнерсем пулӑшса тӑраҫҫӗ. Хула администрацийӗ уява йӗркеленине «5+» паллӑпа хакланӑ пулать.

Кун пек пӗтӗмлетӳ патне килсе тухма пулать ӗнер пирӗн республикӑра йӗркеленнӗ «Ӗҫлӗ Чӑваш Ен» бизнес-клуб тӗллевӗпе паллашнӑ май. Ара, коммерцилле мар ҫак юлташлӑхӑн тӗллевӗсен шутӗнче обществӑра усламҫӑсен витӗмне ӳстересси те пур-мӗн. Кунсӑр пуҫне бизнес-клуб предпринимательлӗхе аталантарма пулӑшасшӑн, пӗчӗк тата вӑтам усламҫӑсене ӗҫ тӑвакан тата саккун йышӑнакан влаҫ умӗнче хӳтӗлесшӗн.

Сӑмах май, хальхи вӑхӑтра Чӑваш Енри пӗчӗк тата вӑтам усламҫӑсен йышӗ 47,9 пинпе танлашать, ҫав шутран 33 пин ытла ҫын уйрӑммӑн ӗҫлет.

Бизнес-клуба йӗркеленӗ ятпа ирттернӗ савӑнӑҫлӑ пухӑва республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев хутшӑннӑ. Вӑл ку юлташлӑх Чӑваш Енри ӗҫлӗ ҫынсен хутшӑнӑвӗсене лайӑх енчен витӗм кӳрессине палӑртнӑ.