Лидия Филиппова сӑнӳкерчӗкӗ

«Тӗлӗнмелле ЧУНЛӐ мероприяти иртрӗ паян Ҫеҫпӗл Мишши поэтӑмӑрӑн ҫуралнӑ ялӗнче – Ҫеҫпӗлте. Ун ячӗллӗ шкулта Ҫеҫпӗл Мишши поэтӑн парттине уҫрӑмӑр – шкул ачисемпе, вӗрентекенсемпе, ял халӑхӗпе, ҫыравҫӑсемпе, «Канашсем» ентешлӗхпе пӗрле», – тесе хыпарланӑ ӗнер тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринче Лидия Филипповна журналист, публицист тата поэт.

«Ҫеҫпӗлӗмӗрӗн тӑван халӑхӗшӗн шатӑртатса ҫуннӑ чун-чӗрин кӑвайтне «ҫеҫпӗл ҫеҫкисен» чӗрине ҫитерме пултартӑмӑр пулӗ тесе шухӑшлатпӑр. Ачасен ялкӑшса тӑракан куҫӗсене курни, вӗсем поэт сӑввисене хӗрӳленсе вулани – пирӗншӗн чи хаклӑ тав туни пулчӗ. Тав сире пурне те, ентешсем!» – хавхаланса та ҫунатланса пӗлтернӗ Канаш ҫӗрӗн канӑҫсӑр чунлӑ хӗрӗ.

днт21.рф сӑнӳкерчӗкӗ

Ӗнер, юпа уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, Чӑваш Енри халӑхсен туслӑхӗн ҫуртӗнче «Чувашские национально-культурные объединения: вчера, сегодня, завтра» (чӑв. Чӑвашсен наципе культура пӗрлешӗвӗсем: ӗнер, паян, ыран) ятпа ҫавра сӗтел иртнӗ. Ӑна республикӑра иртекен Ентешсен «Знай наших» (чӑв. Хамӑрӑннисене пӗл) форумне йӗркеленӗ май ирттернӗ.

Унта палӑртнӑ тӑрӑх, чӑвашсен федераци шайӗнчи культура автономине йӗркеленӗренпе 22 ҫул ҫитнӗ. Культура министрӗ Светлана Каликова каланӑ тӑрӑх, республикӑра асӑннӑ культура автономийӗн тата Чӑваш наци конгресӗн майӗсемпе усӑ курса наци культурине, йӑли-йӗркине, чӗлхине упраса хӑварас тӗллевпе ӗҫлемелле. Кунсӑр пуҫне Раҫҫей Президенчӗ ҫумӗнчи национальноҫсен канашӗн йышне кӗресшӗн.

Юпа уйӑхӗн 24-мӗшӗнче тӑван чӗлхе пӗлӗвӗ, чӑваш наци культури тата тепӗр ҫухату тӳсрӗ: чӑваш чӗлхин чи сумлӑ тӗпчевҫи, чылай словарьпе вӗренӳ хатӗрӗн авторӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ вӗрентӳ ӗҫченӗ, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Елизавета Федоровна Васильева пирӗнтен уйрӑлса кайрӗ. Вӑл вӑтӑр ҫула яхӑн университет яш-кӗрӗмне пӗлӳ панӑ, вунӑ ҫул педуниверситет студенчӗсене чӑваш чӗлхин историне, тӗрӗк чӗлхисен танлаштаруллӑ грамматикине, авалхи тӗрӗк тата турккӑ чӗлхисене вӗрентнӗ.

Пулас чӗлхеҫӗ 1934 ҫулхи ҫуркуннен пӗрремӗш кунӗнче Элӗк районӗнчи Ярхуньушкӑнь ялӗнче чӗм илнӗ. Вӑрҫӑ кӗрленӗ вӑхӑтра ҫурма тӑлӑха юлнӑ хӗр пӗрчин ачалӑхран часах хӑпма тивнӗ. 1950 ҫулта Елизавета Васильева педагогика институчӗн чӑваш чӗлхипе литературин уйрӑмне вӗренме кӗнӗ.

Институт пӗтерсен Елизавета Фёдоровнӑна шкула вырӑс чӗлхипе литературине вӗрентме янӑ. Кун пирки вӗрентекенӗмӗр хӑй ҫапла аса илетчӗ: «Ман Нарспипе Сетнер ҫӗршывне – Пушкӑрт тӑрӑхне каяс килетчӗ, Самар енӗ те чуна туртатчӗ.

Малалла...

cheb-centr.soc.cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Шупашкар хулинчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрта тӑван халӑхӑмӑр культурине, йӑли-йӗркине упраса хӑварас тӗллевпе те тӗрлӗ ӗҫ туса ирттереҫҫӗ. Паян, ав, унта ҫӳрекен амӑшӗсемпе ачисем чӑваш тӗррине тӗрлеме пуҫтарӑннӑ.

«Алӑ алӑра» программӑпа килӗшӳллӗн йӗркеленӗ мероприятие пухӑннисене чӑваш тӗррин асамлӑхӗпе ятарлӑ хӑтлав урлӑ та паллаштарнӑ.

«Чӑваш тӗрринчи кашни эрешӗн пӗлтерӗш пуррине эпӗ пӗлмен те. Ҫӗннине пӗлме питӗ кӑсӑклӑ пулчӗ!» – тӗлӗннине пытарман Шупашкарта пурӑнакан Светлана Григорьева.

chrio.rchuv.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Чӑваш Республикин Вӗренӳ институчӗ Rutube-каналта «Пӗрле ларса калаҫар-ха» рубрика уҫассине пӗлтернӗ. Ӑна чӑваш чӗлхипе литератури кафедри тата Ашмарин центрӗ йӗркелесе пынипе Шупашкар хулин хавшак сывлӑхлӑ ачасене пӗлӳ паракан 2-мӗш шкулӗнче чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Ираида Матьянова ертсе пырӗ.

Вӗренӳ институтӗнчен пӗлтернӗ тӑрӑх, Ираида Матьянова — тӑван чӗлхе, ҫав шутрах вырӑс чӗлхи те, вӗрентекенсен Раҫҫей шайӗпе иртекен ӑсталӑх урокӗсен конкурсӗн «Ӑста вӗрентекен» номинаци ҫӗнтерӳҫи, «Чӑваш Енри патшалӑх организацийӗсенчи чи ӑста вӗрентекен» конкурсӑн ҫӗнтерӳҫи, Вырӑс патшалӑх чӗлхи тата Раҫҫей Федерацийӗ халӑхӗсен тӑван чӗлхисене вӗрентекенсен меслетлӗх ӗҫӗсен конкурсӗн лауреачӗ.

«Пӗрле ларса калаҫар-ха» рубрикӑра тӗрлӗ ыйтӑва сӳтсе явӗҫ. Ҫав шутра — чӗлхепе ҫыхӑннисене те. Тӗслӗхрен, пирӗн ачамӑрсем кӑна мар, мӑнуксем те чӑвашла калаҫчӑр тесен мӗн тумалла?

cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Чӑваш Енӗн Вӗренӳ институчӗ «Оживляем книжные страницы» (чӑв. Кӗнеке страницисене ҫӗнететпӗр) ятпа чӑвашла видеороликсемпе анимаци фильмӗсен конкурсне ирттерет.

Унӑн тӗллевне чӑваш чӗлхине вӗрентессин тухӑҫлӑхне ӳстерессипе сӑлтавланӑ. Пултарулӑх ӑмӑртӑвне 14 ҫултан иртнӗ кирек епле ача та хутшӑнайӗ.

Конкурс материалӗсен чӑвашла пулмалла. Вӗсене юпа уйӑхӗн 28-мӗшӗччен https://forms.yandex.ru/u/62f2180940d4c2d6a2f40809/ каҫӑпа йышӑнӗҫ.

cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

«Куславккасем» ентешлӗх тата Куславкка районӗн администрацийӗ хореографи конкурсӗ ирттерме йышӑннӑ. Ӑна Людмила Нянина тата Владимир Милютин ячӗпе ирттереҫҫӗ.

Людмила Нянина — ташӑ ӳнерӗнче пуян опыт пухнӑ ӑста, культура колледжӗнче хореографи дисциплинисене вӗрентет. Ӑна «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орденпа та чысланӑ.

Владимир Милютин — балетмейстер, этнохореограф, педагог.

«Ташӑ эрешӗсем» конкурс юпа уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Тӗрлемесри культура ҫуртӗнче иртӗ. Унта хутшӑнас кӑмӑллисен заявкӑна конкурсчен икӗ кун маларах парса ӗлкӗрмелле.

culture.cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Тутарстанри Наци библиотекине чӑвашла 1000 кӗнеке ӑсатнӑ.

Парне кӳресси ҫинчен Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев маларах Тутарстан Президенчӗпе Рустам Миннихановпа килӗшӳ тунӑ иккен.

Чӑваш халӑх поэчӗ Петӗр Хусанкай ҫуралса ӳснӗ Сиктӗрме ялӗнче иртнӗ «Уяв-2022» уявра Олег Николаев Тутарстанри муниципалитет вулавӑшӗсене чӑвашла илемлӗ литература парасси ҫинчен сертификатсем парнеленӗ. Халӗ вара кӗнекесем унта ҫитнӗ.

cheb-centr.soc.cap.ru сайтран илнӗ сӑнӳкерчӗксемпе усӑ курса хатӗрленӗ коллаж

Шупашкар хулинчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрта хӗрарӑмсем чӑваш тумӗ тӑхӑнса сӑн ӳкерӗннӗ. Мероприятие унтисем «Хитре кӗр» ят панӑ. Ӑна социаллӑ учрежденире пурнӑҫа кӗрекен «Илем шкулӗ» программӑна пурнӑҫа кӗртнӗ май йӗркеленӗ.

Кӗркунне йывӑҫсем хӑйсен сарӑ-хӗрлӗ тата ытти тӗслӗ ҫулҫисемлӗ тумӗсемпе куҫа илӗртеҫҫӗ. Ҫутҫанталӑкӑн ҫак вӑхӑтӗнче сӑн ӳкерӗнме питех те аван. Хитре чӑваш тумӗ ытти чух те килӗшӳллӗ те, кӗркунне вӑл тата илемлӗрех курӑнать тесе шухӑшлаҫҫӗ сӑн ӳкерӗннӗ херарӑмсем.

Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр (ку ӗҫе тахҫантанпах тӑвайманччӗ-ха...). Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).

Вуннӑмӗш ӗмӗрте пирӗн мӑн асаттесем — пӑлхарсем патне арабсен Багдатри халифӗн элчисем килнӗ. Вӗсен хушшинче Ахмед ибн-Фадлан ятлӑ ҫыруҫӑ та пулнӑ. Вӑл пӑлхарсем ҫав вӑхӑтра мӗнле пурӑннине, вӗсен патшипе тӗл пулнине тӗплӗ ҫырса кӑтартать. Ҫакӑн ҫинченех тата тепӗр араб ҫулҫӳревҫи Ибн-Русте те ҫырать: «Пӑлхарсем — ҫӗр ӗҫлесе пурӑнакан халӑх, вӗсем тулӑ, урпа тата вир йышши тӗрлӗ тырпул акса тӑваҫҫӗ», — тет вӑл. Тепӗр ҫӗрте пӑлхар патши Алмуш ятлӑ пулнине ҫырать. Алмуш, терӗмӗр-ха эпир. Анчах та ҫав пӑлхар патшин ячӗ чӑннипе мӗнле пулнӑ-ши?..

Ҫав араб ҫулҫӳревҫисен текстне авалхи ҫырулӑхсене пӗлекен тӗрле тӗпчевҫӗсем, тӗрлӗрен вулаҫҫӗ иккен. X. М. Френ ятлӑ тӗпчевҫӗ Ахмед ибн-Фадлан ҫырнине Йакут «Словарӗ» тӑрӑх вуланӑ чухне пӑлхар патши ятне Алмус тесе палӑртать.

Малалла...