Ачана шкула яма тӑрсан пӗр ҫул та кӗнеке хамӑр укҫа парса туянманни пулман. Е, чим-ха, пулнӑччӗ-ха. Пӗрремӗш класа кайнӑ чух. Ытти чух вӗҫӗмех илме тивнӗ. Хӑшне-пӗрне ҫӗннисене, теприсене — усӑ курнисене. Ҫӗннисене илме шкултан калатчӗҫ те — ара, программи ҫӗнӗ-мӗн тата тем те пӗр… Халӗ вӑл вӑхӑта усал тӗлӗкри пек аса илетӗп.

Кӑҫал шкула каякансен ашшӗ-амӑшӗн вара укҫа кӑларса хума тивмӗ. Республикӑн вӗренӳ минситрӗ Владимир Иванов пресс-конференцире мӗнпур ачана шкул кӗнекисемпе тивӗҫтерме шантарнӑ. Ун валли тӗрлӗ хыснаран 200 миллион тенкӗ уйӑрнӑ-мӗн. Министр пӗлтӗр пуҫламӑш классене кӑна тӳлевсӗр шкул кӗнекисемпе тивӗҫтерни пирки те аса илтернӗ. Пӗлтӗр, чӑн та, пӗрремӗшпе иккӗмӗш класра вӗренекенсене пӗр кӗнеке туянтарман-мӗн, виҫҫӗмӗшпе тӑваттӑмӗш классне вара тӗп предметсем валли тивӗҫтернӗ.

Мӗн кӑна шухӑшласа кӑлармаҫҫӗ пулӗ хӑшӗсем. Ӑслӑлӑхпа техника аталанӑвӗ пирки мар-ха... Конкурс тесен тем те пӗр шухӑшласа тупни тӗлӗнтерт.

Шупашкарта, акӑ, хӗрсем машина ҫӑвассипе конкурс йӗркеленӗ-мӗн. Ҫурма ҫарамасланнӑ та (хам кайса курман-ха, ӳкерчӗксем тӑрӑх ӑнланма пулать) вӗсем ӗҫе пуҫӑннӑ. Вӗсене пӑхма тем тӗрлӗ машина пырса ҫитнине пӗлтереҫҫӗ. Пухӑннӑ 40-е яхӑн автомобиль хушшинче ИЖран тытӑнса «Мерседес Бенц» таранах пулнӑ-мӗн.

«Эпир ку мероприятие водительсен тӗксӗм кунӗсене илемлетме пухӑнтӑмӑр», — тенӗ конкурс йӗркелӳҫи Дмитрий Матвеев. Унта хӑйсен клубӗн чи чипер пикине суйланӑ. Ҫак ята тивӗҫессишӗн хӗрсем машина кӑна ҫуман, ташласа та кӑтартнӑ. Йӗркелӳҫӗсем вӗсен илемне, авкаланма пултарнине тата машина ҫунине кура хакланӑ имӗш. Ҫӗнтерме вара Татьяна Вастеева пултарнӑ. «Ачаранах атте машинне ҫуса ӳснӗ те эпӗ ҫавӑнтанпа машинӑсене юрататӑп. Кунта хитре машинӑсемпе илӗртӳллӗ каччӑсем нумай. Тирпейлӗхе кӑмӑллатӑп. Ҫакӑ ҫӗнтерме пулӑшрӗ те», — тенӗ вӑл.

Сӑнсем

Cessna Grand Caravan самолёт

Ҫурлан 18-мӗшӗнчен тытӑнса Шупашкартан Ӗпхӗве 899 тенкӗпе вӗҫме май килӗ. Хаксем пирки каласан, унӑн виҫи темиҫе пин тенке ҫитме пултарать имӗш. Ку вӑл хӑҫан туяннинчен килет тесе пӗлтереҫҫӗ.

Авиарейссене юнкунсерен, эрнекунсерен тата вырсарникунсерен йӗркелӗҫ. Кунтан вӗсем 13 сехет те 30 минутра хускалаҫҫӗ, Ӗпхӗве 17 сехет те 40 минутра ҫитмелле. Вырӑнти вӑхӑтпа — тепӗр май каласан 2 сехет ытларах ҫеҫ кирлӗ пулӗ. Самолетсем авӑн уйӑхӗн 21-мӗшӗччен вӗҫме тытӑнмалла.

Авиарейссене «Тутарстан» авиакомпани 9 вырӑнлӑ «Cessna Grand Caravan» самолетсемпе йӗркелӗҫ.

Пушар тухасси тӗрлӗ сӑлтавсемпе ҫыхӑннӑ. Хӑш чухне этем хӑйӗн айванлӑхӗпе «хӗрлӗ автана» кӑларать, ытти чухне вара пушар хӑех кӗтмен ҫӗртен хӑнана пырса килет.

Ҫурлан 6-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Сурӑмхӗрри ялта ача-пӑча вӑййипе 7 тоннӑ йывӑрӑш улӑм купи тӗппипех ҫунса кайнӑ. Ку инкек пӗтӗмӗшлӗ 7 пин тенкӗлӗх шырлӑх кӳнӗ.

Ҫак кунхинех Етӗрне хулинче 50 ҫул Октябрь урамӗпе пыракан 40 ҫул каялла тухнӑ «Газ-66» тиев урапи хыпса илнӗ. Ҫулӑм тухнӑ сӑлтавне вара урапан механизмӗ кивелнипе ҫыхӑнтараҫҫӗ. Тиев машинин водителӗ ҫунӑк шӑша туйса илсенех транспортран аннӑ. Тухнӑ инкек никама та амантман, урапан электропроводки ҫеҫ ҫунса кайнӑ.

Алла укҫана ҫӑмӑллӑн илес текенсем пур вӑхӑтра та ҫитереклӗ пулнӑ. Ав, Ҫӗнӗ Шупашкарта та ун йышшисем «хуҫаланма» тытӑннӑ. Анчах та тӗрес мар майпа «пуйма» тытӑнакансен ӗҫӗ-хӗлӗ нумайлӑха тӑсӑлман — вӗсен те саккун умӗнче явап тытмалла пулӗ.

Ӗнер, ҫурлан 7-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта йӗрке хуралҫисем урапасен номерӗсен вӑррисене тытнӑ. Ҫӗнӗ Шупашкарти Раҫҫей ШӖМ пайӗн полици ертӳҫи Дмитрий Георгиевский палӑртнӑ тӑрӑх икӗ вӑрӑ 20 ҫула та ҫитмен. Вӗсем икӗ уйӑх хушши патшалӑх номер паллисене вӑрласа пурӑннӑ, хыҫҫӑн вара шырлӑх курнӑ водительсене карас телефон балансне тултарма ыйтнӑ, унсӑр урапан номерне тавӑрса пама килӗшмен. Баланс суммине вара 1000 тенкӗрен пуҫласа 1500 тенкӗ таранах ыйтнӑ. Пӗтӗмпе 28 урапа хӑйсен патшалӑх номернӗ «ҫухатнӑ».

Паянхи кун вара икӗ вӑрра явап тытарассипе ыйтӑва татса параҫҫӗ.

Тен пурнӑҫ тискерленсе пыннипе ҫамрӑк ӑру хӑйне хаяр тыткалама тытӑнчӗ. Вӗрентсе каланине юратмаҫҫӗ, ӳпкеленишӗн патак ҫитерессипе хӑратаҫҫӗ, ашшӗ-амӑшӗсене хирӗҫ калаҫаҫҫӗ е тата тискерлӗрех ӗҫсем тӑваҫҫӗ. Ку сӑмахсен чӑнлӑхне Вӑрнар районӗнче пулса иртекен ӗҫ-пуҫ тепӗр хут ҫирӗплетрӗ.

Ҫак кунсенче йӗрлев органӗ асӑннӑ районти Вӑрманкас ялӗнче пурӑнакан 18 ҫулхи яша хирӗҫ пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫӗн тӗпчевне вӗҫленнӗ. Каччӑна вара «вӗлерни» статьяпа айӑпланӑ пулнӑ.

Следстви тӗпчесе пӗлнӗ тӑрӑх, 2012 ҫулхи юпан 15-мӗшӗнче каҫ-кӳлӗмре хайхи ҫамрӑк хӑйӗн 42 ҫулхи ашшӗпе вӑрҫса кайнӑ. Ывӑлӗ вара ҫак кунчен маларах ҫул инкекне лекнӗ. Шырлӑхсене татса парас тесе яш анкартинче ларакан кивӗ бензовоза водителе парса янӑ. Ҫак пулӑм ӗнтӗ ятлаҫмали сӑлтавӗ пулнӑ та.

Тен шуйттан хӗтертсе тӑннипе, тен ашшӗн сивӗ сӑмахӗсем чуна пырса тивнипе 18 ҫулхи каччӑ электричествӑ пралукне алла ҫавӑрса тытнӑ та мунча пӑлтӑрӗнче выртакан ашшӗне пӑвса вӗлернӗ.

OLEV системӑллӑ автобус

Кӑнтӑр Корейӑра электробуссене (хайхи троллейбуссем ӗнтӗ) ҫӗнӗ технологипе авӑрланма шутлаҫҫӗ — OLEV система хайхи транспорт хатӗрне электричествӑпа провадасӑр тивӗҫтерет иккен. Нумай пулмасть ҫак ҫӗнӗлӗх ӗҫлеме те пуҫланӑ — Куми хулинче ҫул ҫине икӗ электробус тухнӑ. Вӗсен ӗҫне хакланӑ хыҫҫӑн ҫак системӑна малашне кӗртесси е ӑна пӑрахаҫласси пирки пӗтӗмлетӗҫ.

Электричествӑпа ҫӳрекен ахаль автобусӑн пӗр ҫитменлӗхӗ унӑн аккумуляторӗпе ҫыхӑннӑ. Вӑл пӗрре йывӑр, тепре — хаклӑ. OLEV системӑпа усӑ курсан вара электричество ҫул лаптӑкӗнчен килет. Тӗрӗссипе ҫул хыттине вырнаҫтарнӑ индукци катушкисем урлӑ. Авӑрланма машин тӗпӗпе хушши 17–20 см. ҫеҫ кирлӗ иккен. Тепӗр лайӑх ен — ҫак хатӗрсене ҫӳрев тӑршшӗпе лартса тухас тесен ҫулӑн 5–15 процентне ҫеҫ ҫӗнетмелле иккен. Авӑрлану чарӑнусенче тата парковкӑсенче иртет, ҫулпа пынӑ май та электричество хӑвачӗпе тивӗҫтерме пулать имӗш.

Икӗ электробус Куми хулинче 24 ҫухрӑмлӑ мартшутпа ҫӳрет иккен. Вӗсен ӗҫӗ кӑмӑла кайсан 2015 ҫул тӗлне тата 10 машин ҫул ҫине кӑларасшӑн.

Паян федераци органӗсен территорири пайӗсемпе Чӑваш Енри массӑллӑ информаци хатӗрӗсем епле ӗҫленине тишкернӗ. Ӑна федерацин Чӑваш Енри тӗп инспекторӗпе Геннадий Федоровпа Информаци политикин министерстви йӗркеленӗ. Мероприятие ведомствӑсен пресс-секретарӗсене йыхравланӑ.

Хӑйсем пирки каласа кӑтартакан материал массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче вырнаҫтарассипе РФ Пенси фончӗн уйрӑмӗ, Инкеклӗ ӗҫсен министерствин республикӑри тӗп управленийӗ тата Следстви комитечӗн управленийӗ хастар-мӗн. Федераци казначействин управленийӗ, Ют ӗҫсен министерствин Чулхулари элчелӗхӗн Шупашкарти уйрӑмӗ тата Раҫҫейӗн Финанс надзорӗн управленийӗ ҫинчен каласа паракан пӗр информаци те пулман иккен.

Шупашкарта ӗнер «Шевроле» тата «Опель» автомашинӑсен дилер центрӗ уҫӑлнӑ. Унта Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев хутшӑннӑ.

Дилер центрне уҫнӑ компание Михаил Васильевич пысӑка хурса хакланӑ, мӗншӗн тесен ҫаврӑнӑҫуллӑ ҫав предприяти автомашинӑсем сутма хальхисене шутласан Шупашкарта виҫҫӗмӗш центр уҫать иккен. Республика ертӳҫи ҫамрӑксем валли ӗҫ вырӑнӗ туса пани уйрӑмах паха иккенне палӑртнӑ. Дилер центрӗсем уҫакан компани 400 ытла ӗҫ вырӑнӗ туса панӑ-мӗн. Ӗҫ укҫине те япӑх мар тӳлеҫҫӗ имӗш.

Хальхи центр машинӑсене сутнипе пӗрлех тӗрлӗ юсавпа та аппаланӗ. Машинӑн саппас пайӗсене те сутлӑха кӑларать.

Сӑнсем (16)

Ҫурлан 10-мӗшӗнче Раҫҫейре Физкультурниксен кунне паллӑ тӑваҫҫӗ. Ҫӗмӗрлесем вара ҫак кун тӗлнӗ тӗрлӗ енлӗ ятарлӑ программа хатӗрленӗ.

«Труд» стадионта чи пӗлтерӗшлӗ мероприяти иртӗ. Унта хулари ача-пӑча клуб пӗрлешӗвӗсен хушшинче «Пирӗн картиш кубокӗ» ятпа мини-футбол турнирне ирттерӗҫ. Унсӑр пуҫне стадионта пляж волейболӗпе хула турнирӗ, хулара тӗрлӗ ушкӑнра ӗҫлекенсен ХII спартакиадин зачёчӗпе ҫӑмӑл атлетика енпе ӑмӑртусем, ахаль ҫынсем хушшинче стритболпа турнир, армспорт турнирӗ, ача-пӑча сывлӑхне ҫирӗплетекен «Соснячок» спорт уявӗ, тата ытти тӗрлӗ турнирсемпе ӑмӑртусем ирттерме палӑртнӑ.

Кӑмӑл пулсан ҫак кунхинех «Олимп» вӑй-хал культурин комплексӗ хӑнана йыхравлать — вӑл тивӗҫтерекен кашни спорт пулӑшӑвӗпе кашни тӳлевсӗр паллашма пултарӗ.