Нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче Геннадий Айхин астӑвӑм каҫӗ иртӗ. Вӑл 17 сехет те 30 минутра пуҫланӗ.
Мероприяти «Г. Айги: Тот самый, поэт...» курав ӗҫленӗ вырӑнта пулӗ. Унти кашни ярӑм, сӑмах май каласан, — Геннадий Айхин сӑввисенчен илнӗ цитатӑсем ҫеҫ мар, унӑн пурнӑҫӗн уйрам тапхӑрӗпе тата пултарулӑхӗпе паллаштарни те.
Астӑвӑм каҫне кирек кам та кайса курма пултарать.
Шупашкарти Литература музейӗнче «Чӑваш поэзийӗн ҫӑлтӑрӗ» курав уҫӑлассине эпир унччен пӗлтернӗччӗ-ха.
Курава уҫнӑ ҫӗре хутшӑннӑ Марина Карягина тележурналист асӑннӑ пулӑм пирки «Чӑваш Ен» патшалӑх телерадиокомпани сайтӗнче акӑ епле ҫырса кӑтартнӑ: «Поэт, художник, этнограф, фольклорист, куҫаруҫӑ, чӗлхеҫӗ, педагог, музыкант, фотограф - ҫакӑн чухлӗ пултарулӑх уҫма пултарнӑ ҫамрӑк Кӗҫтенттинре Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗ. Чире пула 25 ҫултах пурнӑҫран уйрӑлман пулсан, тата мӗн чухлӗ хайлав хӑварнӑ пулӗччӗ Пушкӑртстан ҫӗрӗнче ҫуралса ӳснӗ Слакпуҫ ывӑлӗ. Куравра, тӗпрен илсен, Чӑваш наци музейӗн фондӗнчи экспонатсем. Ҫав шутра — Константин Иванов хӑй йывӑҫран ӑсталанӑ пичет машинки те. Паллах, «Нарспи» поэмӑна чи малтан илемлетнӗ ӳкерчӗксем те хисепре».
Тӑвай районӗнчи Енӗш Нӑрваш ялӗнче СССР халӑх артисткине Вера Кузьминана халалланӑ музей кӗтесӗ уҫасшӑн. Кун пирки нарӑс уйӑхӗн 6-мӗшӗнче асӑннӑ ялта иртнӗ ҫавра сӗтел вӑхӑтӗнче сӳтсе явнӑ. Унта вырӑнти тӳре-шара та, культура учрежденийӗсенче ӗҫлекенсем те пуҫтарӑннӑ. Артистсенчен вара чӑваш халӑх артисчӗсем Иван Иванов тата Сергей Иванов хутшӑннӑ.
Енӗш Нӑрваш ялӗнче чылай ҫул халӑх театрӗ ӗҫлет. Унта Вера Кузьминана халалланӑ музей кӗтесӗ уҫсан вӑл ҫав тӑрӑхра тӗп культура центрӗ пулса тӑрӗ.
«Вера Кузьминична ҫамрӑк артистсемшӗн яланах тӗслӗх пулса тӑнӑ, унӑн ӗҫченлӗхӗ тата театра парӑнни пире хавхалантарса тӑнӑ. Музей кӗтесӗ уҫни — унӑн эткерлӗхне упарса хӑварассинче пӗлтерӗшле утӑм пулса тӑрӗ», — тенӗ Чӑваш академи драма театрӗн артисчӗ Иван Иванов.
Астӑвӑм
Чӑваш халӑх ҫыравҫи, драматург, Чӑваш театрне йӗркелекенсенчен пӗри тата сиплевҫӗ П.Н. Осипов ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш академи драма театрӗнче паллӑ турӗҫ.
Петр Николаевич пурнӑҫӗнче тӗлӗнмелле самантсем чылай пулнӑ. Вӑл илемлӗ сӑмах вӑйӗпе чӑвашсене чӑмӑртанма чӗнекен, вӗсен сывлӑхне упракан пулма ҫӗр ҫине килнӗ. Ҫакна палӑртрӗҫ юбилей каҫӗнче тухса калаҫакансем.
П.Н. Осипов хӑйӗн ҫамрӑклӑх ҫулӗсем пирки каласа панине ҫур ӗмӗр каялла кинохроника ӳкерсе илнӗ. Ҫав кадрсене тата вуншар ҫул каялла театрта лартнӑ спектакльсене экран ҫинче кӑтартнине пухӑннисем кӑмӑлласа кӗтсе илчӗҫ.
– Эпӗ Хусанти гимназире вӗреннӗ ҫулсенче чӑваш ҫамрӑкӗсем пӗрле пухӑнса ларма кӑмӑллатчӗҫ, – аса илнӗ Петр Николаевич. – Ҫавӑн пек тӗлпулусенчен пӗрне Н.В. Никольский историк пычӗ те чӑваш халӑхӗн аваллӑхӗ пирки каласа пачӗ, пирӗн тӑхӑмсем атӑлҫи пӑлхар халӑхӗнчен пулса кайнине нумай тӗслӗхпе ҫирӗплетрӗ. Эпир халиччен кун пирки пӗлменччӗ.
Паян Семён Ислюков ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнӗ. Семён Матвеевич 26 ҫул каялла пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ.
Семен Ислюков республикӑна 1955-1985 ҫулсенче – 30 ҫул – ертсе пынӑ, Чӑваш АССРӗн Аслӑ канашӗн президиумӗн председателӗ, РСФСР Аслӑ канашӗн президиумӗн председателӗн ҫумӗ пулнӑ. Ӑна Ленин, Октябрь Революцийӗн тата ытти орденпа чысланӑ. Вӑл – Шупашкар хулин хисеплӗ ҫынни.
Нарӑс уйӑхӗн 7-мӗшӗнче К. А. Иванов ячӗллӗ Литература музейӗнче «Чӑваш позийӗн ҫӑлтӑрӗ» курав уҫӑлӗ. Ӑна вилӗмсӗр «Нарспи» авторӗ, питех те кӗске кунҫулӗнче ӗмӗрлӗхе ят хӑварнӑ Константин Иванов ҫуралнӑранпа 135 ҫул ҫитнине халаллӗҫ.
Курав Константин Ивановӑн тӗрлӗ енлӗ пултарулӑхӗпе: фольклортан пуҫласа фото ӗҫӗ таран —паллаштарӗ.
Чӑваш яшӗн идеалӗ Леонардо да Винчи пулнӑ иккен. Михаил Лермонтов пекех вӑл темпе те кӑсӑкланнӑ. Этнограф, фольклорист, чӗлхеҫӗ, литератор, тӑлмачӑ, педагог, художник, музыкант, фотограф, инженер — ҫакӑн пек тӗрлӗ енлӗ ҫын пулнӑ вӑл.
Нумаях пулмасть пирӗн республикӑра «Их имена останутся в истории» (чӑв. Вӗсен ячӗсем историре юлӗҫ) темӑпа ӑслӑлахпа практика конференцийӗ иртнӗ. Ӑна Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫин ҫулталӑкне тата К.П. Неверов генерал-лейтенант ҫуралнӑранпа 130 сул ҫитнине халалланӑ.
К.П. Неверов — чӑваш купсин, меценанчӗн Прокопий Ефремовӑн мӑнукӗн ывӑлӗ. Лидия Филиппова журналист тата публицист халӑх тетелӗнчи хӑйӗн страницинче пӗлтернӗ тӑрӑх, мероприяти ҫӳллӗ шайра иртнӗ. Унта ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем, таврапӗлӳҫӗсем, педагогсем, литераторсем, ветерансем, кадетсем тата ыттисем хутшӑннӑ. Шупашкартан ҫеҫ мар, Челепир хулинчен те. Ҫавсен йышӗнче чӑваш меценанчӗн йӑхӗнчен тухнисем те пулнӑ. Мероприяти вӑхӑтӗнче, сӑмахран, Неверов генерал-лейтенантӑн Челепирти мӑнукӗ Наталия Викторовна телефонпа ҫыхӑнса калаҫнӑ.
Кӑрлач йӑхӗн 31-мӗшӗнче Чӑваш тӗррин музейӗнче Анастасия Андреева тӗрӗҫе асра тытса «Вышивка длиною в жизнь» (чӑв. Ӗмӗре пына тӗрӗ) курав уҫӑлӗ.
Анастасия Андреева «Паха тӗрӗ» фирмӑра ӗҫлесе ӗмӗрленӗ. 2021 ҫулта вӑл Шупашкар районӗн тӗрленӗ карттине хатӗрлеме хутшӑннӑ, тепӗр ҫулхине — Раҫҫейӗн тӗрленӗ карттине.
«Пӗлтӗр эпир Анастасия Васильевнӑпа унӑн 65 ҫулхине халалланӑ курава уҫассине сӳтсе явма тытӑннӑччӗ. Анчах вӑл пурнӑҫран пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗнче уйрӑлса кайрӗ», – каласа кӑтартнӑ Чӑваш тӗррин музейӗн заведующийӗ Надежда Сельверстрова.
Чӑваш кӗнеке издательствинче В.К. Магницкийӗн «Собрание сочинений в 5 томах» ӗҫӗсен пӗрремӗш томӗ «Труды по этнографии народов Поволжья» ятпа кун ҫути курнӑ. – Кӑларӑма истори наукисен кандидачӗсем Ю.В. Гусаров тата А.А. Чибис пухса хатӗрленӗ.
Василий Магницкий (1839–1901) - этнограф, фольклорист, историк, XIX ӗмӗрти халӑх вӗрентӗвӗн ӗҫченӗ. Халӑх культурипе вӑл студент чухнех кӑсӑкланма пуҫланӑ. Атӑлпа Урал тӑрӑхӗнчи халӑхсен йӑли-йӗркипе культурине тӗпченӗ ӑсчаха чылай ӑслӑлӑх пӗрлӗхӗн йышне илнӗ.
Чӑваш кӗнеке издательствин сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, кӗнекене кӗнӗ ӗҫсенчен чылайӑшне автор ят панӑ евӗрех хӑварнӑ.
Кӑрлач уйӑхӗн 30-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Пётр Осиповӑн астӑвӑм каҫне пуҫтарӑнӗҫ.
Вӑл — Чӑваш АССР искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, РСФСР тава тивӗҫлӗ врачӗ, чӑваш халӑх писателӗ, актер, драматург, медицина наукисен кандидачӗ. Пётр Осипов ҫуралнӑранпа кӑҫал 125 ҫул ҫитет.
Литературӑпа вӑл 1916 ҫул хыҫҫӑн хастар ӗҫленӗ. 1927-1930 ҫулсенче Чӑваш драма театрӗн тӗп режиссёрӗ пулнӑ. Хӑй вал 20 ытла пьеса ҫырнӑ. Вӗсем чӑваш драматургийӗн ылтӑн фончӗ пулса тӑнӑ.
+6.3 °C