«Про Город» архивӗнчи сӑн

Ыран, раштав уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, Шупашкарта савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура тӗп чӑрӑша уҫӗҫ. Ун чухнех уяв бульварӗ те ӗҫлеме тытӑнӗ. Кӳлмекре Хӗл мучи резиденцийӗ ӗҫлеме пуҫлӗ.

Ҫапла, Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарать! Уявпа ҫыхӑннӑ мероприятисем пуҫланӗҫ. Анчах… Ытти ҫулсенчи пек хулара пӑр кӳлепесем ҫук. Вӗсене ӑсталаса ӗлкӗрӗҫ-и — калама ҫук. Ара, ҫанталӑк май памасть-ҫке-ха.

Ҫанталӑк хӗллехи пек тӑнӑ пулсан ку таранччен кӳлмекре пӑр тӑвайкки пулмаллаччӗ. «Ҫеҫпӗл» Ҫӗнӗ ҫул академийӗ патӗнче ҫуналлӑ пӑлан тумаллаччӗ. Анчах пӑр ҫук.

Ҫанталӑк парсан, тен, кӑҫал хӗлле пӑланпа тӑвайкки пулӗҫ-ха.

Раштав уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗн хальхи ӳнер центрӗнче «Дух спорта» сӑнӳкерчӗксен куравӗ уҫӑлнӑ. Ӑна республикӑри паллӑ фотоӳнерҫӗ, «Спортивный вестник Чувашии» хаҫатӑн тӗп редакторӗ Валерий Железняков йӗркеленӗ.

Курава спортпа ҫыхӑннӑ, суйланнисенчен суйланӑ сӑнӳкерчӗксем кӗнӗ. Валерий Железняков сӑнӳкерчӗк пултарулӑхӗпе иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулӗсенчех кӑсӑкланма тытӑннӑ. Ытларах спорт теми килӗшнӗ ӑна.

2012 ҫултанпа вӑл РФ фотоӳнерҫисен пӗрлӗхӗн Чӑваш Енри уйрӑмне ертсе пырать. Валерий Железняков ют ҫӗршывра иртнӗ куравсене те хутшӑннӑ: Латвире, АРШра, Андоррӑра, Румынире пулнӑ. Кӑҫал ӑна РФ Спорт министерстви Хисеп грамотипе чысланӑ.

Экспозицие 65 ӗҫ кӗнӗ.

"Про Город" тунӑ сӑн

Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков халӑх валли «хӗрӳ лини» ирттернӗ. Ҫав вӑхӑтра Ладыковӑн пӳлӗмӗнчи телефон пӗр минутлӑха та шӑпланман.

Ку ыйту кӗтмен ҫӗртен пулнӑ пулӗ те… Вӑл шаурмапа политика пирки пулнӑ.

— Пирӗн хулара шаурма тӑвакан точка нумай. Чылайӑшӗ ҫине: «Шаурма — турккӑлла» тесе ҫырнӑ. Эпӗ вывескӑна илсе урӑххипе улӑштармашкӑн предписани пама сӗнетӗп. «Шаурма — хӗвелтухӑҫла» тесе ҫырмалла ҫеҫ. Эсир мӗн шухӑшлатӑр? — ыйтнӑ пӗр ҫын шӑнкӑравласа ҫитсен.

Хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ хальхи лару-тӑрура ку тӗрӗс йышӑну пулнине пӗлтернӗ. Ку ыйтӑва Ҫӗнӗ ҫулччен татса пама шантарнӑ.

«Хӗрӳ линире» Алькешре ача пахчи тӑвас ыйтӑва та хускатнӑ. Ладыков ку ыйту малта пулнине палӑртнӑ. Хута яракан тепӗр садик шӑпах Алькешра пулӗ.

Алексей Ладыков 3 сехетре ҫынсен 50 ытла ыйтӑвне хуравланӑ.

Истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУ профессорӗ Георгий Яковлев пурнӑҫран уйрӑлнӑ.

Георгий Яковлев хӑй те ЧППУра вӗреннӗ. 1963 ҫулта вӑл историпе филологи факультетӗнчен хӗрлӗ дипломпа вӗренсе тухнӑ. Унтан М.Ломоносов ячӗллӗ Мускав патшалӑх университечӗ ҫумӗнчи аспирантурӑра вӗреннӗ, диссертаци хӳтӗленӗ.

Георгий Алексеевич ЧППУра политологи, этнологи предмечӗсене ертсе пынӑ, аспирантсен ӗҫне ертсе пынӑ. Ӗҫне кура ӑна грамотӑсемпе чысланӑ. Вӑл шутра — РФ Вӗренӳ министерстви пани те. Унӑн ҫемйине «Юратупа шанчӑклӑхшӑн» орденпа та чысланӑ.

Пӗр уйӑх каялла Георгий Алексеевич 80 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Унпа Шупашкарта паян сывпуллашнӑ.

Пуҫлӑхах ҫирӗплетмен те, анчах тивӗҫе кама шанса парассине палӑртнӑ.

Тутартсанри Чӑвашсен наципе культура автономийӗн ларӑвӗ Тутарстанри Халӑх туслӑхӗн ҫуртӗнче иртнӗ.

Унта Тутарстан президенчӗн шалти политика енӗпе ӗҫлекен управленийӗн наци политикине аталантаракан управленин пуҫлӑхӗ Данил Мустафин, Тутарстанри Халӑхсен ассамблейин канашӗн ертӳҫин ҫумӗ, ассамблейӑн ӗҫтӑвкомӗн ертӳҫи Николай Владимиров хутшӑннӑ.

Чӑваш Енӗн культура министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Константин Яковлев (Тутарстанри чӑвашсен автономине чылай ҫул вӑл ертсе пынӑ) 2015 ҫулта туса ирттернӗ ӗҫсем пирки доклад тунӑ.

Ассоциаци ертӳҫин тивӗҫӗсене пурнӑҫлама Евгений Морозова шаннӑ. Ҫитес ҫулхи чӳк уйӑхӗнче отчетпа суйлав конференцийӗ иртмелле. Унчен Е. Морозов ку ӗҫре «тивӗҫе пурнӑҫлакан» евӗр тимлӗ.

Евгений Морозов Анатри Кама хулинчи 16-мӗш шкулта физика вӗрентет.

Чӳк уйӑхӗнче контрафактлӑ эрехпе виҫӗ ҫын наркӑмӑшланса вилсен кун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ, айӑпланакансене тытса чарнӑ. Ун чухне наркӑмӑшлӑ 900 ещӗк эрех туртса илнӗ. Анчах пирӗн республикӑра ҫакӑ кӑна пулман-мӗн. Халӗ туртса илнӗ контрафактлӑ эрех 2 пин ещӗкрен иртнӗ. Кашни ещӗкре — 20 кӗленче.

Следстви управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, кӗленчесем ҫинче суя акциз пулнӑ. Эрехе чӑн-чӑнни тесе сутнӑ. Анчах ӑна вӗсем самай йӳнӗпе ярӑнтарнӑ.

Чӳк уйӑхӗнче наркӑмӑшланса вилнӗ виҫӗ ҫын эрехе алӑран туяннӑ. Унра метанол тупнӑ. Следстви шухӑшӗпе, контрафакта Мускав облаҫӗнчен илсе килнӗ.

Следстви управленийӗнче иккӗленӳллӗ эрех пирки пӗлтермелли лини ӗҫлет. Асӑрханма сӗнеҫҫӗ. Эрех йӳнӗ пулнине курсан сисчӗвленмеллех, алӑран туянмалла мар.

Танлаштарӑм (Рейтинг) Раҫҫейӗн информаци агентстви ҫурт-йӗр хакӗ тата ҫынсен тупӑшӗ ипотека кредичӗн ставкинчен ытларах витӗм кӳрет тесе пӗтӗмлетнӗ.

Ҫапла, ҫурт-йӗр хакӗ те, тупӑшӗсем те регионсенче уйрӑлса тӑраҫҫӗ. Ҫавна кура ҫурт-йӗре ипотекӑпа туянма вӑй ҫитерекенсен хисепӗ те тӗрлӗрен. Чӑваш Енре, акӑ, кашни вуннӑмӗш ҫемье кӑна ипотекӑпа хваттер туянайрать тесе пӗтӗмлетнӗ хайхисем. Ямал-Ненецк тӑрӑхӗнче, ав, кашни иккӗмӗш ҫемье ипотека кредичӗ илейрет.

Ипотека кредитне халӑхра анлӑ сарас тесе мерӑсем йышӑнсан та (ҫав шутра процент ставкине чакарнине, ҫӗнӗ хваттер сутакан строительство компанийӗсем тӗрлӗ акци йӗркеленине тата ыттине кӗртме пулать) ҫынсемшӗн вӑл пурнӑҫа кӗрейми ӗмӗт пулса юлать.

Шупашкарта 16 ҫулти арҫын ача 9-ти шӑллӗне вӗлерсен Чӑваш Ен самай шавларӗ. Хӑшӗ-пӗри кӑна ача ирччен компьютер вӑййине вылянипе сӑлтавларӗ. Теприсем урӑхла калаҫрӗҫ. Анчах ҫав кун ир кӳлӗм мӗн пулса иртнӗ? Ҫакна кӗҫех суд татса памалла. Пуҫиле ӗҫе суда ярса панӑ ӗнтӗ.

Следстви версийӗ тӑрӑх, кӑҫал ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче хӑйсен килӗнче 16-ри арҫын ача ҫывӑракан шӑллӗне мӑйӗнчен виҫӗ хутчен ҫӗҫӗпе чикнӗ. Ашшӗ-амӑшӗ тепӗр пӳлӗмре ҫывӑрнӑ. Вилене ирхине ашшӗ тупнӑ.

Следстви вӑхӑтӗнче судпа медицина экспертизи ирттернӗ. Кун хыҫҫӑн ҫакӑ палӑрнӑ: арҫын ача психика тӗлӗшӗнчен сывӑ мар. Судра ӑна вӑйпа сипленме ярас ыйтӑва пӑхса тухӗҫ.

Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедри «Хальхи тапхӑрта тӑван чӗлхесемпе литературӑсене тӗпчессипе вӗрентессин пӗлтерӗшлӗ ыйтӑвӗсем» конференци ирттерет. Вӑл 2016 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗн 22-мӗшӗнче иртӗ. Ӑна пӗтӗм тӗнчери шая кӑларнӑ.

Ӑслӑлӑхпа практика конференцине Юрий Виноградов доцент 70 ҫул, Альбина Волкова доцент 55 ҫул тултарнине халалланӑ.

Конференци программине ҫакнашкал секцисен ӗҫне кӗртме палӑртнӑ: «Хальхи чӗлхепе литература вӗрентӗвӗн аталану ҫул-йӗрӗ», «Тӑван чӗлхине ФГОСа вӑя кӗртнӗ тапхӑрта вӗрентесси»; «Тӑван мар чӗлхесене ФГОСа вӑя кӗртнӗ тапхӑрта вӗрентесси»;«Тӑван литературӑна ФГОСа вӑя кӗртнӗ тапхӑрта вӗрентесси».

Конференцие хутшӑнма Раҫҫейри, ҫывӑх тата инҫет ҫӗршывсен тӗпчевҫисене, аслӑ тата вӑтам шкул преподавателӗсене йыхравлаҫҫӗ.

Конференцие хутшӑнас текенсен хӑйсен заявкине тата доклад материалне йӗркелӳ комитетне кӑрлач уйӑхӗн 12-мӗшӗччен ҫитермеллине пӗлтереҫҫӗ.

Пиллӗк ҫул хушшинче Чӑваш Енре «шкул ыйтӑвне пӗтӗмпех татса» парасшӑн. Кун пирки республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев ачасен интересӗсене тӗпе хурса наци стратегине пурнӑҫламалли координаци канашӗн ларӑвӗнче каланӑ.

«2016 мӗш ҫул валли бюджетра ҫӗнӗ шкулсем тума укҫа-тенкӗ пӑхса хӑварнӑ. Пилӗк ҫул хушшинче регионта шкул ыйтӑвне пӗтӗмпех татса пама тӗллев лартнӑ. Вунӑ ҫул хушшинче регионти 30 шкула тӗпрен модернизацилеме те палӑртса хунӑ», — тесе пӗлтернӗ Чӑваш Ен Элтеперӗ пухӑннисене.

Сӑмах май каласан, Раҫҫей Президенчӗ ҫумӗнчи ачасен прависене хӳтӗлекен уполномоченнӑй хатӗрленӗ танлаштарӑмра пирӗн республика ачасене пурӑнма чи лайӑх 10 регион шутне кӗнӗ. Шкулсемпе ача пахчисене черет пӗтсен, тен, пӗрремӗш йӗркене те лекӗ-и?..