|
Пӑтӑрмахсем
 45-мӗш маршрутӑн автобусӗ Шупашкар хула администрацийӗпе Чӑваш Енӗн монополипе кӗрешекенӗсем маларах хӑйне евӗр тавлашӑва кӗрсе кайнӑ-ха. Кунта сӑмах хулари 45-мӗш маршрут пирки пырать. Тавлашӑвӗ вара ҫав маршрута камӑн тивӗҫтерессипе ҫыхӑннӑ. Пассажирсене турттаракан предприятие палӑртма уҫӑ конкурса 2012 ҫулхи ҫу уйӑхӗнчех ирттернӗ-ха. Анчах унта хутшӑнма юрӑхлине пӗрне кӑна тивӗҫ тесе йышӑннӑ. Апла пулин те каярах асӑнӑн маршрута урӑх предприятие панӑ. Конкурса хутшӑнма тивӗҫҫи айккинче шӑхӑрса юлнӑ. Монополипе кӗрешекенсем ҫакӑнпа килӗшме пултарайман. Тӗрӗсмарлӑха кура кӑлтӑка пӗтерме — конкурса хутшӑннӑ общетсвӑпа килӗшӳ ҫырма ыйтса — хут та шӑрҫаланӑ. Шупашкар хула администрацийӗ хӑйӗннех пенӗ — яхӑнне те яман. Унтан та ытларах — монополипе кӗрешекенсен йышӑнӑвӗпе килӗшмесӗр Арбитраж суднех ҫитнӗ. Нумаях пулмасть суд та монополипе кӗрешекенсене майлӑ йышӑну кӑларнӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Хулара
 Шупашкарти 45-мӗш шкул / cheb.ru сайтри сӑн Монополипе кӗрешкен республикӑри служба Шупашкарти харӑсах икӗ шкул тӗлӗшпе ӗҫ пуҫарнӑ. Хайхи вӗренӳ заведенийӗсем конкуренцие хӳтӗлесси ҫинчен калакан саккуна пӑснӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ӗҫе пысӑк банксенчен пӗрин («Перекет банкӗ») тата ачасен ашшӗ-амӑшӗн заявленийӗ тӑрӑх пуҫарса янӑ. Хула шкулӗсенче апат ҫинишӗн ачасем аллӑн укҫа тӳлес йӑларан пӑрӑннӑ ӗнтӗ. Тӳлевпе унта лартса панӑ ятарлӑ терминалсем урлӑ татӑлаҫҫӗ. Шупашкарти 45-мӗш вӑтам тата 2-мӗш лицейре пысӑках мар пӗр банк («Авангардӑн») терминалӗсем лараҫҫӗ иккен. Тепӗр тесен, сӑмахӑмӑр кредит учрежденийӗ пӗчӗккипе пысӑкки пирки мар-ха. Чи кирли ӗҫне тутӑр. Тавӑҫ тӑратакан тепӗр банкӗ хӑйне сирсе хӑварнишӗн кӑмӑлсӑрланнине ӑнланма пулать-ха. Ашшӗ-амӑшӗшӗн, калӑн, пӗр мар-им? Вӗсене ку лару-тӑрура кӑмӑлсӑрлантарни вара — ашшӗ-амӑшне асӑннӑ банкӑн кредит карттине илме ыйтни. Уншӑн комисси те сахал мар тӳлемелле иккен. Карттӑ ҫухалас-тӑвас пулсан та кӗсьене самай ҫӳхетме тивӗ. Конкуренцие хӳтӗлесси пирки калакан саккуна пӑсни патне таврӑнсан, асӑннӑ банк реклами влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче ҫакӑнса тӑрать иккен. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Чӑвашлӑх
 Этнокультура паркӗн паянхи сӑнӗ / В. Андреев ӳкерни Ҫӗрпӳри этнокультура паркӗн ыйтӑвӗпе паян Чӑваш Республикин культура, национальноҫсемпе архив ӗҫӗсен министерствинче ӗҫлӗ тӗлпулу иртнӗ. Калаҫӑва ирттерме министерствӑн этноконфесилле хутшӑнусен пайӗн пуҫлӑхӗ Казаков Сергей Димитриевич, кӳлепеҫӗ Вячеслав Эткер (вӑл кӳлепесен макечӗсене илсе килнӗ), Чӑваш наци культурин «Сӑвар» аталану фончӗн ертӳҫи Тимӗр Тяпкин пухӑннӑ пулнӑ. Ҫавӑн пекех телефонпа Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Артамонов Сергей Геннадьевич хутшӑннӑ. Калаҫса татӑлнӑ тӑрӑх парка малтанхи вырӑнтах йӗркелеме шут тытнӑ, тӗп сӑнар вырӑнӗнчи юпана ҫех тӳрлетсе каялла вырнаҫтарӗҫ. Халӑх имӗш юпара сӑнарланӑ ҫунатсене мӑйрака пек йышӑнать — ҫавна май хӑй каласа панӑ тӑрӑх Вячеслав Эткер улшӑнусем кӗртме килӗшнӗ. Сӑмах май, эпир те, Чӑваш халӑх сайчӗ ятӗнчен ӗнер Чӑваш наци конгресне ку ыйтупа пулӑшӳ кӳме ҫыру янӑччӗ. Ҫӗрпӳри этнокультура паркӗ пирки унсӑр та калаҫса татӑлма май тупни пире паллах савӑнтарать. Аса илтеретпӗр, ҫулталӑк пуҫламӑшӗнче Ҫӗрпӳри этнокультура паркӗ тума пуҫланӑ вырӑнтан юнашарти мӑнастир пупӗ хистенипе тӗп кӳлепене — юпана — кӑларса илсе склада кайса хунӑччӗ. |
|
Персона
 Александр Магарин Чӑваш Республикин информаци политикипе масӑллӑ коммуникаци министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх Наци телерадиокомпанин пуҫлӑхӗ пулма Наци вулавӑшӗн Кӗнеке палати пайне ертсе пыракан Александр Магарина суйланӑ. Вӑл ытти кандидатсенчен ытларах балл пухма пултарнӑ. Аса илтеретпӗр, пуҫлӑха пӗлтӗр маларах та суйласа пӑхрӗҫ, анчах ӗҫ тухмарӗ. Пӗрремеш суйлавра Александр Магарин ячӗ те пурччӗ, анчах ун чухне вӑл суйлав комиссине темшӗн кӑмӑла кайман. 2013 ҫул вӗҫнелле министерство тепӗр суйлав ирттерме шут тытрӗ. Ку хутӗнче 8 кандидат хутшӑннӑ. Александр Магаринсӑр пуҫне Владимир Иванов (Наци телерадиокомпанин продюсерӗ), Татьяна Ильина («Ҫапла пултӑр» кӑларӑма ертсе пыраканӗ), Александр Кириллов (Ял хуҫалӑх министерствинче ӗҫлекен), Марина Карягина (паллӑ сӑвӑҫ, телекӑларӑмсен ертӳҫи), Анастасия Степашина («РТВ-Регион» ТМЯП ӗҫ тӑвакан директорӗ), Сергей Степченко (Августа Уляндина упӑшки, «Такси 24 Казань» ТМЯП тӗп директорӗ), Юлия Стройкова (Наци телерадиокомпанин директор ҫумӗ) пулнӑ. Наци телерадиокомпанине пурӗ 2 радио тата пӗр телеканал кӗрет: «Наци радиовӗ», «Тӑван радио» (103,5 хум ҫинче Шупашкарта итлеме пулать), «Наци телекуравӗ». Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Ҫул-йӗр
 Владимир Якунинпа Дмитрий Медведьев / Дмитрий Астахов тунӑ сӑн / РИА Новости Дмитрий Медведьев йышӑннипе хӑвӑртлӑхлӑ чукун ҫула тӑвассине ӳлӗме куҫарнӑ тет — кун пирки «Коммерсантъ» ҫырать. Ку йышӑнӑва тӑкаксем ытла пысӑк пулнипе сӑлтавлаҫҫӗ. Хайхи укҫи-тенкине унсӑр та перекетлӗрех усӑ курма тивет те ку чукун ҫул валли ҫитмессе те пултарасран шикленеҫҫӗ ахӑр. Тем тесен те ӑна тума триллион ытла (>1 000 000 000 000) тенкӗ кирлӗ пулать тенӗччӗ. Хальхи вӑхӑтра РЖД президенчӗ Владимир Якунин ҫак проектӑн ҫӗнетнӗ вариантне хатӗрлесшӗн иккен — унпа килӗшӳллӗн чукун ҫул компанийӗ Мускавпа Улатимӗр хушшинче хӑвартлӑхлӑ ҫул тӑвасшӑн. Ку хутӗнче пӗтӗм тӑкаксене вӗсем хӑйсем ҫине илесшӗн. 384 милиардлӑх ларать пулин те патшалӑхран укҫа ыйтмасӑр тӑвасшӑн. Аса илтеретпӗр, хӑвӑртлӑхлӑ чукун ҫула Мускавпа Хусан хушшинче 2018 ҫулта иртекен тӗнче шайӗнчи футбол чемпионачӗ тӗлне тӑвасшӑнччӗ. Унӑн пӗтӗмешле тӑршшӗ 770 ҫухрӑм пулмаллаччӗ. Вӑл пирӗн республика ҫӗрӗсем тӑрӑх та иртмеллеччӗ. Енчен те унччен Хусана ҫитме 11 сехет ҫурӑ кирлӗ пулсан, хӑвартлӑхлӑ чукун ҫулпа ҫав вӑхӑт виҫӗ сехет ҫурӑччен чакарӑнӗччӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Республикӑра
 Чӑваш Республикин Журналистсен союзӗ Ҫемен Элкер ячӗллӗ премин иртнӗ ҫулхи лауреачӗсене палӑртнӑ. Ӑна «Советская Чувашия» хаҫат ӗҫченӗ Елена Зайцева тата «Чӑваш Ен» патшалӑх телерадиокомпанире тӑрӑшакан Ольга Туркай тивӗҫ тесе йышӑннӑ. Зайевана «Пысӑк ҫемье» проекта тытса тӑнӑшӑн чысланӑ. Туркай вара «Килти вулавӑш» радиокӑларӑм ярӑмӗпе преми илме пултарнӑ. Журналистсен тепӗр премийӗ Леонид Ильин радиожурналист ячӗпе хисепленсе тӑрать. Унӑн кӑларӑмӗсене (йывӑр тӑпри ҫӑмӑл пултӑр) тата сассине аслӑраххисем халӗ те астӑваҫҫӗ-тӗр. Ку премие ял хуҫалӑх тата ҫутҫанталӑка сыхлас темӑна ҫутатакансене чыслаҫҫӗ. Ильин премине «Хыпар» хаҫат журналистне Юрий Михайлова тата Етӗрне район администрацийӗн вырӑнти радио валли кӑларӑмсем хатӗрлекен Лилия Петровӑна парас тенӗ. Никольский ячӗллӗ преми те пур-ха. Ӑна чӑваш халӑх чӗрӗлӗвне тата халӑхсем хушшинчи туслӑха ҫирӗплетессипе ҫыхӑннӑ материалсемшӗн пама йышӑннӑ. Темиҫе ҫул каялла вӑл премие Тутарстанри «Сувар» хаҫат тивӗҫнӗччӗ. Хальхинче вара никама та чысламан. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Республикӑра
 Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ ҫынсем массӑллӑ информаци хатӗрӗсенчен хӑшӗнпе ытларах усӑ курнине пӗлес тӗллевпе халӑх хушшинче ыйтӑм ирттернӗ. Ача-пӑчана шута илмесен, ҫынсен пысӑк пайӗ, 89,9 проценчӗ, тӑтӑшах телевизор пӑхать иккен. Хаҫат-журнал вулакансенпе тӗнче тетелӗпе усӑ куракансен хисепӗ пӗр пекрех: 57,3 тата 58,5 процент. Радио итлекенсем сахалрах — 47,2 процент. Ҫамрӑксен виҫҫӗ тӑваттӑмӗш пайӗ вӑхӑта тӗнче тетелӗнче ирттерет. 55 ҫултан аслисенчен ытларахӑшӗ телевизор пӑхма кӑмӑллаҫҫӗ. Хаҫат вулакансем те вӗсемех. Хаҫат тенӗрен, тухса тӑракан хаҫата шӗкӗлченипе те кӑсӑкланнӑ. Кунта федераци шайӗнчисене те, республикӑрисене те вулани сисӗннӗ. 2011 ҫулхи ыйтӑм вӑхӑтӗнче республикӑрисене ҫынсен 18,5 проценчӗ вулани палӑрнӑ, пӗлтӗр ҫаксен хисепӗ ыйтӑма хутшӑннисен чӗрӗкӗпе танлашнӑ. Чӑвашла хыпарсемпе кӑсӑкланакансен шучӗ ӳснине те палӑртма кӑмӑллӑ. Ыйтӑма Шупашкарта, Ҫӗнӗ Шупашкарта, Улатӑрта, Канашра, Куславккара, Ҫӗрпӳре, Ҫӗмӗрлере, Етӗрнере, ҫавӑн пекех Улатӑр, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Куславкка, Хӗрлӗ Чутай, Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Етӗрне районӗсенче пурӑнакан 620 ҫынна явӑҫтарнӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Кӳршӗре
 Чӗмпӗр облаҫӗнче ҫӗр айӗнче пӑлхарсен авалхи мунчине тупни, ӑна музей евӗр упрас шухӑш тытни пирки хӑй вӑхӑтӗнче Чӑваш халӑх сайчӗ хыпарланӑччӗ. Археологсем мунчана X–XII ӗмӗрсенче туса лартнӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Чӗмпӗр облаҫӗн культура эткерлӗхне упрас енӗпе ӗҫлекен комитечӗн ертӳҫи Шарпудин Хаутиев ҫак кунсенче тӗнче тетелӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, авалхи ҫурта ятарлӑ ҫивиттипе витме тытӑннӑ. Вӑл ӑна юр-ҫумӑртан хуплӗ. Авалхи мунча тӑррине ҫӳлтен хупланипе пӗрлех ӑна туристсене кӑтартмалла хатӗрлесшӗн. Пӑлхар эткерлӗхӗн палӑкне иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗнче ӑнсӑртран асӑрханӑ. Ҫав вырӑнта влаҫ ҫыннисем Атӑлҫи тӑрӑхӗнчен тахӑҫан ссылкӑна янӑ нимӗҫсем унчченхи вырӑна таврӑнма тытӑнсан хайхисем валли поселок тӑвас тенӗ. Строительство ӗҫӗсене пуҫӑннӑ экскаватор кирпӗч никӗсе сиенлетнӗ.. Строительсем мунча кӑмакине, хутмаллине тата ытти хӑш-пӗр пая ватса пӗтернӗ. Ҫав вырӑн культура эткерлӗхӗн объекчӗ кӑна мар, унта пӑлхар тапхӑрӗнчи мунча пулнине каярах тин ӑнланса илнӗ. Поселок тума вырӑнти тӳре-шара саккуна пӑсса ирӗк панӑ иккен. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Персона
 Эпир пӗрремеш хут ҫулталӑк ҫыннине суйласа пӑхас терӗмӗр. Ку ӗҫ пирӗншӗн ҫӗнӗ пулнӑран вӑл тӗп-тӗрӗс пулнине шутламастпӑр та. Ара хӑшӗсем, мала тухас тесе епле кӑна майсем шырамарӗҫ пуль. Чи пахи пирӗншӗн — пирӗн сайт пирки унччен илтмен нумай-нумай ҫын пӗлчӗ. Вӑл хыпара пурӗ 1200 патнелле пӑхни те хӑйне майлӑ рекорд пулчӗ ӗнтӗ. Ку сасӑлава эпир вӑйӑ евӗр хаклатпӑр пулин те ӑна пӗтӗмлетмеллех. Ун умӗн эпир хӑш-пӗр сасӑсене пӑрахӑҫларӑмӑр — ют патшалӑхран килнисене тата пӗр вырӑнтанах сасӑлани уҫӑмлӑн курӑннисене. Мӗнле сӑлтава пула пӑрахӑҫланине, тата хӑшне шута илменнине эсир кунта тупма пултаратӑр (каярахпа вӑл страница ҫухалӗ!). Чи сумлӑ ӗҫсем (пӗрремӗш вырӑн) шутне пирӗн сайт хӑнисем Атӑлҫи Пӑлхара ҫавӑрса илнӗренпе 777 ҫул ҫитнине палӑртнине, чӑваш тӗнӗшӗн кӗрешнине (Фёдор Мадуров) тата Сӑвар хулашӗн таврашӗнче «Ырӑ ту» чул вырнаҫтарнине (Тимерша Алмантай) кӗртеҫҫӗ. Юрӑхсӑр сасӑсене кӑларса пенӗ хыҫҫӑн вӗсемшӗн 77 сасӑшар пухӑнчӗ. Чӑннипе вара Фёдор Мадурова асӑнмалла ӗнтӗ — Алмантайшӑн сасӑлани хушшинче пӗр ҫынах 4-5 хут сасӑлани татах та юлчӗ-ха. |
|
Культура
 Чӑваш Республикин культура, национальноҫсемпе архив ӗҫӗсен министерстви хыпарланӑ тӑрӑх культура ҫулталӑкӗн элемне суйланӑ. Унӑн авторӗ — Красноармейскинчи тӑрӑхсен пӗрлехи информаципе культура центрӗнче тӑрӑшакан Александр Анатольевич Казаков эрешлевҫӗ-художник. Пурӗ ҫак конкурса ҫиччӗн хутшӑннӑ иккен, вӗсем республикӑн тӗрлӗ тӑрӑхӗсенче пулнӑ. 15 тӗсрен пӗрине вара суйланӑ. Ӑсталаканӗ унта 2014 ҫула чӑваш эрешӗсемпе йӗркеленӗ. Пурӗ 3 тӗспе усӑ курнӑ: хӗрли шухӑш ирӗклӗхне, йӑла-йӗркепе халӑхӑн хӑйнеевӗрлӗхӗн управлӑхне пӗлтерет, сарри — пӗтӗм тӗнчене ӑшӑтса ҫутатакан Хӗвеле, ылтӑн тӗс — пуянлӑхпа ӑнӑҫлӑха. Культминӗн сайтӗнче вырӑсла версине кӑна кӑтартнӑран эпӗ ку элемӗн чӑвашла версине хатӗрлерӗм. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
+4.3 °C