Ҫу кунӗсем ҫитнӗ хыҫҫӑн, ҫанталӑк ӑшӑтсан паянхи кун халӑх шашлӑк пӗҫерме васкать. Дачӑсемпе ялсенче, хула ҫывӑхӗнчи вӑрмансенче унӑн шӑрши сарӑлать. Ҫавӑнпа та эпир сире ҫак ҫимӗҫе хатӗрленӗ чухнехи вӑрттӑнлӑхсемпе паллаштарас терӗмӗр.

Шашлӑк сӑмах пирӗн чӗлхене вырӑссенчен кӗнӗ, лешӗсем вара ӑна крым тутарӗсенчен (şışlıq — йӗтӗр евӗр япала) илнӗ теҫҫӗ. Чӑвашла ӑна тӗрӗссипе «шишлӗх» темелле те, анчах тӳрреммӗн кӗменрен шашлӑк тени хута кӗнӗ. Сӑмах май, унашкал апат-ҫимӗҫ ячӗсем ытти халӑхсен те пур. Чылайӑшне эсир пӗлетӗр те. Кебаб, сӑмахран, азербанджансен ҫимӗҫӗ, шиш-кебаб — турккӑсен. Эрменсем унашкал апата хоровац теҫҫӗ, Грецире сувлаки пӗҫӗреҫҫӗ, яппунсем — якитори (хулара унашкал ят нумай, вӑл мӗне пӗлтернине малашне пӗлетӗр), корейсем — пулькоки, американсем — барбекю. Аша турат ҫинче ӑшаласси авалхи меслет шутланать, ҫавӑнпа та ку апат-ҫимӗҫӗн чӑвашла та ячӗ пулнах. Анчах тӗрлӗ сӑлтавсене пула эпир ӑна ҫухатнӑ.

Вӑрттӑнлӑхсем

Чи малтанах, мӗнле вутӑпа усӑ курни пӗлтерӗшлӗ. Чи лайӑххисен йышне хурӑн тата ҫирӗк кӗреҫҫӗ.

Малалла...

Элтеперӗн администрацийӗ официаллӑ ҫынсене тата делегацисене йышӑннӑ чухне, конференцисем, савӑнӑҫлӑ мероприятисем ирттернӗ чухне, паллах, хӑнасене сӗтел хушшине лартмасӑр кӑларса ямасть. Йӑли ҫапла. Хӑнасене хӑш организаци апатланатарӗ? Ку енӗпе аукцион ирттерессине пӗлтернӗ.

Ҫак тӗллевпе администраци 1 миллион тенкӗ тӑкаклама хатӗр. Ӗҫе килӗшӳ алӑ пуснӑ кунранпа раштавӑн 25-мӗшӗччен пурнӑҫламалла. Конкурс документацийӗнче банкет тата фуршет менюне ҫырса кӑтартнӑ. Хӑнасен йышӗ – 500 ҫын таран. Пӗр ҫын пуҫне 1730 тенкӗ те 77 пус лекӗ.

Условисем ҫирӗп: чашӑк-тирӗк пахалӑхлӑ пулмалла, официантсен пӗр пек тӑхӑнмалла, сӗтел-пукана мӗнле вырнаҫтарасси пирки калаҫса татӑлмалла тата ытти те.

Заявкӑсене ҫу уйӑхӗн 16-мӗшӗччен йышӑнаҫҫӗ. Палӑртмалла: пӗлтӗр республикӑна 37 делегаци килнӗ.

Чӑваш Енӗн тӗп хулинчи тӗрлӗ вырӑнта ӗҫлекен икӗ кулинара ҫӗршыври Кулинарсен наци ассоциацийӗ хӑйӗн чи пысӑк наградипе — «Знак достоинства» (чӑв. Пархатар палли) кавалер ятпа — чысланӑ.

Халӑх апатланӑвӗнче ӗҫлекенсене хавхалантарма йышӑннӑ наградӑна «Кулинар» тулли мар яваплӑ обществӑн ертӳҫи Лилия Бенда тата «Алексгруп» тулли мар яваплӑ обществӑн «Депо» столовӑйӗн ертӳҫи Надежда Яковлева тивӗҫнӗ. Вӗсене Мускавра иртнӗ «Chef a la Russe» кулинари чемпионатне уҫас умӗн чысланӑ. Сӑмах май, Раҫҫей шайӗнче чемпионата кӑҫалхипе пиллӗкмӗш хут йӗркеленӗ.

Чӑваш Енри кулинарсен ассоциацийӗн ертӳҫине Николай Уездноя Кулинарсен наци ассоциацийӗ Тав хучӗпе хавхалантарнӑ. Кун пирки ЧР Экономика аталанӑвӗн министерстви пӗлтернӗ.

Мускаври хӑш-пӗр суйлавҫӑна пуш уйӑхӗн 18-мӗшенчи сасӑлав кунӗнче питех те ӑннӑ. Вӗсем Чӑваш Енри предприятисенчен пӗринче туса кӑларакан макарона, пӗр хутаҫне 13 тенкӗпе туяннӑ.

«Суйлава кайма илӗртме: Чӑваш Ен Патшалӑх канашӗн ертӳҫи ҫумӗнчен 13 тенкӗлӗх макарон». Ҫапла ятпа dailystorm.ru сайтра вырӑсла материал пичетленнӗ. Статьяна чӑваш парламенчӗн депутачӗн сӑн ӳкерчӗкӗпе тата макарон хутаҫӗпе пуянлатнӑ.

Шупашкарти хапрӑк макаронне ҫӗршывӑн тӗп хулинчи 201-мӗш суйлав участокӗ умӗнче сутнӑ. Сутуҫӑсем чек паман имӗш, апла пулин те интернет-кӑларӑм йӳнӗ макарон хуҫине палӑртнӑ. Ӑна Шупашкарти «Вавилон» макаронпа кондитер хапрӑкӗ туса кӑларнӑ. Интернет-кӑларӑм ку предприяти хуҫи Чӑваш Ен Патшалӑх канашӗн депутачӗ Олег Мешков пулнине, вӑл регионта харӑсах темиҫе предприяти тытса тӑнине палӑртнӑ.

Депутат предприятийӗсем апат-ҫимӗҫ туса кӑларассипе, юсавпа, куҫман пурлӑхпа, эрех-сӑра кӑларассипе ӗҫленине пӗлтернӗ.

Пӗлтӗр Роспотребнадзор Чӑваш Енре сутма илсе килнӗ 333 килограмм пахалӑхсӑр пулла туртса илнӗ. Ведомство ятарласа тӗрӗслев ирттернӗ. Кун хыҫҫӑн пулла тата тинӗҫ ҫимӗҫӗсене туртса илнӗ.

Тӗслӗхрен, пулӑ микробиологи кӑтартӑвӗсемпе нормативпа килӗшсе тӑман. Пулӑн тачка какайӗ тата креветка физикӑпа хими кӑтартӑвӗсемпе пахалӑхсӑр пулнӑ.

Пулӑ тата тинӗс ҫимӗҫӗсене упранӑ чухне те условисене пӑхӑнман. Ҫимӗҫсен срокне те пӑхса тӑман. Ҫак ҫимӗҫсене сутнӑ чухне йӗркене пӑснӑ предприятисене штраф тӳлеттернӗ. Пӗтӗмпе 400 пин тенкӗ ытла штраф пухӑннӑ.

Шупашкарти лавккасенчен пӗринче пӗр хӗрарӑм шӑккалат канихвет туяннӑ. Упаковкӑри пылак ҫимӗҫе юратса ҫиес вырӑнне йӗрӗнмелле пӑтӑрмах сиксе тухнӑ. Чие ҫырлиллӗ шӑккалата хӗрарӑм нарӑсӑн 20-мӗшӗнче илнӗ иккен. Унпа вӑл ачасене ҫуралнӑ кунта сӑйлама ӗмӗтленнӗ. «Хапрӑкра ӗҫлекенсем перчетке мӗншӗн тӑхӑнмаҫҫӗ?» — кӑмӑлсӑрланать тавар туяннӑ Екатерина ятлӑ хӗрарӑм.

Пӑтӑрмах пирки вӑл «Про Город» портала систернӗ. Унтисем хапрӑкпа ҫыхӑннӑ. Ӗҫлекенсемпе хапрӑкра тепӗр хутчен инструктаж ирттерме шантарнӑ.

Тӗпчесе пӗлме ятарласа комисси йӗркеленӗ. Пӑтӑрмах хапрӑкри пӗр-пӗр ӗҫчен гигиенӑна пӑхӑнманнипе сиксе тухма пултарнӑ тесе шутлаҫҫӗ. Пылак ҫимӗҫ кӑларакан предприятин тӗп директорӗ Елена Макеева ӗҫре ҫирӗпрех йӗрке тума шантарнӑ.

НТВ телеканалпа пыракан «Поедем, поедим!» (чӑв. Каяр, ҫиер!) кӑларӑма Шупашкарта ӳкересшӗн. Кулинари кӑларӑмӗн ӳкерӗвӗ пуш уйӑхӗн 11-14-мӗшӗсенче иртӗ.

Аслӑ Британи ҫынни, вӑлах кӑларӑм ертӳҫи тата филолог Джон Уоррен куракансене чӑваш халӑхӗн культурипе, йӑли-йӗркипе паллаштарасшӑн. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, кӑларӑмра наци апат-ҫимӗҫне хатӗрлеҫҫӗ.

Ӳкерӳ ушкӑнӗ кулинари «ҫапӑҫӑвӗ» ирттерме, хӗллехи велосипедпа ярӑнма, хулари музейсене, арҫынсен мӑнастирне, «Амазони» этнокомплекса, «Ясна» этноэкологи ялне ҫитме палӑртнӑ.

Сӑмах май, ҫак кунсенче Джон Уоррен Йошкар-Олара пулнӑ.

Нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗпе прокуратура ӗҫченӗсем Канашра тӗрӗслев ирттернӗ. Вӗсем контрафактлӑ улма-ҫырла тупнӑ. Тавара тӗп тума тивнӗ.

«Канашоптпродторг» тулли мар яваплӑ общество территорийӗнче Польшӑран кӳрсе килнӗ груша сутнӑ. Ҫимӗҫ курупки ҫинчи этикетка та улма-ҫырла ҫав ҫӗршывран пулнине ҫирӗплетнӗ. Улма-ҫырла докуменчӗсем те пулман. Аса илтерер: санкцисем йышӑннӑ хыҫҫӑн Польшӑран улма-ҫырла кӳрсе килме, ӑна сутма юрамасть.

Пӗтӗмпе Польшӑран илсе килнӗ 36,15 килограмм груша туртса илнӗ. Нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнче ӑна йӑлтах тӗп тунӑ.

Тӗп хулара какая тата сӗте саккуна пӑсса сутнине тупса палӑртнӑ. Кун пирки Шупашкар хула администрацийӗ хыпарлать.

Мэрин предпринимательлӗхпе потребитель рынокӗн аталанӑвӗ енӗпе ӗҫлекен управленийӗн, патшалӑх ветеринари службин, тӗп хулари ветстанци тата полици ӗҫченӗсем пӗрлехи рейда тухнӑ.

Тӗрӗслеве вӗсем Мускав районӗнче ирттернӗ. Ун вӑхӑтӗнче Элкер урамӗнчи 9-мӗш ҫурт умӗнче ял ҫыннисем аш-какайпа, сӗтпе саккуна пӑхӑнмасӑр сутӑ тунине асӑрханӑ. Тен, какайӗ те, сӗчӗ те лавккаринчен пахарах пулӗ, анчах саккун саккунах: ирӗк паман ҫӗрте суту-илӳпе аппаланма юрамасть.

Ҫапла майпа техника регламенчӗн йӗркине пӑхӑнманшӑн хайхи сутуҫӑсем тӗлӗшпе административлӑ протоколсем ҫырнӑ. Вӗсен халӗ 1 пинрен пуҫласа 2 пин тенкӗ таран штраф тӳлеме тивӗ.

Чӑваш кӗнеке издательствинче «Этнография чувашского народа» ятпа ҫӗнӗ кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Ӑна Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑxӗсен институчӗн ӑсчахӗсем пухса хатӗрленӗ. Ӗҫ ушкӑнне истори ӑслӑлӑxӗсен тухтӑpӗ В.П. Иванов тухӑҫлӑ ертсе пынӑ.

Ҫaк паха кӗнекере чӑвашсем ӑҫтан пулса кайни, халӑx йышӗ, наци тумтирӗ, капӑpлӑxӗсемпе апат-ҫимӗҫӗ, ҫeмье тата халӑх пурнӑҫӗ, йӑли-йӗрки, ӑруран ӑpӑва куҫнӑ пултарулӑхӗпе ӑcталӑxӗ, ӗненӗвӗ, ӳнерӗ тата ытти ҫинчен тӗплӗ ҫырса кӑтартнӑ.

Унсӑр пуҫне кӗнекене терминcен словарьне уйрӑммӑн кӗpтнӗ. Ҫaвӑнпа та вӑл вӗрентекенсемпе студентсемшӗн, аслӑ классенче ӑс пухакан ачасемшӗн тата чӑваш халӑxӗн истoрийӗпе, культурипе кӑcӑкланакансемшӗн усӑллӑ та кирлӗ пулма тивӗҫ.