«Чӑваш биопродукчӗ» тавар паллин пӗлтерӗшне ӳстерес тесе ҫак конкурса виҫҫӗмӗш хут ирттернӗ. Унта 1-4-мӗш класра вӗренекен ачасем хутшӑннӑ. Жюри пӗтӗмпе 136 ӗҫе хакланӑ, вӗсенчен чи лайӑх 6 ӗҫе суйланӑ.
Ачасем ӳкернӗ пулин те ӳкерчӗксем тарӑн шухӑшлӑ. Шӑпӑрлансем республикӑра апат-ҫимӗҫ мӗнле туса кӑларнине, вӑл пахалӑхлӑ пулнине ӗнентерме тӑрӑшнӑ.
Шупашкар районӗнчи Салапайкасси шкулӗнче вӗренекен Максим Исаев пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ. Ӑна ку ӗҫре амӑшӗ те пулӑшнӑ. Максимпа амӑшӗ Тамара Шатаева шухӑшланӑ тӑрӑх, сӗтел ҫине хамӑр ял хуҫалӑхӗнче туса илнӗ продукцие хумалла.
Алия Манинова, вӑл 1-мӗш класра кӑна вӗренет, малти вырӑна йышӑннӑ. Вӑл ӳкерчӗкре хӑйӗн ялне сӑнланӑ. Конкурса хутшӑннӑ тепӗр 4 ачана та Чӑваш Енри пысӑк предприятисем парнесемпе хавхалантарнӑ. Вӗсем пурте ЧР Элтеперӗн елкине кайӗҫ.
Шупашкарти «Акконд» кондитер хапрӑкӗ Тӑвай районӗнче ял хуҫалӑхне ҫирӗп аталантарать. «Акконд Молоко» (чӑв. Акконд сӗт) ят панӑ хӑйӗн предприятине кӑҫал кӑна 50 миллион тенкӗ ытла укҫа хывнӑ. Ӗнер предприяти 250 пуҫ пӑрулӑх ҫӗнӗ вите уҫнӑ.
Тӑвай район администрацийӗн сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал предприяти пӑру вити иккӗ тунӑ, тырӑ хранилищи, утӑ хранилищи хута янӑ, ӗне сумалли зала юсаса ҫӗнетнӗ, сӗт цехне анлӑлатнӑ.
«Акконд Молоко» продукцие тӗрлӗ хутаҫпа кӑларать, ҫав шутра — кӑкшӑм евӗрлине те. Ҫимӗҫ предприятин лавккисене кӑна мар, ытти суту-илӳ точкисем тӑрӑх та саланать.
Ҫӗнӗ пӑру вити уҫнине кура сӗт туса илессин калӑпӑшӗ предприятире малашне те ӳсессе шанаҫҫӗ. Хӗрлӗ хӑйӑва касма тӗрлӗ тӳре-шара, ҫав шутра Тӑвай район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Владимир Ванерке, хутшӑннӑ.
«Чӑвашҫӑкӑрпродукчӗ» предприятин ҫӑнӑхӗ паха, вӑл ҫӑкӑр савучӗсене те, кондитерсене те, макарон кӑларакансене те юрӑхлӑ. Ытти регионтипе танлаштарсан чӑваш ҫӑнӑхӗ тивӗҫлӗ хакпа ӑсанать. Ҫав вӑхӑтрах сутуҫӑсем ҫӑнӑха 25 процент хаклатса сутаҫҫӗ.
«Складран сентре ҫине кӑларнӑшӑн тытса юлаҫҫӗ», — кӑмӑлсӑрланнӑ республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев усламҫӑсемпе. Хӑйсем вара турттарса та тӑкакланмаҫҫӗ иккен. «Ҫуллӑрах пурӑнаҫҫӗ», — тенӗ май Элтепер хака 10—15 процентран ытла хӑпартмалла маррине палӑртса хӑварнӑ.
«Чӑвашҫӑкӑрпродуктӗнче» Пӗрлехи информаци кунне ирттернӗ чухне пирӗн тӑрӑхри ҫӑнӑх ҫӗршыври 19 региона, ҫав шутра Мурманскра, Красндар крайӗнче, Дон ҫинчи Ростовра, сутӑннине предприяти пуҫлӑхӗ Владимир Яковлев пӗлтернӗ.
Севастопольти чӑвашсен наципе культура обществин хастарӗсем Крымра пурӑнакан халӑхсен кухнисен III фестивальне хутшӑннӑ. Мероприяти кӑҫал раштавӑн 18-мӗшӗнче иртнӗ. Уява «Лукоморье» паркра ирттернӗ.
Фестивале пирӗн чӑвашсем те кӑмӑлпах пырса ҫитнӗ. Вӗсем наци кухнин вӑрттӑнлӑхӗпе хаваспах паллаштарнӑ. Унчченхи ҫулсенче те ун пек мероприятие хутшӑннисем ытти ҫул курнӑҫнисемпе тепӗр хутчен калаҫнӑ, тӗрлӗ нацин культурин вӑрттӑнлӑхӗсене сӳтсе явнӑ, пӗр-пӗрин ӑсталӑхне ӑша хывнӑ. Уява пынисем чунтан савӑннӑ, калаҫнӑ, шӳтленӗ. Ун пек мероприятисем Крымри тӗрлӗ наци ҫыннисене, ҫав вӑхӑтра вӑл тӑрӑхра тӗпленнӗ чӑвашсене те, тем пек кирлине палӑртса ҫитес ҫулхи фестивальчен ырӑ кӑмӑлпа сывпуллашнӑ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи ачасем валли чӳк уйӑхӗн 18-мӗшӗнчен пуҫласа раштавӑн 13-мӗшӗччен «Чувашские продукты — значит вкусно, натурально и полезно!» (чӑв. Чӑваш апат-ҫимӗҫӗ: тутлӑ, натурӑллӑ тата усӑллӑ) ӳкерчӗксен конкурсӗ иртнӗ. Унта хутшӑннисен чи лайӑх ӗҫӗсене республикӑри ӑмӑртӑва ярса пама суйланӑ.
Ӑна пуҫарнӑ ЧР Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӗвӗн тата ЧР Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствисем ӑмӑрту тӗллевӗ усӑллӑ та натурӑллӑ апат-ҫимӗҫпе апатланма хӑнӑхтарасси, хамӑр патра туса илекен продукцие сарасси тата пултаруллӑ ачасене хавхалантарасси тесе палӑртнӑ.
Ӗҫсене ачасем ватман, картон, пир, хут ҫине акварельпе, ҫупа, тушьпа, тӗрлӗ тӗслӗ кӑранташпа, пурӑпа ӳкернӗ.
3–4-мӗш класрисенчен Анна Александрова, Елена Терентьева, Юлия Крыцова, Карина Яруськина ҫӗнтернӗ; 1–2-мӗшсенчен — Нелли Чубайкина. Вӗсем районти Ача-пӑчапа пултарулӑх центрӗнче ҫак ӑсталӑха илеҫҫӗ.
Чӑваш Енре сӗт ытларах тирпейлеме тытӑнасшӑн. Кун пирки республикӑн ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов нумаях пулмасть иртнӗ канашлура палӑртса хӑварнӑ. Сӗт тата сӗтрен туса илекен апат-ҫимӗҫне сӳтсе явнӑ канашлӑва ЧР Министрсен Кабинечӗн ертӳҫин тивӗҫне пурнӑҫлакан — экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӳ аталанӑвӗн министрӗ Владимир Аврелькин ертсе пынӑ.
Тирпейлекен предприятисен ертӳҫисем те хутшӑннӑ канашлура иртнӗ уйӑхра Чӑваш Енре апат-ҫимӗҫ 0,2 процент, ҫав шутра сӗт тата унран туса илнӗ апат-ҫимӗҫ 2,8–2,2% хакланнине асӑнса хӑварнӑ. Чӑвашстат юпа уйӑхӗн 31-мӗшӗ тӗлне пӗлтернӗ тӑрӑх, пастеризациленӗ 2,5–3,2% сӗт хакӗ Федерацин Атӑлҫи округӗнчи регионсемпе танлаштарсан 13-мӗш вырӑн йышӑннине ӗнентернӗ. Пирӗн тӑрӑхра ҫавӑн пек сӗт вӑтамран 53 тенкӗ те 66 пус тӑнӑ. Ӗрӗнпур облаҫӗнче, сӑмахран, пӗр литрӗ — 40 тенкӗ. Тепӗр майлӑ каласан, ял хуҫалӑх таварне туса илекенсемшӗн ку меллӗ хак теме пулать.
Харпӑр хӑй туса илекен продукцие вырнаҫтарма «Нашсельхоз» электрон лапамӗ пулӑшасса шанаҫҫӗ. Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, унта хӑйсен таварне сутас шухӑшлӑ, хамӑр республикӑра ӗҫлекен, ял хуҫалӑх статусне илнӗ предприяти-организацисем, ял хуҫалӑх таварне туса кӑларакансем хӑйсем пирки информаци вырнаҫтарма пултараҫҫӗ. Вӗсене районсенчи яваплӑ ӗҫченсем ку енӗпе пулӑшма тивӗҫ. Ҫавсен ятне-шывне, телефонне, электрон адресне республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви хӑйӗн сайтӗнче пӗлтернӗ.
Электронлӑ информаци лапамӗшӗн явапли — Чӑваш Енӗн Апат-ҫимӗҫ фончӗ. Электрон лапама ЧР Ял хуҫалӑх министерствинчи «Нашсельхоз» баннер урлӑ е нашсельхоз.рф каҫӑпа тухма пулать.
Нумаях пулмасть Роспотребнадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗ «Магаззино» кӑларӑм ертӳҫи Александр Молочко пулнӑ лавккасене тӗрӗсленӗ. Специалистсем те йӗркене пӑснӑ тӗслӗхсене тупса палӑртнӑ. Вӗсемшӗн айӑплисен явап тытма тиветех.
Роспотребнадзор ӗҫченӗсем «Акатуй», «Санар», «Смак» лавккасенче, Тӗп пасарта пулса курнӑ. «Акатуй» лавккара тата Тӗп пасарти хӑш-пӗр сентре ҫинче срокран тухнӑ ҫимӗҫсене сутнине тупса палӑртнӑ. Пӗр вырӑнта апат-ҫимӗҫ упранӑ чухне температура режимне пӑхӑнман. «Санар» тата «Акатуй» хатӗр-хӗтӗрӗ тата производство пӳлӗмӗсем япӑх лару-тӑрура пулнӑ. Вӗсенче таракан таврашӗсем те курӑннӑ.
Тӗрӗслев хыҫҫӑн апат-ҫимӗҫӗн 22 партине пӑрахӑҫланӑ. Пӗтӗмпе 68,5 килограмм юрӑхсӑр тесе йышӑннӑ. Куншӑн айӑплисене административлӑ майпа явап тыттарӗҫ.
Чӑвашстат республикӑри апат-ҫимӗҫ хакне тишкернӗ. Пӗр уйӑхра хуратул, вир, рис, тип ҫу, сахӑр, ҫӑнӑх, кӑлпасси, сысна какайӗ, макарон таврашӗ йӳнелнӗ. Ҫӗрулми, панулми, помидор, хӑяр, сӗт юр-варӗ вара хакланнӑ.
Ҫӗрулми – 1, панулми – 1,4, помидор – 34,3, хӑяр 28,8 тенкӗ хӑпарнӑ. Ҫӑмарта хакӗ те уснӗ: 11 тенкӗ хаклӑрах. Сӗт 3,8 тенкӗ, услам ҫу 18 тенкӗ, чӑкӑт 17,8 тенкӗ, тӑпӑрчӑ 13 тенкӗ хӑпарнӑ.
Хуратул самаях йӳнелнӗ – 11 тенкӗ чакнӑ. Рис – 1,4, тип ҫу – 6,9, сахӑр – 2, кӑлпасси 6,2 тенкӗ йӳнӗрех туянма пулать. Ведомство пӗлтернӗ тӑрӑх, тӑвар, чӑх какайӗ, вермишель самаях хакланнӑ.
Федерацин монополипе кӗрешекен службин республикӑри управленийӗ Етӗрнери сӗт савучӗ хыпарланине пӑхса тухса Шупашкарти «Кулинар» ООО ача пахчисемпе тунӑ килӗшӗве тишкернӗ.
Республикӑн тӗп хулинчи шкул ҫулне ҫитменнисен 15 учрежденийӗ контракт системи ҫинчен калакан федераци саккунне пӑснӑ. Ҫавсем демпинга (ют ҫӗршыв чӗлхинчен кӗнӗ демпинг хака чакарнине пӗлтерет) хирӗҫле мерӑсем йышӑнмасӑр аукцион ирттернӗ. Шупашкарта вырнаҫнӑ «Кулинар» ача пахчисем туянма хатӗр хакран 25 процент таран чакарма май килнине кӑтартнӑ. Анчах хака мӗнле майпа ҫавӑн чухлех катма пултарнине хутпа ӑнлантарман. Монополипе кӗрешекенсем пӗлтернӗ тӑрӑх, ку вӑл саккуна пӑсни пулать. Ҫавна май «Кулинар» килӗшӳ туни саккунпа килӗшсе тӑмасть.
+3.3 °C