Паян Шупашкарти чукун ҫул вокзалӗнче Кӑтӑр Корейӑри Хӗллехи Олимп вӑййине хутшӑннӑ Лана Прусаковӑна сумлӑ йышпа кӗтсе илнӗ.

Аса илтерер, Ҫӗнӗ Шупашкар пики унта финала лекеймерӗ. Квалификаци суйлавӗнче трюк тунӑ чух йӑнӑшнине кура вӑл 14-мӗш вырӑн йышӑнчӗ. Финала чи вӑйлӑ 12 фристайлисткӑна суйласа илчӗҫ.

Паян Шупашкарти чукун ҫул вокзалне хӑйне кӗтсе илме пухӑннӑ тӳре-шарапа журналиста вӑл йӑнӑшнишӗн куляннине пӗлтернӗ. Пирӗн ҫӗршывран спортӑн ҫак енӗпе тата тепӗр спортсмен, Анастасия Таталина, хутшӑннӑччӗ. Саккӑрмӗш кӑтартупа вӑл финала кӗрейрӗ.

Ентешӗмӗр хӑйӗн пултарулӑхне Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ тренерӗ, Чӑваш Енӗн фристайл федерацийӗн ертӳҫи Никита Васильев патӗнче туптать.

Паян ирхи тӑватӑ сехет тӗлӗнче Вӑрнар районӗнчи Кӳлхӗрри ялӗнче пушар тухнӑ. Унта 93 ҫулти кинемей пурнӑҫӗ татӑлнӑ. Тӗпчевҫӗсем малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх, ватӑ ҫын пурнӑҫран сӗрӗме пула уйрӑлнӑ.

Ватӑ ҫын пӗр хутлӑ йывӑҫ пӳртре пурӑннӑ. Унӑн ҫурчӗ ҫуннине йӗрке хуралҫисене ял ҫыннисем пӗлтернӗ. РФ Инкеклӗ ӗҫсен министерствин республикӑри управленийӗн тытӑмӗнчи икӗ машина тата сакӑр ҫын пушарпа кӗрешнӗ. Пӳрт самай сиенленнӗ пулин те ҫулӑма сӳнтерсе ӗлкӗрнӗ.

РФ Следстви комитечӗн республикӑри управленийӗн сайтӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, вут-ҫулӑм тата вилӗм сӑлтавне тӗпчевҫӗсем палӑртӗҫ. Вӗсем ку енӗпе ӗҫлеме тытӑннӑ ӗнтӗ.

Маларах ун пек инкек Елчӗк районӗнчи Лаш Таяпа ялӗнче сиксе тухнӑччӗ. Пушарта 81 ҫулти хӗрарӑм вилнӗччӗ.

Шупашкарти кӳлмек ҫулран ҫул хитреленсе пырать. Анчах ун ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ «Одис-Отель» питӗ хитре мар курӑнса ларать. Нумай хутлӑ ҫурта туса пӗтермен.

Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков «Одис-Отеля» 2010 ҫул тӗлне туса пӗтерессе шантарнӑ. ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев ку ыйтӑва Шупашкар 550 ҫул тултарнӑ тӗле татса пама сӗннӗ. Анчах Алексей Ладыков ку вӑхӑта ӗлкӗрейменнине, ҫурта Чӑваш автономине йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнӗ тӗле ҫеҫ туса пӗтерессине пӗлтернӗ.

Отель харпӑрҫисемпе суд вӗҫленнӗ. «Бинбанк» парӑма, 8 миллион тенке, татнӑ, отель валли ҫӗнӗ инвестор шырама пуҫланӑ. «Бинбанкпа» тунӑ ҫӗнӗ килӗшӳ виҫӗ ҫул вӑйра пулӗ. Ҫав тапхӑрта проекта пурнӑҫламасан муниципалитет ҫурта туртса илсе сутма пултарать.

Канаш хлинче пурӑнакан ҫынсем шывсӑр тӑрса юлнӑ. Ку – шыв пӑрӑхӗ ҫинчи аварие пула. Нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗнче ирхи 10 сехетре «Восточный» гастроном ҫывӑхӗнче шыв юхма пуҫланӑ. Ҫавна май 55 ҫуртри сивӗ шыва сӳнтерсе лартнӑ. Вӗсенче вара 7675 ҫын пурӑнать.

8-мӗш ача пахчи, 11-мӗш ача пахчи, 6-мӗш шкул, 16-мӗш професси училищи те шывсӑр тӑрса юлнӑ.

Шыва нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 17 сехетре пама шантарнӑ. Анчах тепӗр кунхине ирхине ӑна каллех сӳнтернӗ. Паян унта специалистсем ӗҫленӗ, юсав ӗҫӗсем ирттернӗ.

Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи пуҫлансан, 1941 ҫулта, Украинӑра Ҫӗмӗрле районӗнче ҫуралса ӳснӗ каччӑ хыпарсӑр ҫухалнӑ. Нумаях пулмасть унӑн ӳт юлашкине тупнӑ, тӑван тӑрӑха илсе килсе пытарнӑ.

Петр Иванович Халманова 1941 ҫулхи ака уйӑхӗнче ҫара илнӗ. Ҫӗртме уйӑхӗнче вӑрҫӑ пуҫланнӑ. 20 ҫулти каччӑ Тӑван ҫӗршыва хӳтӗленӗ. Анчах вӑхӑт нумаях та иртмен – вӑл хыпарсӑр ҫухалнӑ.

Петр Халмановӑн ӳт юлашкине халь тин тупнӑ. Ӑна Ҫӗмӗрле районӗнчи Мӑн Улхаш ялне илсе килнӗ, ҫын ретлӗ пытарнӑ. Масар ҫине ҫын нумай пухӑннӑ. Петр Халмановӑн тӑванӗ те пулнӑ. Тӑванне ҫара ӑсатнӑ чухне вӑл 10 уйӑх ҫеҫ тултарнӑ.

Сар.ru сӑнӗ

Елчӗк районӗнчи Мучар ялӗнче пурӑнакан Евдокия Шмелева 100 ҫул тултарнӑ. Ҫак ятпа юбиляра Ҫирӗклӗ Шӑхаль ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Леонид Кошкин саламланӑ, Раҫҫей Президенчӗн Владимир Путинӑн саламлӑ ҫырӑвне вуласа панӑ, хыпарлать асӑннӑ район администрациӗн официаллӑ сайчӗ.

Палӑртмалла, Евдокия Шмелева 1918 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Вӑрмар районӗнчи Ҫиҫтӗпе ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. Йывӑр пурнӑҫа пӑхмасӑр пӗлӳ илме тӑрӑшнӑ. Кайран ӑна шӑпа Елчӗк тӑрӑхне илсе ҫитернӗ. Вӑл пуҫламӑш класс ачисене вӗрентнӗ. Мӑшӑрӗпе Алексей Ивановичпа 5 ача ҫуратса ура ҫине тӑратнӑ. Халӗ ватӑ ҫынна мӑнукӗсем, мӑнукӗсен ачисем савӑнтараҫҫӗ. Ҫулсем иртнине пӑхмасӑр кинемей хавас кӑмӑллӑ, вӑр-вар. Ял-йышпа та яланах тарават. «Вак-тӗвекшӗн харкашни, ӑмсанни, эрехпе иртӗхни пурнӑҫа кӗскетет», — палӑртать вӑл.

Нарӑсӑн 19-мӗшӗнче Упири пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта 5–6, 7–11 классенче Хӑюлӑх урокӗ иртрӗ. Тӗлпулӑва аслӑ прапорщик Петр Николаевич Яковлев тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ учителӗ Иван Петрович Матвеев хутшӑнчӗҫ.

Петр Николаевич Читара 12 ҫул, Свердловскинче 16 ҫул хӗсметре пулни ҫинчен каласа пачӗ. Яковлев П.Н. Упи шкулне пӗтернӗ хыҫҫӑн Канашри училищӗре тракторист профессине алла илнӗ. 1962 ҫулта ӑна пурнӑҫ ҫулӗ Ҫерем ҫӗр уҫнӑ ҫӗре илсе ҫитернӗ. Икӗ ҫул кунта вӑй хунӑ хыҫҫӑн ытти ҫамрӑксем пекех 23 ҫулта ҫар ретне тӑнӑ. Кунта вӑл водитель пулса чаҫӗн полковникне турттарнӑ. Аслӑ прапорщик служба вӑхӑчӗ пӗтсен тӑван тӑрӑха таврӑннӑ. Кунта та ал усса ларман. Ял ҫыннисен пурнӑҫне ҫӑмӑллатас тесе чылай вӑй хунӑ: Пайсупин ялӗнчи ҫынсене газпа тивӗҫтерес ӗҫе хӑй йӗркелесе пынӑ (унччен ку таврари ялсенче пуринче те газ кӗртнӗ), районтан яла ҫитме автобус пулманран Афанасьев Виталий усламҫӑпа Шупашкар–Пайсупин маршрут уҫаҫҫӗ. П.Н. Яковлев староста ял ҫыннисемпе пӗрле пӗве тасатассине, ял ҫӑвине тирпей-илем кӳртессине, ҫӑва ҫуртне тӑвассине йӗркелесе пырать.

Малалла...

«Хавал» ҫуллахи уйлӑх ҫулсеренех пуҫтарӑнать. Кӑҫал ӑна тӑххӑрмӗш хут йӗркелӗҫ.

Уйлӑха кӑҫал та Жан-Марк Леклер (Йомо) музыкант тата юрӑҫ, эсперантист тата полиглот, окситан чӗлхине аталантарасишӗн ҫунакан хастар килӗ. Кун пирки «Хавал» уйлӑх «Контактра» халӑх ушкӑнӗнче пӗлтернӗ.

Ӑна хӑшӗсем эсперанто чӗлхипе «Ĉeboksaro» (чӑв. Шупашкар) юрӑ хайлани тӑрӑх пӗлеҫҫӗ. Чӑвашсен «Илемлӗ» юррине вара вӑл эсперанто чӗлхине куҫарнӑ — «Belas ĝi».

Жан-Марк Леклер (Йомо) ячӗ Гиннесӑн рекордсен кӗнекине кӗнӗ иккен.

«Хавал» уйлӑхра Жан-Марк тӑван, окситан, чӗлхипе паллаштарӗ, диско-концерт лартӗ. Пӗлтӗр те хӑна уйлӑхра хӑйӗн пултарулӑхӗпе тӗлӗнтернӗ.

Чӑваш чӗлхи вӗренмелли уйлӑха пӗлтӗр Японири Масая Сещимо та килнӗччӗ. Компьютер администраторӗнче ӗҫлекен 31 ҫулти ҫамрӑк вырӑсла пӗлменрен ыттисемпе эсперантӑлла е акӑлчанла калаҫнӑччӗ.

«Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ Пушкӑртстанри шкулсенче чӑваш чӗлхипе литературин кӗнекисем ҫителӗксӗррине палӑртса ҫыру ҫырнине эпир ҫак уйӑхӑн пуҫламӑшӗнче пӗлтернӗччӗ. «Чӑвашсене чӑвашла вӗрентме кӗнеке ҫителӗксӗр» ят панӑччӗ эпир вӑл хыпара.

«Ирӗклӗх» ыйтса ҫырнине чӑвашла хуравланӑ Чӑваш Республикин Вӗренӳ министерстви Пушкӑртстанри асӑннӑ ведомствӑна Чӑваш кӗнеке издательствипе килӗштерсе ӗҫлеме сӗннине пӗлтернӗ. Хӑш шкула мӗн чухлӗ кӗнеке кирлине палӑртса унтан ҫыру ямаллине асӑнса хӑварнӑ.

«Ирӗклӗх» пӗрлешӳ Пушкӑртстанри чӑваш шкулӗсене чӑваш кӗнекипе тивӗҫтернине тӗрӗслесе тӑрас, «курӑмлӑ улшӑнусем пулмасан» «элтеш ирӗкӗсене хутӗлес тӗллевпе ҫак ӗҫе прокуратурӑпа тӳреве» ҫитерес шухӑшлине систернӗ.

Паян Етӗрне районӗнче театр кунӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ 100 ҫул тултарнине халалланӑ.

Етӗрне районӗ пултаруллӑ ҫынсемпе мухтанма пултарать. Района килнӗ артистсенчен пиллӗкӗшӗ – етӗрнесем. Вӗсем – Василиса Петрова, Петр Садовников, Григорий Федоров, Ирина Иванова тата Надежда Зубкова.

Артистсем Етӗрнери 1-мӗш гимнази вӗренекенӗсемпе тӗл пулнӑ. Хӑй вӑхӑтӗнче унта Ирина Ивановӑпа Надежда Зубкова вӗреннӗ. Театр ӗҫченӗсем шкул ачисене хӑйсем пирки каласа кӑтартнӑ, артист профессине илес текенсене усӑллӑ сӗнӳ панӑ. Унтан вӗренекенсемпе ӑсталӑх класӗ ирттернӗ.

Артистсем район администрацийӗнче те тӗлпулу ирттернӗ. Кун хыҫҫӑн вӗсем культура ҫуртӗнче Федор Павлов пьеси тӑрӑх хатӗрленӗ «Ялта» драма кӑтартнӑ.