Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ кӑҫалхи кӗркунне, чӳк уйӑхӗн 28-30-мӗшӗсенче Чӗмпӗр облаҫӗнчи Димитровград хулинчи А.Н. Островский ячӗллӗ драма театрӗнче гастрольпе пулӗ.

Инҫе ҫула тухма «Большие гастроли для детей и молодежи» (чӑв. Ачасемпе ҫамрӑксем валли пысӑк гастрольсем) театр проектне лекме пултарнипе май килӗ. «Большие гастроли» (чӑв. Пысӑк гастрольсем) проекта РФ Культура министерстви 2014 ҫултанпа йӗркелет. Пӗлтӗр ведомство «Ачасемпе ҫамрӑксем валли пысӑк гастрольсем» енпе те укҫа уйӑрма пуҫланӑ. Пирӗн республикӑри ҫамрӑксен театрӗ пӗлтӗрех унта лекнӗччӗ. Ун чухне вӑл Мари Элти Йошкар-Олара, Волжскра, Чикмере (Козьмодемьянскра), Звениговӑра пулнӑччӗ, асӑннӑ республикӑри шкул-интернатсенчен пӗринче ыр кӑмӑллӑх спектаклӗ кӑтартнӑччӗ.

Димитровградра артистсем «Веселые уроки ОБЖ», «Жила-была Сыроежка», «Шупашкарти савни 20 ҫул иртсен», «Юрату пурах иккен» спектакльсем лартӗҫ.

Нумаях пулмасть Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӗҫченӗн Геннадий Дегтярёвӑн «Тӑван чӗлхе культури» кӗнеки кун ҫути курнӑ. Ӑна асӑннӑ институтӑн Ӑслӑлӑх канашӗ йышӑннипе пичетленӗ. Тӑван чӗлхене юратакансемшӗн, унпа тӗрӗс пуплеме тата ҫырма ӑнтӑлакансемшӗн ку вӑл чӑннипех те хаклӑ ӗҫ.

Монографин ум сӑмахӗнче автор палӑртнӑ тӑрӑх, «чӑваш ӑслӑлӑхӗшӗн чӗлхе культурин ыйтӑвӗсем яланах ҫивӗч пулнӑ». Маларах хаҫат-журнал чӗлхи пирки, стилистикӑпа лексика тата орфографипе орфоэпи ыйтӑвӗсемпе, куҫару чӗлхи ҫинчен кӗнекесем тӑтӑшах пичетленнӗ, ӑслӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗсем иртнӗ. Унтанпа Атӑлта сахал мар шыв юхса иртнӗ. Чӗлхе пӗр вырӑнта тӑмасть. Геннадий Дегтярёв шухӑшланӑ тӑрӑх, «хальхи пуплевӗн тӗп уйрӑмлӑхӗ - вариантлӑхпа дублетлӑх хунаса кайни, пӗр ӑнлавах ӑрасна ятпа палӑртма хӑтланни».

Геннадий Дегтярёвӑн монографийӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти урамсен, Шупашкрати урам-тӳремӗн, тӗп хулари кӗперсен, Шупашкар йышӗнчи ял-поселок урамӗсен ячӗсемпе паллаштарнӑ. Адресӑн пӗтӗмӗшле элеменчӗсем те пур унта, магазинри вывескӑпа кӑтартмӑшсен тӗслӗхӗсем те, техникумсемпе училищӗсен ячӗсем те тата ытти паха материал та.

Малалла...

«Kulibin.club» клуб пайташӗсем

Чӑваш Енри 10 команда паян каҫхи ултӑ сехет те 5 минутри пуйӑспа Мускава тухса кайнӑ. Ҫӗршывӑн тӗп хулинче вӗсем Пӗтӗм Раҫҫейри X робототехника фестивальне хутшӑнӗҫ. Ӑслӑ ачасемпе ҫамрӑксен сумлӑ мероприятине Олег Дерипаскӑн «Вольное Дело» (чӑв. Ирӗклӗ ӗҫ) фончӗ ҫӗршывӑн Вӗренӳпе ӑслӑлӑх министерстви тата Стратегилле пуҫарусен агентсви пулӑшнипе йӗркеленӗ.

Чӑваш Енрен Шупашкарти «Kulibin.club» клуба тата «Кванториум» ача-пӑча технопаркне ҫӳрекенсем, Ҫӗрпӳри 1-мӗш вӑтам шкулта, Шупашкарти 61-мӗш, 27-мӗш, 39-мӗш шкулсенче, 1-мӗш гимназире, Канашри 11-мӗш шкулта вӗренекенсем ҫула тухнӑ. Маларах вӗсем регионти фестивальте ҫӗнтернӗ. Делегацие «Kulibin.club» клубӑн ертӳҫи Зоя Рязанова ертсе пырать. Вӑл ҫак йӗркесен авторне пӗлтернӗ тӑрӑх, фестиваль пуш уйӑхӗн 9-мӗшӗнче вӗҫленӗ.

Сергей Ялавин

Сергей Ялавин прозаик, драматург, литература критикӗ ҫуралнӑранпа паян — 120 ҫул. Вӑл Тутарстанри Пӑва районне кӗрекен Кипеккасси ялӗнче ҫуралнӑ. Чӑваш литературинче йӗр хӑварнӑ ҫак ҫынна паян «Хыпар» хаҫатра аса илнӗ. «Тивӗҫсӗр манӑҫнӑскер» ят панӑ материалта Сергей Ялавин кун-ҫулне тишкернӗ.

Литература ӗҫне иртнӗ ӗмӗрӗн 20-мӗш ҫулӗсенче пуҫӑннӑ ҫыравҫӑн пӗрремӗш кӗнеки — «Кавруҫ» — 1929 ҫулта пичетленнӗ. Сергей Ялавинӑн 20 ытла пьесинчен пысӑк пайне чӑваш театрӗсенче лартнӑ. «Ентешӗмӗр вырӑссен паллӑ ҫыравҫипе Максим Горькипе те туслӑ ҫыхӑну тытнӑ, ҫыру ҫӳретнӗ. Каярах чӑваш литераторӗ ун ҫинчен аса илӳ ҫырнӑ», — хыпарланӑ статьяра.

Сергей Ялавинӑн «Илихван мучи» калавне акӑлчанла, нимӗҫле тата французла куҫарнӑ. Вӑл чӑваш литературинчи ют чӗлхесемпе пичетленнӗ пӗрремӗш произведени пулнӑ иккен.

Сӗнтӗрвӑрринчи 1-мӗш гимнази 1818 ҫулта уҫӑлнӑ. Ун чухне унта 15 ачана 1 вӗрентекен ӑс панӑ. Уҫӑлнӑ чухне вӑл чиркӳпе прихут училищи пулнӑ. Ҫулсем иртнӗ май учреждени ячӗпе статусне пӗрре мар улӑштарнӑ. Вӑл ӗҫ шкулӗ те, аслӑ пуҫламӑш училище те пулнӑ. 2000 ҫулта вара гимнази статусне илнӗ. Пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ҫак пӗлӳ ҫуртне уҫнӑранпа 200 ҫул ҫитнӗ.

6 ҫул каялла хушма ҫурт тунӑ, нумай пулмасть тӗп здание те юсаса ҫӗнетнӗ. Кун валли республика хыснинчен 160 миллион ытла тенкӗ уйӑрнӑ.

Ҫак пӗлӳ ҫуртӗнчен нумай паллӑ ҫын вӗренсе тухнӑ: Андрей Эшпай композитор, Иван Скворцов летчик, Леонид Серебренников контр-адмирал, Алексей Хохлов авиаконструктор.

Паянхи кун унта 500 ытла ача вӗренет. Гимназире робототехника, шахмат енӗпе кружоксем ӗҫлеҫҫӗ.

РФ Культура министерстви кинотеатра ҫӳрекенсем валли йышӑну тӑвасшӑн. Ҫавна май кинотеатрсенчи тата театрсенчи кассирсемпе билетерсем килекенсенчен паспорт ыйтма пултараҫҫӗ.

Ведомство ҫакна мӗн тӗллевпе тӑвасшӑн-ха? Ку ачасемпе ҫамрӑксене сиенлӗ информацирен хӑтарма пулӑшать.

Документ ача-пӑча сеансӗ пуҫланиччен «18+» паллӑпа палӑртнӑ фильмсен трейлерӗсене (унта ҫапӑҫни, пирус туртни, эрех-сӑра ӗҫни, наркотик тутанни, усал сӑмахсемпе перкелешни пур пулсан) кӑтартма чарать. Кун пирки iz.ru портал пӗлтерет. Кинона чӑнах та паспортпа кӗртме пуҫлӗҫ-и е ҫук-и – хальлӗхе паллӑ мар.

Шупашкарта тӗн организацине тӗп тунӑ. Кун пирки regnum.ru порталта пӗлтернӗ.

Тӗп тунӑ организаци «Надежда» ятлӑ. Ӑна 2013 ҫулта регистрациленӗ. Кӑҫал вара Раҫҫей Федерацийӗн Юстици министерствин Чӑваш Енри управленийӗ ӑна пӗтерме ыйтса суда тавӑҫ тӑратнӑ. Мӗншӗн? Тӗн организацийӗн пӗр учредителӗ экстремизмпа тата терроризмпа ҫыхӑннӑ текен хыпар пур.

Организацин учредителӗсем – 10 ҫын. Тӗн организацийӗн элчи тавӑҫа хирӗҫ пулман. Суд та тавӑҫа тивӗҫтернӗ. Ҫапла майпа тӗн организацине пӗтерме йышӑннӑ.

НТВ телеканалпа пыракан «Поедем, поедим!» (чӑв. Каяр, ҫиер!) кӑларӑма Шупашкарта ӳкересшӗн. Кулинари кӑларӑмӗн ӳкерӗвӗ пуш уйӑхӗн 11-14-мӗшӗсенче иртӗ.

Аслӑ Британи ҫынни, вӑлах кӑларӑм ертӳҫи тата филолог Джон Уоррен куракансене чӑваш халӑхӗн культурипе, йӑли-йӗркипе паллаштарасшӑн. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, кӑларӑмра наци апат-ҫимӗҫне хатӗрлеҫҫӗ.

Ӳкерӳ ушкӑнӗ кулинари «ҫапӑҫӑвӗ» ирттерме, хӗллехи велосипедпа ярӑнма, хулари музейсене, арҫынсен мӑнастирне, «Амазони» этнокомплекса, «Ясна» этноэкологи ялне ҫитме палӑртнӑ.

Сӑмах май, ҫак кунсенче Джон Уоррен Йошкар-Олара пулнӑ.

Ачасем «Наша мама» хапрӑкра экскурсире

«Наша мама» (чӑв. «Пирӗн анне») ҫӗвӗ хапрӑкӗн Ҫӗмӗрле хулинчи филиалӗнче тин ҫуралнӑ ачасен сывлӑхӗшӗн сиенлӗ ҫи-пуҫ ҫӗленӗ. Роспотребнадзорӑн Чӑваш Енри уйрӑмӗн ӗҫченӗсем хапрӑкри кӗпе-йӗме Чулхула облаҫӗнчи ӗҫтешӗсем ҫӑхавланӑ хыҫҫӑн тӗрӗсленӗ.

Шӑпах вӗсем Ҫӗмӗрлере ҫӗленӗ боди Таможня пӗрлӗхӗн техника регламенчӗ ыйтнине тивӗҫтерменнине пӗлтернӗ. Лаборатори тӗпчевӗ ирттернӗ хыҫҫӑн хайхи бодие чӑннипех те техника регламенчӗсене пӑхӑнса ҫӗлеменни, вӑл сывлӑхшӑн хӑрушлӑх кӑларса тӑратни паллӑ пулнӑ. Ҫавна май предприятие асӑннӑ ҫи-пуҫа кӑларма чарнӑ тата сиен кӳнине ҫӑмӑллатма ятарлӑ программа шухӑшласа кӑларса йышӑнма хушнӑ.

Унсӑр пуҫне палӑртса хӑвармалла, хапрӑк тӗлӗшпе административлӑ йӗркене пӑснӑшӑн ӗҫ пуҫарнӑ, куншӑн вара 300 пинрен пуҫласа 600 пин тенкӗ таран штрафлама пултараҫҫӗ.

Пуш уйӑхӗн 1-3-мӗшӗсенче Шупашкарта «Ҫӗрулми – 2018» курав ӗҫлессине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ-ха. Софья Савнеш автор Раҫҫейри 25 регионти 90-а яхӑн компани хутшӑнассине систернӗччӗ.

Ӗнер Чӑваш Енӗн Правительство ҫуртӗнче иртнӗ тунтикунхи планеркӑра ЧР Министрсен Кабинечӗн Ертӳҫин ҫумӗ – ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов каланӑ тӑрӑх, курава Раҫҫейри 23 регионтан килнӗ. Мероприятире ҫӗрулмин 100 ытла сорчӗпе паллаштарнӑ. Кунсӑр пуҫне ҫӗрулми туса илмелли техникӑн куравӗ иртнӗ.

Ҫав мероприятире предприятисемпе организацисем халӑха 60 тонна ҫӗрулми сутнӑ.

Сергей Артамонов пулӑшнӑшӑн Шупашкар хула администрацине тав тунӑ. Унтисем ватӑсене ҫӗрулмине киле тӳлевсӗр ҫитерсе парассине йӗркеленӗ-мӗн. Ҫак ӗҫе 12 автомашинӑна явӑҫтарнӑ, тиеме тата пушатма 24 ҫынна чӗннӗ.