Чӑвӑш ҫамрӑкӗсем энергетика сӗткенӗсене сивлеҫҫӗ. «Энергетика сӗткенӗсене сутма чармалла» — ҫапла калаҫҫӗ хастар ҫамрӑксем.

Вӗсем саккуна улшӑнусем кӗртме сӗнеҫҫӗ. «Ҫамрӑксем — энергетика сӗткенне хирӗҫ» акци Раҫҫейри 30 регионта иртет. Усси пур. Хальлӗхе энергетика сӗткенӗсене 19 облаҫпе республикӑра сутма чарнӑ. Шел те, Чӑваш Ен вӗсен йышӗнче ҫук-ха.

Ку акци пирӗн республикӑра кӑрлач уйӑхӗн вӗҫӗнче старт илнӗ. Икӗ эрнере ҫамрӑк хастарсем энергетика сӗткенне сутассине хирӗҫ 2 пин ытла алӑ пуснине пухнӑ.

Пӗтӗм Раҫҫейри «Ҫамрӑк гварди» общество организацийӗн Чӑвашри уйрӑмӗн ертӳҫи Станислав Торфимов акци ирттернин усси пуласса шанать. Чылайӑшӗ хаваспах алӑ пусать-мӗн. Хастарсем халӑх шухӑша ырланине кура республика ертӳлӗхӗ ҫак шӗвеке сутма чарасса ӗненет.

Федераци шайӗнче кунашкал сӗткенсене кӑларассине, сутассине пӑхса тӑракан саккун ҫук. Апла пулин те кун пек документа йышӑнмаллине нумайӑшӗ ырланӑ. Чӑваш ҫамрӑкӗсем ку ыйту ҫивӗч пулнине ҫирӗплетеҫҫӗ. Ара, чылайӑшӗ ку сӗткене тиркемест вӗт, сывлӑхшӑн сиенлӗ пулнине те пӑхса тӑмасть — ӑша ярать.

Прокуратура, Роспотребнадзор, Россельхознадзор ӗҫченӗсем лавккасенче пысӑк акци ирттернӗ. Вӗсем апат-ҫимӗҫ хакне, вӗсен срокне тӗрӗсленӗ. Ҫавӑн пекех Раҫҫее кӳрсе килме юраман таварсем лавкка сентрисем ҫинче пулнипе пулманнине пӑхнӑ.

Прокурорсем темиҫе кунра Ҫӗмӗрлери кашни лавккана тенӗ пекех тӗрӗсленӗ. Пур ҫӗрте те пӗрешкел ыйту панӑ: ҫӗрулмине, купӑстана ӑҫтан илсе килнипе кӑсӑкланнӑ.

Ҫӗмӗрлери лавккасенчи улма-ҫырла, пахча ҫимӗҫ сывлӑхшӑн хӑрушӑ пулманни палӑрнӑ. Темиҫе лавккара карантинри продукцие сутни тӑрӑ шыв ҫине тухнӑ. Израильтен кӳресе килнӗ мандаринра, Эквадорти бананра, Египетри апельсинра организмшӑн сиенлӗ япаласем тупнӑ. Вӗсене ҫӳп-ҫап купине ывӑтнӑ.

Халӗ специалистсем улма-ҫырла фитосанитари сертификачӗсӗр сентре ҫине епле лекнине уҫӑмлатаҫҫӗ. Аш-какая та ветеринари сакунне пӑсса сутни паллӑ пулнӑ. Ытларах ку кайӑк-кӗшӗк ашне, ҫурмафабрикатсене пырса тивнӗ.

Пӗтӗмпе йӗркене пӑснӑ 20 тӗслӗх шута илнӗ. Вырӑнти прокуратура пӗлтернӗ тӑрӑх, лавккасенче срокран тухнӑ тавар та сахал мар. Тӗрӗслев хыҫҫӑн ҫӳп-ҫап купине сӗт, ҫӑмарта, ҫӑкӑр ывӑтнӑ.

Малалла...

Шупашкарти ача пахчисенче шӑпӑрлансене епле пахалӑх апат сӗннине ашшӗ-амӑшӗ тӗрӗслесси малалла пырать тесе пӗлтереҫҫӗ хула влаҫсем. Апат-ҫимӗҫ хакланса пынине кура пахалӑх начарланмӗ-ши тесе пӑшӑрханаҫҫӗ иккен ашшӗсем. Ку ыйтӑва Шупашкар хула администрацийӗн ӗҫ ушкӑнӗсенче те тишкерни пирки ӗнентереҫҫӗ. Хайхи ушкӑнсене ача-пӑча учрежденийӗсен заведующийӗсене кӑна мар, апат-ҫимӗҫпе тивӗҫтерекенсен специалистсене те йыхравлаҫҫӗ иккен. Ҫавӑн пек курнӑҫусенчен пӗринче шӑпӑрлансен менюне ҫӗнӗ апат-ҫимӗҫ кӗртме йышӑннӑ.

Иртнӗ эрнере хулари ултӑ ача пахчинче ҫӗнӗ ҫимӗҫсене хаклассине вӗҫленӗ. Сӑнавлӑ пахчасен шутне 7-мӗш, 105-мӗш, 106-мӗш, 134-мӗш, 167-мӗш, 201-мӗшсене асӑннӑ. Рационти ҫӗӗн ҫимӗҫ шутӗнче — пӗвертен пӗҫернӗ запеканка, чӑх ашӗнчен хатӗрленӗ котлет, строгановла хатӗрленӗ пӗвер. Тӗп хаклавҫӑсем ашшӗ-амӑшӗ пулнӑ. Аслисене ку ҫимӗҫсем килӗшнӗ иккен.

Сӑнсем (10)

РФ Правительстви регионсенче пӗр уйӑхра 30 процент ытла хакланнӑ апат-ҫимӗҫ хакӗн чи пысӑк виҫине палӑртма пултарӗ. Кун пирки «Известия» хаҫат РФ экономика аталанӑвӗн министрӗн пулӑшуҫи Елена Лакшина каланӑ тӑрӑх ҫырать.

Елена Лакшина каланӑ тӑрӑх, РФ Экономика министерстви хальлӗхе социаллӑ пӗлтерӗшлӗ таварсен хакӗсем мӗнле ӳснисем пирки информаци пухать. Вӗсен йышне сахӑр, купӑста, ҫӑмарта кӗрет.

Экспертсем палӑртнӑ тӑрӑх, сахӑрӑн — 55-60, купӑстан — 33-36, ҫӑмартан (10-шӗн) 62-68 тенкӗрен ытлашши пулмалла мар.

Правительство хаксене «Раҫҫейри суту-илӳ ӗҫне патшалӑх йӗркелесе тӑрасси пирки» саккунпа килӗшӳллӗн палӑртма пултарать. Саккуна 2009 ҫулта, кризис хуҫаланнӑ чухне, йышӑннӑ. Лакшина палӑртнӑ тӑрӑх, ку йышӑну 90 кунран ытлашши тӑсӑлма пултараймасть.

Чӑвашстат пӗлтернӗ тӑрӑх, республикӑра апат-ҫимӗҫ хакӗ, пӗлтӗрхи кӑрлач уйӑхӗпе танлаштарсан, 20,7% ӳснӗ. Инфляци пӗтӗм Раҫҫейри кӑтартуран иртнӗ, 4,7% танлашнӑ. Мониторинг кӑтартнӑ тӑрӑх, республикӑра ҫулталӑк пуҫланнӑранпа помидор — 80,9%, хӑяр — 60,2%, чӑкӑт — 38%, купӑста — 12,1%, сахӑр 8,7% хакланнӑ.

Тӗнчипе тенӗ пекех кризис хуҫаланать, Раҫҫейре апат-ҫимӗҫ хакӗ тӑрук ӳсрӗ… Ҫакна пула чылайӑшне йывӑр килет. Кризис ача пахчисене те пырса тивет пулмалла.

Нарӑсӑн 2-мӗшӗнче ЧР Элтеперӗпе Михаил Игнатьевпа экономика канашӗн ларӑвӗ иртнӗ. Унта ЧР вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов ача пахчисенчи апатлану 10-15 процент ӳсессине пӗлтернӗ.

Шупашкар администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков каланӑ тӑрӑх, хальхи хаксене пула ача пахчинчи апатлану 30 процент хӑпарнӑ. Шупашкарта ҫимӗҫсемпе тивӗҫтерекенсемпе та канашлу иртнӗ-мӗн. Унта ача пахчисенчи рациона грамм тӗлӗшӗнчен касма, ҫакна витаминсенче сыхласа хӑварма йышӑннӑ. Михаил Игнатьев ача апатланӑвӗн калориллӗхне сыхласа хӑварма хушнӑ.

Ҫакна апат пахалӑхне чакармасӑр епле тума пулать? КПРФ фракцийӗн Чӑвашри уйрӑмӗн ертӳҫишӗн ку — ӑнланманлӑх. Вӑл ҫак ыйту тӗлӗшпе Алексей Ладыков ашшӗ-амӑшӗпе канашласса шанать.

Ҫак шӑматкун, кӑрлачӑн 17-мӗшӗнче, Шупашкарта апат-ҫимӗҫе йӳнӗрехпе сутасси пирки «Советская Чувашия» хаҫат ӗнентерет. Хак еплерех пулассине каламан та, анчах унта ҫырни тӑрӑх хакласан ҫӗрулми, кишӗр, сухан, хӗрлӗ кӑшман, пулӑ, сӗт, ҫӑмарта, кӗрпе, сахӑр песукӗ, пыл ҫав кун ытти ҫӗртинчен йӳнӗрех тӑмалла-мӗн. Асӑннӑ апат-ҫимӗҫе виҫмине курттӑм сутнӑ хакпа ваккӑн туянма май килӗ.

Апат-ҫимӗҫ сутакан вырӑнсем тесе Шупашкарти паллӑ пасарсенчен виҫҫӗшне асӑннӑ: Николаев урамӗнчи 14а ҫуртри «Николаевски», Мускав проспектӗнчи 40а ҫуртри «Ҫурҫӗр» суту-илӳ комплексӗсем, Стрелоксен 324-мӗш дивизийӗ урамри 22-мӗш ҫуртри «Парне» тулли мар яваплӑ общество.

Ҫапла пӗтӗмлетме май килет Чӑвашстат сӑнаса пынине ӗненсен. Иртнӗ ҫул пирӗн республикӑра купӑстасӑр пуҫне хуратул кӗрпи те вӑйлӑ хакланнӑ. Ӑна пӗлтӗр унчченхинчен 152 процент хаклӑрахпа туянма тивнӗ, купӑста хакӗ 150 процент хӑпарса кайнӑ. Сисӗмлӗ хакланнӑ ытти апат-ҫимӗҫ хушшинче — сахӑр песукӗ (79%), панулми (52%), шӑл сухан (42%), шӑнтнӑ пулӑ (36%), рис, чӑх какайӗ, помидор (33-шер процент), сысна какайӗ (32%), ҫӑнӑх (26%), вир кӗрпипе кишӗр (25-шер процент), ҫӗрулми (21%), тӗтӗмлетнӗ тата ҫурма тӗтӗмлетнӗ кӑлпасси (19%), сӗт тата хӑйма хакӗ 16 тата 15 процент ӳснӗ, вермишель (16%), ҫӑмартапа макарон (14-шар процент).

Ҫапла вара Чӑваш Енре апат-ҫимӗҫ вӑтамран 10,9 процент хакланнӑ.

«Чебоксарец» хӑяр пирки пуҫласа эпӗ пӗр 5 ҫул каялла илтнӗччӗ. Анчах ун чух ку вӑл шӳт пуль тенӗччӗ те ун ҫинчен манса кайнӑччӗ», — тесе ҫырать Константин Ишутов блогер.

«Чебоксарец» 2007 ҫулта кун ҫути курнӑ. Шухӑшласа кӑларнӑранпа сутлӑха илсе тухиччен тепӗр чух вуншар ҫул та иртет те, «Чебоксареца» халӗ лавккасенче туняма пулать иккен. Маларах асӑннӑ блогер гибрид хуҫи пулса тӑни пирки хыпарлать. Асӑннӑ сорта Селекци ҫитӗнӗвӗсен патшалӑх реестрне кӗртнӗ.

«Гибрид пирки ҫырнине ӗненсен, вӑл хӑярӑн тӗнчери чи лайӑх сорчӗ тейӗн», — тет блогер. Йӳҫек мар, чир-чӗре парӑнмасть, темле те усӑ курма пулать, хӑвӑрт пулса ҫитет, ҫутҫанталӑкӑн кирек епле условине те парӑнмасть, ҫимӗҫӗ нумай тухать имӗш. Ку вӑл гибрид пирки ӑнлантарнине ӗненсен.

«Чебоксареца» ял хуҫалӑх ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Виктор Мотов ертсе пыракан Кироври «Агросемтомс» ӑслӑлӑхпа проивзодство фирми шухӑшласа кӑларнӑ иккен.

Оксфорд университечӗн ӑсчахӗсем улма-ҫырла ҫиме сӗнеҫҫӗ. Вӗсем палӑртнӑ тӑрӑх, кунсерен улма-ҫырла ҫини чӗре чирӗсем аталанас, инсульт пулас хӑрушлӑха 40% чакарать.

Ӑсчахсем ирттернӗ сӑнав акӑ мӗн кӑтартнӑ: ҫын куллен мӗн чухлӗ ытларах улма-ҫырла ҫиет, унӑн инсульт аталанас хӑрушлӑх ҫавӑн чухлӗ пӗчӗкрех. Улма-ҫырлапа пачах сӑйланман ҫынсен вара чӗрепе аптӑрас хӑрушлӑх пысӑк-мӗн.

Специалистсем ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, кунсерен 150 грамран сахал мар панулми, банан тата ытти ҫимӗҫе ҫимелле.

Ӑсчахсем тӗрӗслеве Китайри 450 000 ҫынна хутшӑнтарнӑ. Вӗсем пурте сывлӑх тӗлӗшӗнчен ҫирӗп пулнӑ, юн пусӑмӗ пысӑккинчен эмел ӗҫмен. Респондентсене темиҫе ушкӑна уйӑрнӑ. Тӗрӗслев вӗҫленсен улма-ҫырла ҫинӗ ҫынсем хӑйсене тата лайӑхрах туйма пуҫланине паллӑ пулнӑ. Вӗсен чӗре чирӗпе аптӑрас хӑрушлӑх чакнӑ.

Шупашкарти супермаркетсенче борщ пӗҫермелли ҫимӗҫ хакланнине палӑртаҫҫӗ. Ҫав йыша кишӗр, сухан, ҫӗрулми кӗрет. Сахӑр та хакланнӑ. Хуратул вара пачах тепӗр май — йӳнелме тытӑннӑ.

ЧР Экономика министерстви кризис хаксене мӗнле витӗм кӳнине кунсерен сӑнать. Халӗ лавккасенче вӑрӑм черет ҫук-мӗн. Министерство ӗҫченӗсем хаксене тӗплӗн тишкереҫҫӗ. Тӗрӗслемелли списокра — 25 тавар. Вӗсен йышӗнче — сӗт, ҫӗрулми, сахӑр, ҫӑкӑр…

Ҫӑмарта деликатессен йышне кӗнӗ тейӗн. Вӑл икӗ хут патнеллех хакланнӑ. Тӗрӗссипе, долларпа евро ӳсме тытӑнсан чылай апат-ҫимӗҫ ӳснӗ. Тӗслӗхрен, ҫӑкӑр, кӑлпасси, сӗт.

Сахӑр тата хуратул тӗлӗшпе монополипе кӗрешекен служба тӗрӗслев ирттерет. Чӑваш Ен правительстви апат-ҫимӗҫ хакне ӳсме чарасшӑн. Вӗсем ҫулталӑк пуҫламӑшӗнче ку лару-тӑру япӑхланмасса шантараҫҫӗ те…