Утӑ уйӑхӗ вӗҫленсе пырать. Ҫурла уйӑхӗ мӗнпе савӑнтарӗ пире? Синоптиксем ҫанталӑк прогнозне хатӗрленӗ.
Илем хыҫҫӑн ҫанталӑк кӑшт сивӗтет теҫҫӗ. Анчах кӑҫал ҫуллапа сывпуллашма ан васкӑр. Ҫурлан пӗрремӗш ҫурри шӑрӑх, хӗвеллӗ ҫанталӑкпа савӑнтарӗ. Сывлӑш температури 30 градус таран ҫитӗ.
Кун хыҫҫӑн ҫумӑр килӗ, 20 градус ҫеҫ ӑшӑ тӑрӗ. Уйӑх вӗҫӗнче вара 10-15 градус ҫеҫ пулӗ. Юлашки декада ҫумӑрлӑ килӗ. Малтан шӑрӑх тӑрсан та ҫурла уйӑхӗ нормӑран кӑшт сивӗрех пулӗ.
Етӗрне районӗнче пурӑнакан пӗр арҫын хурамапа ҫӑка каснӑ. Йывӑҫ каснине лесник асӑрханӑ. Вӑрах тӑхтамасӑр вӑл вырӑнти йӗрке хуралҫисене евитленӗ. Лесник ӗнентернӗ тӑрӑх, йывӑҫсене касма никама та никам та ирӗк паман.
Пакунлисем вырӑна ҫитсе пӑхнӑ. Чӑн та, каснӑ. Пурӗ 11 йывӑҫ туни тӑрса юлнӑ. Оперативлӑ тӗпчев ӗҫченӗсем машина ҫулӗпе кайса утара ҫитсе тухнӑ. Унӑн хуҫи 57 ҫулти арҫын иккен. Йывӑҫсене вӑл кил тӗрӗшре кирлӗ тесе каснине йышӑннӑ. Вӑрман хуҫалӑхне вӑл 20 пин ытла тенкӗлӗх шар кӑтартнӑ.
Халӗ утарҫӑ тӗлӗшпе РФ Пуҫиле кодексӗн 260-мӗш статйин 1-мӗш пайӗпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Вӑл статьяпа килӗшӳллн ҫынна 2 ҫул таран ирӗкрен хӑтарма юрать е — 100 пинрен пуҫласа 500 пин тенкӗ таран штрафлама.
Ку эрнере пирӗн пата шӑрӑх ҫанталӑк таврӑнӗ. Кун пирки «Чӑваш Енри ҫанталӑк» проект синоптикӗсем пӗлтереҫҫӗ.
Анчах шӑрӑх кунсем нумайлӑха тытӑнса тӑмӗҫ. Ҫанталӑк ӑшӑ тӑрӗ-ха, анчах ҫумӑрсем ҫукалӗҫ. Вӑл ӑҫта тата хӑҫан ҫӑвассине пӗлсе пӗтерме ҫук. Ҫавӑнпа синоптиксем сунчӑк йӑтса ҫӳреме сӗнеҫҫӗ.
Ытларикун Шупашкарта пӗр тӑваткал метр ҫине 15 литр шыв ӳкме пултарать. Эрне варринче термометр 25-30 градус кӑтартӗ. Пӑчӑ пулӗ, ҫумӑр ҫӑвӗ. Канмалли кунсем тӗлне ҫанталӑк каллех уҫӑлтарӗ.
Ан кулянӑр: шӑрӑх та пирӗнтен нумайлӑха каймасть, ҫитес эрнерех таврӑнӗ.
Шупашкарта кашни кун тенӗ пекех ҫумӑр ҫӑвать. Метеостанци пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗр тӑваткал метр ҫине 20 литр шыв ӳкнӗ.
Утӑ уйӑхӗнче Канаш тӑрӑхӗнче 10 миллилитр ҫеҫ нӳрӗк ӳкнӗ. Патӑрьел районӗнче тата сахалрах - 4 миллилитр. Ку тӑрӑхсенче ҫӗр типсе кайнӑ. Шӑмӑршӑ, Комсомольски, Йӗреҫ, Канаш районӗсенче пушар хӑрушсӑрлӑхӗн 4-мӗш класӗ сыхланса юлнӑ-ха.
Ыран аслатиллӗ ҫумӑр ҫума пултарӗ, ҫавӑнпа асӑрхануллӑ пулма ыйтаҫҫӗ. Пӑр ҫума, ҫил ҫеккунтра 18 метр хӑвартлӑхпа вӗрме пултарӗ.
Паян, утӑ уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, Шупашкар ҫыннисем Атӑлта питӗ вӑйлӑ ҫавраҫил ҫӗкленнине асӑрханӑ. Сайра тӗл пулакан ҫак пулӑма ирхи 10 сехет те 20 минутра курнӑ. Шыв варинкке евӗр ҫӳлелле ҫӗкленнӗ.
«Видеона чӳречерен ӳкертӗм. Варинкке ҫӳллӗшӗ нумай хутлӑ ҫурт пекчӗ е унран та ҫӳллӗрех пулӗ», — ӗнентернӗ «Прогород» хаҫата Шупашкарта пурӑнакан пӗр ҫын.
Шыври ҫавраҫиле «Погода в Чувашии» (чӑв. Чӑваш Енри ҫанталӑк) проект синоптикӗсем питӗ сайра тӗл пулакан пулӑм тесе хакланӑ. Вӗсем каланӑ тӑрӑх, шыври ҫавраҫил кӑнтӑр енчи тинӗссенче ҫӗкленет.
Юлашки ҫулсенче ҫанталӑк пирӗ тӑрӑхра самай улшӑнчӗ те, нимрен те тӗлӗнме пӑрахрӑмӑр пулӗ...
⠀
Ӗнер Шупашкарта ҫумӑр самай вӑйлӑ ҫурӗ. Вырӑнӑн-вырӑнӑн пысӑк кӳлленчӗксем пухӑннӑ.
Шӑрӑх ҫанталӑк иртсе кайрӗ, республикӑра ҫумӑрлӑ ҫанталӑк пуҫланчӗ. Вӑл хӑҫанччен пулӗ-ха? Паян Уйӑх ҫӗнелнӗ, ҫавна май ҫумӑр икӗ эрне те ҫума пултарӗ. Паллах, пӗр чарӑнмасӑр ҫумӗ. Хӑш-пӗр кун пачах ҫумӑр ӳкмӗ. Тӗслӗхрен, ку эрне вӗҫӗнче.
Ҫумӑр ҫусан та ҫанталӑк 20-25 градус ӑшӑ тӑрӗ. Канмалли кунсенче ҫеҫ ҫӗрлесерен 10 градус ҫеҫ ӑшӑ пулӗ.
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, шӑрӑх ҫанталӑк ҫурла уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче таврӑнӗ. Ҫурлан 6-мӗшӗнче вара ҫумӑр ҫума пӑрахӗ.
«Присурский» заповедникӑн Улатӑрти участокӗнче Раҫҫейре сайра тӗл пулакан нӑрра асӑрханӑ. Ӑна утӑ уйӑхӗн 16-мӗшӗнче курни ҫинчен Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче паян хыпарланӑ.
Ҫӗрсе тӳннӗ юман ҫинче икӗ нӑрӑ ҫӳренӗ. Ҫав тӗсӗн латинла ячӗ – «Osmoderma barnabita Motschulsky, 1845». Вырӑсла ӑна «отшельник пахучий» е тата «отшельник обыкновенный» теҫҫӗ.
Сайра тӗл пулакан ҫак нӑрӑн аҫи ама нӑрра астарса пылакрах шӑршӑ кӑларать. Опытлӑ энтомолог ҫавна нӑрӑран 1 метр инҫӗшӗнченех туять. Нӑрра типӗтсен хӑшӗсем темиҫе ҫул ырӑ шӑршӑ сарма пултараҫҫӗ.
Нӑрӑ пытанса пурӑнма юратать. Вӑл ҫӗрсе тӳннӗ хӑвӑллӑ йывӑҫсенче пытанма кӑмӑллать.
Чӑваш Енре шӑрӑх ҫанталӑк тӑчӗ. Нӳрӗк ҫителӗклӗ пулманран хӑш-пӗр тӑрӑхра тӑпра типсе кайнӑ, ҫавна май тыр-пул ӑнса пуласси иккӗленӳллӗччӗ. Халӗ вара синоптиксем савӑнтараҫҫӗ: республикӑра ҫумӑрлӑ ҫанталӑк пулӗ.
Кун пек ҫанталӑк пӗр эрне тӑрӗ. «Чӑваш Енри ҫанталӑк» проект авторӗ Владимир Михайлов пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫумӑрсем ытларах кӑнтӑрла ҫӑвӗҫ, вӑраха каймӗҫ. Аслати те авӑткалӗ. Утӑ уйӑхӗн 19-23-мӗшӗсенче Шупашкарта пӗр тӑваткал метр ҫине 23 литр таран шыв ӳкме пултарӗ.
Ҫумӑр ҫусан та сывлӑш температури ӳссех пырӗ. 20-25 градус таран ӑшӑтӗ. Уйӑх вӗҫӗнче каллех шӑрӑх килмелле. Ун чухне термометр 30 градусран ытларах кӑтартӗ.
Ӗнер, утӑ уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев Етӗрне хулинче пулнӑ. Унта вӑл «Полимерстрой» предприяти ӗҫӗ-хӗлӗпе паллашнӑ. Асӑннӑ организаци халӑхран полиэтилен юлашкине пухса тирпейлеме хатӗр.
Ҫутҫанталӑкра пластмасса темиҫе ҫӗр ҫул ирӗлет. Ӑна пуҫтарса тирпейлени ҫутҫанталӑкшӑн та усӑллӑ пулӗ, производительсемшӗн те вӑл – йӳнӗ чӗртавар.
Полиэтилена тӗрлӗ мелпе усӑ курма май пур. Эпир маларах асӑннӑ «Полимерстрой» предприяти пластмассӑран стрейч пленка хатӗрлет.
Ӳлӗмрен предприяти производствӑна тата аталантарасшӑн. Производство валли хӑйӗн оборудованине хута яма палӑртать.
Ҫулла ҫитсен халӑх ҫутҫанталӑкра канма юратать. Анчах хӑшӗсен хӑйсем хыҫҫӑн йӑлари хытӑ каяш пӑрахса хӑварас йӑла пур.
Утӑ уйӑхӗн 8 тата 11-мӗшӗсенче Изьяр кӳлли тавра тирпей-илем кӗртме пуҫтарӑннӑ. Асӑннӑ кӳлӗ Шупашкар вӑрман хуҫалӑхӗн шутланать. Вӑл лесничествӑн ҫурҫӗр участокӗн 50-мӗш кварталӗнче пуҫтарӑннӑ.
Ҫутҫанталӑка сыхлассипе ҫыхӑннӑ акцие «Шупашкарти вӑрман хуҫалӑхӗ» бюджет учрежденийӗ, «Вӑрман хуралӗ» хысна учрежденийӗ тата «ВТБ» банкӑн Шупашкарти операци офисӗ хутшӑннӑ. Пӗтӗмпе 30 ҫын пуҫтарӑннӑ.
Экологи акцийӗн вӑхӑтӗнче 16 кубла метр каяш пухнӑ. Ятарлӑ техникӑна «Заволжье» МУП ятарлӑ техника уйӑрнӑ.
+13.3 °C