Хальхинче синоптиксем мӗнпе савӑнтарӗҫ-ха? Шел те, лайӑхах хыпар ҫук, ҫитес кунсенче юр ҫумасть. Шуҫлак ҫулсем вара… тата шуҫлакланӗҫ.
Ыран республикӑри ҫурҫӗр районӗсенче каллех пӑрлӑ ҫумӑр ҫӑвӗ. Ҫавна май ҫулсем кӑна мар, йывӑҫсемпе ҫутӑ пралукӗсем те пӑрпа витӗнме пултарӗҫ. Юнкун сивӗтет, 7 градус тарана «минус» кӑтартӗ. Кӗҫнерникунпа шӑматкунччен 14 градус сивӗ пулӗ, хӗвел тухӗ. Анчах вӑл пӑра ирӗлтермӗ.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, раштавӑн 29-мӗшӗнче ҫеҫ кӑштах юр ҫума пултарӗ.
Ҫитес кунсенче Чӑваш Енре ҫанталӑк савӑнтармӗ. Раштавӑн 19-20-мӗшӗсенче юрпа ҫумӑр хутӑш ҫӑвӗ, ҫавна май хӑш-пӗр вырӑнта пӑрлӑ ҫумӑр ҫӑвас хӑрушлӑх пур. Ҫил вӑйланӗ: ҫеккунтра 17 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ. Шупашкарта сывлӑш температури 1-3 градус ӑшӑ пулӗ. Ҫӗнӗ рекорд пулас шанчӑк пур: 1956 ҫулта ҫак кунсенче 2,3 градус ӑшӑ пулнӑ. Раштавӑн 20-мӗшӗнче сывлӑш температури 3-4 градус таран анӗ, ҫавна май ҫулсем пӑрлакланӗҫ.
Ҫӗнӗ ҫул уявӗнче ҫанталӑк мӗнлерех пулӗ-ха? Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, раштавӑн 20-28-мӗшӗсенче 8-12 градус сивӗ пулӗ. Раштавӑн 24-27-мӗшӗсенче хӗвеллӗ кунсем пулас шанчӑк пур. Ҫӗнӗ ҫул умӗн юр ҫума пултарӗ. Раштавӑн 31-мӗшӗнче, кӑрлачӑн 1-мӗшӗнче термометр 5-10 градус сивӗ кӑтартӗ. Хӗллехи каникулта кашни кун тенӗ пекех юр ҫӑвӗ, юр хулӑнӑшӗ 15 сантиметра ҫитӗ.
Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарнӑ май Чӑваш Енри вӑрмансенче лӑсӑллӑ ҫамрӑк хунавсене ҫирӗп тӗрӗслӗҫ. Ҫакӑн пирки Чӑваш Ен Ҫут ҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерстви пӗлтерет.
Йывӑҫсене саккуна пӑсса кассан (тепӗр майлӑ каласан, ятарлӑ ирӗк илмесӗр хуҫалансан) административлӑ майпа явап тыттарса штрафлама юрать. Уйрӑм ҫынсен кӗсьене 3-4 пин тенкӗлӗх ҫӳхетмелле, должноҫри ҫынсен — 20-40 пинлӗх, предприяти-организацисен — 200-300 пинлӗх.
Йывӑҫ каснӑ чух автомототранспортпа тата ытти хатӗр-хӗтӗрпе усӑ курсан уйрӑм ҫынсен те яваплӑх пысӑкрах. Вӗсене 4-5 пин тенкӗлӗх штрафлӗҫ тата ятарлӑ хатӗре туртса илме ирӗк пур. Икӗ йывӑҫ кассан РФ Пуҫиле кодексӗн 260-мӗш статйипе килӗшӳллӗн явап тытарма май парать саккун.
Чӑваш Енре ҫанталӑк сивӗтрӗ. Паян ҫӗрле 15 градус таранах сивӗтӗ. Анчах кайран ҫанталӑк ӑшӑтма тытӑнӗ.
Ҫулсем ҫинче шуҫлак. Канмалли кунсенче ҫавӑн пекех пулӗ. Вырсарникун ҫӗрле пӑрлӑ ҫумӑр ҫӑвас хӑрушлӑх пур. Кун хыҫҫӑн каллех шуҫлак пулӗ. Ҫитес эрне варринче йӗпе юр, ҫумӑр ҫӑвӗ.
Раштав уйӑхӗн 20-мӗшӗнче циклон Урал еннелле кайӗ, Скандинави енчен антициклон ҫывхарӗ – ҫанталӑк 25 градус таранах сивӗтӗ. Синоптиксем малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, тепӗр эрнерен юр хулӑнӑшӗ 10 сантиметр ҫитме пултарать.
Раштавӑн 1-мӗшӗнче ҫунӑ юр ирӗлсе пӗтнӗпе пӗрех ӗнтӗ. Темиҫе кун ӗнтӗ урамра ӑшӑ ҫанталӑк тӑрать. Анчах паян ҫӗрле ҫанталӑк тарук сивӗтет, 5-10 сивӗ пулать. Ҫитес кунсенче вырӑнӑн-вырӑнӑн термометр 15 градус таранах кӑтартӗ.
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, сивӗ ҫанталӑк нумайлӑха пулмӗ. Тепӗр эрнеренех каллех ӑшӑтать, сывлӑш температури 2-4 градус таран ӑшӑнӗ, ҫумӑр ҫӑвӗ. Раштавӑн юлашки кунӗсенче сивӗтӗ, 15-20 градус пулӗ, юр ҫӑвӗ.
Кӑрлач уйӑхӗнче тинех юр самай ҫӑвӗ, 25-30 сантиметр таран ҫитӗ. Нарӑс вӗҫнелле юр хулӑнӑшӗ 40-45 сантиметра ҫитмелле (пӗлтӗрхинчен 15-20 сантиметр сахалрах). Кӑрлач уйӑхӗнче ҫанталӑк нормӑпа килӗшӳллӗн пулмалла, нарӑс вара каллех ӑшӑ.
Шартлама сивӗсем пулӗҫ-и? Синоптиксем малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑрлач уйӑхӗнче 27-28 градус таран сивӗтмелле.
Чӳк уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Чӑваш Енре ҫанталӑк сивӗтрӗ. Паян вара термометр 0 градусран ӑшӑрах кӑтартать. Тумла юхать, юр ирӗлет… Синоптиксем кун пек ҫанталӑк икӗ эрнене тӑсӑлма пултарассине пӗлтереҫҫӗ.
Канмалли кунсенче юр е ҫумӑр ҫумӗ, ҫил вара самай вӑйлӑ вӗрӗ – ҫеккунтра 15 метр хӑвӑртлӑхпа. Кӑнтӑрла термометр 0 градус кӑтартӗ, ҫӗрлесерен 6 градус таран сивӗ. Ҫавна май ҫулсем пӑрлак пулас хӑрушлӑх пысӑк.
Ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче йӗпе юр ҫӑвӗ, ҫумӑр ҫума та пултарӗ. Тунтикунран пуҫласа юнкунччен нӳрӗк 8 миллилитр таран ӳкме пултарать. Сывлӑш температури 1-3 градус пулӗ.
Раштавӑн 12-13-мӗшӗсенче кӑштах сивӗтме пултарӗ, ҫӗрле 10 градус таранах сивӗтес хӑрушлӑх пур. Анчах ҫитес канмалли кунсенче каллех ӑшӑтӗ.
Чӑваш Енре йӑлари каяшсене тирпейлекенсен ассоциацине туса хума йышӑннӑ. Ҫӗнӗ пӗрлешӗвӗн ячӗ те паллӑ. «Экотехнопарк Чувашии» (чӑв. Чӑваш Енӗн экотехнопаркӗ) пулӗ вӑл.
Ассоциацие йӗркелессипе Чӑваш Ен Ҫут ҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерствинче ҫак эрнере канашлу иртнӗ. Унта тӳре-шараран Иван Исаев министр хутшӑннӑ. Ҫавӑн пекех «Экология» НПО», «Строительные покрытия», «Эковата», «Экоцентр» МВК» организацисенче ӗҫлекенсем, уйрӑм усламҫӑсем, Раҫҫейӗн экологи обществин регионти уйрӑмӗн пайташӗсем пуҫтарӑннӑ.
«Чӑваш Енӗн экотехнопаркӗ» тирпейлекенсен ассоциацин ертӳҫи пулма Сергей Лебедева суйланӑ. Вӑл «Чистая страна» (чӑв. Таса ҫӗршыв) федераци проекчӗн йӗркелӳҫи шутланать.
Кӑҫал чӳк уйӑхӗ типӗ те нормӑран ӑшӑ тӑчӗ. Чӳкӗн 7-мӗшӗнче Шупашкарта 13,4 градус ӑшӑ пулнӑ. Ку – рекорд. Раштав уйӑхӗн мӗнлерех килӗ-ха?
Уйӑх пуҫламӑшӗ ӑшӑ пулӗ, термометр 0 е кӑшт ытларах кӑтартӗ, йӗпе юр е ҫумӑр ҫӑвӗ. Раштавӑн 8-11-мӗшӗсенче юр хулӑнӑшӗ 10 сантиметра ҫитмелле.
Иккӗмӗш декадӑра 2-7 градус сивӗ тӑрӗ, юр ҫукалӗ. Раштавӑн 22-25-мӗшӗсенче ҫӗрлесерен 20 градус таран сивӗтӗ. Ҫӗнӗ ҫул умӗн ҫанталӑк каллех ӑшӑтӗ, юр ҫӑвӗ. Уйӑх вӗҫленнӗ тӗле Шупашкарта юр хулӑнӑшӗ 22 сантиметра ҫитмелле.
Синоптиксем ҫанталӑк пирки мӗн калаҫҫӗ? Ҫитес кунсенче сивӗ те уяр ҫанталӑк тӑрӗ. Вырсарникун каҫхине 17 градус таран сивӗтӗ.
Ҫитес эрне варринче ҫил вӑйланӗ. Чӳкӗн 29-мӗшӗнче пӑрлӑ ҫумӑр ҫӑвас хӑрушлӑх пур. Кайран эпир кӗтнӗ пек юр мар, ҫумӑр ҫума пуҫлӗ. Сывлӑш температури те «плюс» кӑтартӗ.
Раштав уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче ҫанталӑк улшӑнуллӑ пулӗ. Циклон килнӗ май юр нумай ҫума та пултарӗ. Анчах хальлӗхе ку ҫирӗплетсех калани мар.
| ЧӲК | 08 |
Кӗҫнерникун ӑшӑ ҫанталӑк тӑчӗ. Кунашкалли чӳк уйӑхӗнче пулнине ку таранччен сӑнаман. Ҫитес кунсенче мӗнле ҫанталӑк пулӗ? «Чӑваш Енри ҫанталӑк» проект авторӗ Владимир Михайлов мӗн каланине тимлер.
Термометр «минус» кӑтартӗ, хӗвел тухӗ. Ыран Шупашкарта -3, -1 градус пулӗ, ҫӗрле 3-4 градус таран сивӗтӗ. Вырсарникун та хӗвел тухӗ, 1 градус таран ҫеҫ ӑшӑтӗ, ҫӗрле – 0.
Тунтикун каллех циклон ҫитӗ, ӑшӑтӗ. Ытларикун ҫурҫӗр районӗсенче ҫумӑр ҫума пултарӗ, термометр 6-8 градус ӑшӑ кӑтартӗ. Юнкунран ӑшӑ та типӗ ҫанталӑк хуҫаланма тытӑнӗ. Эрне вӗҫӗнче йӗпе юр ҫума пултарӗ.
+13.3 °C